فیلم: وقتی زمین نابود شود، بهشت چگونه خواهد بود؟

موج فیلم‌هایی که درباره آینده زمین پس از یک جنگ یا ‌یک آلودگی محیطی فراگیر و برگشت ناپذیر ساخته شده، پایانی نیست و بسیاری از این آثار، بیش از یک تکرار نیستند؛ اما در میان فیلم‌هایی که با این مضمون به نمایش درمی‌آیند، آثاری هستند که جای تأمل دارند.

به گزارش «تابناک»، «Elysium / بهشت (به یونانی)» فیلمی علمی، تخیلی و سراسر هیجان است و بار دیگر توانایی نیل بلومکمپ در مسحور کردن بینندگان را تأیید می‌کند.

«جیمز برادینلی»، منتقد مشهور در نقدش درباره این فیلم ـ که پیش از اکران اثر، منتشر شده بود‌ ـ نوشته است: یکی از قوانین نقد فیلم این است که آنچه روی ‌پرده است، ‌نقد کنید، ولی می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که جا داشت به این فیلم زمان و فضای بیشتری برای نفس کشیدن داده می‌شد. دنیایی که نیل بلومکمپ به تصویر کشیده، شگفت‌انگیز و فیلم سرشار از ایده است، اما همه این ایده‌ها در زمان ۱۰۹ دقیقه‌ای فیلم و با توجه به زمان اختصاص داده شده به صحنه‌های اکشن، فرصتی برای شکوفا شدن نیافته‌اند. در نتیجه با اینکه در پایان فیلم سالن را با رضایت ترک کردم، توقع بیشتری نیز داشتم.

داستان Elysium/بهشت در اواسط قرن ۲۲ روی می‌دهد. زمین پر جمعیت و آلوده است و افراد ثروتمند آن را به مقصد «Elysium/بهشت» (بهشتی فضایی شبیه به حلقه استنفورد؛‌طراحی پیشنهاد شده برای اقامتگاهی فضایی با ظرفیت ۱۰ تا ۱۴۰ هزاری) ترک کرده‌اند.

عموم مردم روی زمین باقی مانده‌اند. کارگران، مجرمان و سایر مردم روی زمین تلاش می‌کنند به نوعی گذران زندگی کنند، وقتی چشمشان به آسمان و «بهشت دوخته شده، جایی که چمن‌ها کوتاه و مرتب‌اند، مراقبت‌های پزشکی در دسترس هستند و از کمبود و جرم خبری نیست. صحنه‌های ابتدایی فیلم روی این تضاد تمرکز کرده‌اند و با نمایش صحنه‌های مجذوب کننده فاصله بین آرامش و زیبایی بهشت با فضای سرد و تاریک لس آنجلس را نمایان می‌کند.

پس از چیدمان ابتدایی فیلم، کارگردان قهرمان داستان خود، مکس دکاستا (مت دیمون) ‌را ‌معرفی می‌کند. مکس در گذشته دزد ماشین بوده، ولی اکنون با عفو مشروط آزاد شده و شغل و زندگی عادی دارد. با ‌وجود این، دوست او، جولیو (دیگو لونا) همیشه در حال وسوسه کردنش برای بازگشت به زندگی قبلی‌اش است.

عشق کودکی او، فری (آلیس براگا) اکنون با دختری مریض و در انتظار مرگ نزد او آمده است. بعد از حادثه‌ای که در محل کار برای او اتفاق می‌افتد، مکس هم مثل دختر فری به مرضی مرگبار دچار می‌شود. او پنج روز بیشتر زنده نیست و برای زنده ماندن باید راهی برای نفوذ به Elysium/بهشت و دسترسی به امکانات پیشرفته پزشکی آن پیدا کند.

در وضعیت عادی این کار دشوار است، اما همزمان با این اتفاقات، وزیر دفاع بهشت، دلاکورت (جودی فاستر) در حال تدارک یک کودتا با همکاری جان کارلایل (ویلیام فیچنر) میلیاردر است که این اتفاق می‌تواند شرایط سیاسی بهشت را بی‌ثبات کرده، آن را در حال آماده‌باش گذارد و کار را دشوار کند. به علاوه مکس پول لازم برای سفر غیر قانونی با شاتل به بهشت را ندارد و در نتیجه مجبور می‌شود‌ به مأموریتی خطرناک، یعنی ربودن جان کارلایل رود؛ ماموریتی که با آمدن مأمور نیمه دیوانه دلاکورت، کروگر (شارلتو کوپلی) چالش برانگیز می‌شود.

بهشت به اندازه کافی صحنه اکشن برای راضی نگاه داشتن بینندگان علاقه‌مند به این صحنه‌ها دارد. با اینکه صحنه‌های مردانه فیلم بیشتر با حضور مت دیمون اتفاق می‌افتد، به شخصه با صحنه‌های جودی فاستر به عنوان سیاست‌مداری توطئه‌گر و در صدد احراز ریاست بیشتر ارتباط برقرار کردم. متأسفانه نزاع سیاسی در‌ داستان در پس زمینه ‌مانده و از آن تنها برای جلو رفتن کلی داستان استفاده شده است. در نتیجه به شخصیت دلاکورت به خوبی پرداخته نشده است.

شارلتو کوپلی همه صحنه‌هایی را که در آن‌هاست، تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، حتی صحنه‌های مربوط به مت دیمون؛ مت دیمون که با بازی در سه‌گانه جیسون بورن در زمینه اکشن برای خود اعتبار زیادی جمع کرده، در نقش مکس باور‌پذیر ظاهر شده، ولی شخصیت مکس تا حدودی کسل کننده است. درگیر شدن بیننده با شخصیت او را می‌توان بیشتر مرهون بازی شارلتو کوپلی در مقابل او دانست که به طرز جذابی شرارت‌آمیز از کار درآمده است.

اما آیا فیلم طوری که برخی منتقدان ادعا می‌کنند، «تبلیغات لیبرالیستی در لفافه» است؟ در واقع این گونه نیست. درست است که در فیلم آینده تاریکی برای زمین ترسیم شده؛ جهنمی پر جمعیت که حتی تنفس در آن سخت است و اختلاف طبقاتی در آن بیداد می‌کند، اما این ایده در ژانر علمی تخیلی ایده تازه‌ای نیست و معمولا با لحنی کنایه آمیز به کار می‌رود.

به علاوه می‌توان گفت، نیل بلومکمپ برای پرداختن به این ایده از ریشه‌های آفریقای جنوبی خود الهام گرفته؛ بنابراین، اگر قرار باشد ایرادی از «Elysium/بهشت» بگیریم، این ایراد نه سیاست موجود در آن که نحوه سهل‌الوصول رویدادهای آن است. تعلیق و غافل‌گیری به کار رفته در فیلم بد نیست، ولی در پایان فیلم برخی رویدادهایی که رخ دادن آن‌ها بعید می‌نماید، ظرفیت پذیرش بیننده را به چالش می‌کشند.

هم‌اکنون به دیدن خلاصه نسبتاً طولانی این فیلم سینمایی در «تابناک» بنشینید.