کلیات
ایران که در منطقه جنوب غرب آسیا واقع است، از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس، از غرب به عراق و ترکیه، از شمال به ارمنستان، آذربایجان، دریای خزر و ترکمنستان و از شرق به افعانستان و پاکستان منتهی می شود.
جغرافیا
ایران از جمله معدود کشور‌هایی دانست که مرز‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و انسانی آن فراتر از مرز‌های سیاسی کنونی آن است. چرا که به لحاظ طبیعی قلمروی جغرافیایی فلات ایران در شمال از فضا‌های ماورای قفقاز، سیبری و آسیای مرکزی، در شرق از فضا‌های فلات تبت و فلات دکن و دشت سند و پنجاب، در جنوب از فضا‌های آبی اقیانوس هند، خلیج فارس و شبه جزیره¬ی عربستان و در غرب از فضا‌های فلات آناتولی و دشت های بین النهرین جدا می شود و فضای محصور در این محیط طبیعی دارای هویت مشخص است.
ایران یکی از وسیع ترین و پرجمعیت ترین کشور‌های منطقه است که با موقعیتی منحصر بفرد بین دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته است و بنابراین می¬تواند به یک کانون قدرتمند و مستقل ژئوپلیتیک با نفوذ قابل توجه بر همسایگانش تبدیل شود.
قلمرو فرهنگی انسانی ایران نیز در شمال با قلمرو ترک و توران از یک سو و قلمروی روسی_اسلاوی از سوی دیگر، در شرق با فرهنگ چینی و هندی و در جنوب و غرب با فرهنگ و تمدن عربی و سامی محدود می شود.
همچنین به لحاظ موقعیت ارتباطی فضای جغرافیایی ایران در محور شمال-جنوب دو عرصه جغرافیایی آب و خشکی را به هم پیوند می دهد و در مسیر عمومی ارتباط قاره¬های اروپا و آسیا و اقیانوسیه، به ویژه آسیای جنوبی و جنوب شرقی قرار دارد.
در ایران زبان فارسی ابزار اصلی ارتباط متقابل اکثریت سکنه فلات ایران شناخته می¬شود و حدود ۸۲ درصد جمعیت با زبان فارسی صحبت می کنند. همچنین اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران پیرو دین اسلام هستند و از میان حدود ۹۴ درصد شیعه اثناعشری هستند. نژاد اصلی ایرانیان آریایی از اعقاب آریایی¬های هند و اروپایی است که در حدود ۳۵۰۰ سال پیش وارد ایران شده اند.
ایران دارای وسعتی در حدود ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع و مرز‌های تثبیت شده فعلی در واقع صورت کوچک شده ایرانی است.
در رابطه با ایران عواملی مانند موقعیت و فضا، وحدت سرزمینی، ریشه ی تاریخی، زبان، دین و مذهب، نژاد و قومیت، ساختار فرهنگی، آرمان سیاسی، ناسیونالیسم و حکومت مقتدر مرکزی، همچنین موقعیت حائل میان قدرتهای استعماری و تهدیدات بیرونی و تهاجمات بیرونی از جمله عوامل پیدایش و بقای کشور هستند.
فضای داخلی کشور ایران با وجود یکپارچگی کلی آن در اضلاع شمالی، غربی و جنوبی، شامل ترکیبی از عناصر طبیعی و مورفولوژیک است، این عناصر عمدتاً عبارت هستند از: رشته کوه‌های البرز و زاگرس، فلات های آذربایجان، مرکزی و کردستان، دشت های خشک و گرم داخلی، خاصلخیز ساحلی، حاصلخیز پایکوهی، حاصلخیز میانکوهی، دریاچه های ارومیه، بختگان، جازموریان، باتلاق ها، شوره زارها، تلاب‌ها و...
موقعیت جغرافیایی ایران که در نیمکره ی شمالی قرار دارد و واقع شدن آن در منطقه¬ی معتدل و کمربند صحرایی زمین، زیرساختی چهارفصل و نیز صحرایی به آن بخشیده است وتحت تأثیر عوامل درونی و بیرونی ساختار اقلیمی خاصی را در ایران به وجود آورده است.
به طور کلی عواملی همچون عرض جغرافیایی، ارتفاعات، موقعیت جغرافیایی، توده های هوا با منشأ بیرونی الگو‌های اقلیمی متنوعی را در ایران ایجاد کرده است که از جمله آن می توان به ۱-الگوی صحرایی، ۲-الگوی کوهستانی و الگوی خزری اشاره کرد.
همچنین در ایران حوضه های آبریز مهمی همچون دریای مازندران، خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه، شرق ایران و آبریز فلات داخلی وجود دارد که در حال حاضر مسائلی همچون پخش نامتعدل آب، کاهش تدریجی سرانه ی آب، آلودگی منابع آب، خروج سطحی آب‌های حاشیه¬ای از کشور، خشک شدن سدهاریال اختلافات میان سکونتگاه ها، کاهش آب سفره های آب زیرزمینی، تبخیر شدید منابع آب و... آن را به شدت تهدید می کند.
وسعت ایران از نظر وسعت یکی از کشور‌های پهناور جهان است که در رتبه ۱۷ قرار دارد و این موضوع یکی از مواردیست که بر حسب نظر کارشناسان در قدرت ملی موثر است.
موقعیت نسبی کشور ایران در همسایگی با کشور‌های منطقه جنوب غرب آسیا است. موقعیت ساحلی استراتژیک ایران دارای ۲۴۴۰ کیلومتر مرز ساحلی است که این سواحل در جنوب ایران را به آب‌های آزاد جهان متصل می کند و در شمال نیز موقعیت مناسبی را برای اتصال با کشور‌های آسیای میانه و روسیه ایجاد می کند. همچنین سواحل ایران در جنوب سرشار از منابع فسیلی است که بخش عمده‌ای از درآمد‌های ایران را به خود اختصاص داده است.
همسایگان ایران با ۱۵ کشور مستقل و ۲۴ دولت همجوار است که نحوه برخورد با آن می تواند تأثیر‌های مهمی را بر دگرگونی های داخلی و خارجی ایران داشته باشد.
شکل جغرافیایی کشور ایران برخلاف بسیاری از کشورها که دارای شکل جغرافیایی ناهمگون مانند طویل یا دنباله دار یا پاره پاره هستند کشوری نسبتاً همگون، یکپارچه و جمع و جور است.
ایران دارای منایع معدنی و فسیلی فراوانی است. ایران دارای موقعیت استراتژیک بسیار بالایی است و از موقعیت گذرگاهی و انطباق با منابع غنی معدنی و فسیلی برخوردار است که برای ایران یک پارامتر مهم و اثر گذار است.
تقسیمات کشوری
بر اساس قانون بخش‌بندی کشوری (مصوب ۱۲۸۶ شمسی) ایران به ۴ ایالت «آذربایجان»، «خراسان»، «فارس»، و «کرمان و بلوچستان» و ۱۰ ولایت (جدا از ایالات) تقسیم شد. این تقسیمات تا سال ۱۳۱۶ با دگرگونی‌های کوچکی به همین گونه ماند. در سال ۱۳۱۶ با تصویب قانون جدید تقسیمات کشوری، ایران به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. به مرور زمان با ایجاد استان‌های جدید، تعداد استان‌های ایران افزایش یافت. برای مدت‌های مدیدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران همچنان دارای ۲۴ استان بود. از سال ۱۳۷۲ به‌ترتیب استان اردبیل، استان قم، استان قزوین، گلستان تشکیل شده، خراسان به سه استان خراسان جنوبی، خراسان شمالی و خراسان رضوی تقسیم شده و در سال ۱۳۸۹ البرز آخرین استانی بود که تاکنون تأسیس شده‌است. براساس آخرین تقسیمات کشور در سال ۱۳۹۳ ایران از ۳۱ استان تشکیل می‌شود.
ساختار حاکمیتی ایران
طبق اصل ۵۷ قانون اساسی هیأت کلی نظام جمهوری در قالب حکومتی بسیط و تک ساخت، از سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تشکیل می شود که زیر نظر، ولی فقیه یا رهبر انجام وظیفه می کنند. این قوا مستقل از یکدیگرند و رهبر نیز دارای جایگاه حقوقی ولایت مطلقه ی امر و امامت امت است. در واقع نقش هماهنگ کننده ی قوای سه گانه را که در سیستم های حکومتی دیگر عمدتاً رئیس جمهور بر عهده دارد، در جمهوری اسلامی ایران رهبری به عنوان شخص اول مملکت انجام می دهد و رئیس جمهور جز بخش‌هایی که در اختیار رهبری است را مدیریت می‌کند.
در ایران امر قانون گذاری بر عهده مجلس شورای اسلامی است و قوه مجریه مسئولیت اجرای قانون اساسی را بر عهده دارد. همچنین قوه ی قضائیه در اختیار دستگاه قضائی و شبکه دادگاه های دادگستری است و رئیس آن تحت نظر رهبر قرار دارد. جدای از این نهاد در ایران نهادی به نام مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود دارد که وظیفه ی اصلی آن رسیدگی به اختلافات میان سایر نهاد‌ها و دادن مشاوره به رهبری است.
طی ۴۰ سال گذشته ساختار حاکمیتی کنونی توانسته است یک دولت-ملت پایدار و با نفوذ منطقه‌ای را ایجاد کند.
اقتصاد ایران
اقتصاد ایران به طور کلی از زمان قبل از انقلاب یک اقتصاد دولتی بود و پس از انقلاب نیز مسیر دولتی شدن اقتصاد ادامه یافت. پس از انقلاب بسیاری از کارخانه ها و بنگاه ها ملی شد. با پیروزی انقلاب اسلامی سهم دولت در اقتصاد افزایش یافت و با شروع جنگ اقتصاد کشور بیش از پیش دولتی شد. به عبارتی طی بیست سال گذشته بخش‌های خصوصی و تعاونی تقویت شد، ولی اقتصاد ایران هنوز نتوانسته مردمی شود و از ورود ارزش‌های اسلامی و انقلابی به آن خودداری شده است.
یکی از مشکلاتی که در اقتصاد ایران دیده می شود آن است که اگرچه از دوران عباس میرزا و امیرکبیر گرفته تا دوران رضاشاه و رئیس جمهور‌های پس از انقلاب در کشور زیربنا ساخته شده است، اما زیرساخت های اجتماعی و اقتصادی یا ساخته نشده است یا تخریب شده اند.
اقتصاد ایران در قبل از انقلاب یک اقتصاد وابسته به غرب، مونتاژی و متکی به مستشاران خارجی بود و درآمد سرشار نفت نیز که شاه را ترغیب می کرد به توسعه صنایع وابسته دست بزند نتوانست در بهبود شرایط اقتصادی ایران موثر واقع شود چرا که صنایع احداث شده بیشتر ادامه دهنده فرایند گسترش بازار غرب در ایران و تغییر الگوی مصرف ایرانیان بود و بیشتر محاسن آن عاید خود غربی‌ها می شد. اصلاحات ارضی نیز یکی از اقدامات شاه بود که با اهداف سیاسی انجام شد و در نهایت به نابودی کشاورزی در ایران منجر شد.
پس از انقلاب اگرچه اهداف بلند مدت ایران استقلال اقتصادی، ایجاد اشتغال کامل و ایجاد یک زندگی استاندارد و آسوده برای شهروندانش قرار گرفت، اما بر اثر فشار‌های خارجی همانند تحریم و جنگ و فساد‌های اداری و اقتصادی در داخل کشور دچار مشلات فراوانی شد. با این وجود در حال حاضر فصای اقتصادی کشور ایران دارای مزایا و امتیازاتی است که در ادامه اشاره می¬شود:
اقتصاد ایران همچنین شاهد تنوع درحوزه‌های اقتصادی است به لحاظ ذخایر هیدروکربنی ونفتی بسیار غنی می باشد. ایران چهارمین تولید کننده نفت در جهان است و دارای دومین ذخایر گازی جهان نیز هست. بنابر اعلام رسمی مراجع مسئول و مرتبط ایران حائز رتبه دهم در صنعت توریسم و رتبه پنجم در اکوتوریسم است و بزرگترین و بیشترین میزان صنایع در منطقه جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا در ایران قرار دارد.
همچنین ایران رتبه های چهارم تا دهم دنیا در تولید روی و کبالت، رتبه برتر در ذخایر آلومینیوم، منگنز و مس در جهان و رتبه چهارم دنیا به لحاظ تنوع تولیدات محصولات کشاورزی در جهان را دارد.
ایران بزرگترین تولیدکننده پسته، زعفران، خاویار، زرشک، فیروزه، میوه‌های شفتی و فرش دستباف در جهان است. ایران همچنین هشتمین تولیدکننده میوه، دومین تولیدکننده خیار، نهمین نیروی بزرگ نظامی، دهمین دارنده تانک نظامی، چهارمین تولیدکننده سیمان، نهمین تولیدکننده آهن، هشتمین تولیدکننده لیمو، دهمین تولیدکننده انگور، دومین تولیدکننده زردآلو، هشتمین تولیدکننده مرغ، سومین تولیدکننده گاز طبیعی، ششمین تولیدکننده نفت، سومین صادرکننده نفت، ششمین تولیدکننده پیاز، دومین تولیدکننده گردو، سومین تولیدکننده هندوانه، هفتمین تولیدکننده گوجه فرنگی، هفتمین تولیدکننده مرکبات، چهارمین تولیدکننده بادام و هفتمین تولیدکننده پشم در جهان است.
سیاست خارجی ایران
موقعیت تاریخی-تمدنی، ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک و سیاسی – امنیتی ایران در نظام امنیت منطقه ای و بین المللی به گونه ای است که اتخاذ رویکرد‌های مختلفی را در غرب آسیا طلب می کند. سه رویکرد اصلی در منطقه گرایی سیاست خارجی ایران عبارتند از: رویکرد جغرافیایی-ژئوپیلیتیک، رویکرد فرهنگی-تاریخی و رویکرد سیاسی-امنیتی. در طول دهه های گذشته، سیاست خارجی ایران چالشی را در ایجاد تعادل بین این سه رویکرد داشته است که می توان از آن به عنوان چالش های نظری سیاست خارجی ایران یاد کرد.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر مهم و اساسی در منطقه غرب آسیا نه تنها الزاماً به ایفای نقش می پردازد بلکه در جهت تقویت نقش و افزایش منافع ملی به اتخاذ تصمیم مبادرت می کند. موضوع سوریه، لبنان، عراق و فلسطین نه تنها امروز بلکه همواره از موضوعات مهم منطقه¬ای ایران برای اتخاذ تصمیم در عرصه ی سیاست خارجی خواهد بود.
از جمله مهم ترین فرصت های ایران موقعیت جغرافیایی شیعیان در این منطقه است. با نگاه به نقشه جغرافیایی تشیع مشخص می شود که ایران در قلب قلمرو‌های شیعی جهان قرار گرفته است و پیرامونی های شیعه بسان لایه هایی آن را احاطه کرده اند.
در حالیکه ایران منطقه‌ای در مقایسه با ایران ملی از نوع قدرت منطقه‌ای در محیط بلافصل خود برخوردار است، موقعیت ایران بین المللی اجازه انزوا و موضع گیری خنثی را به آن نمی‌دهد. صرف چالش، هزینه زیادی را به ایران و منافع ملی آن تحمیل می‌کند. اگر سیاست همسویی آغاز شود، هضم و ادغام هژمون بین الملل را در پی خواهد داشت. که می‌تواند سیاست دو ستونی عصر نیکسون را در مورد ایران تکرار کند. تعامل سازنده همراه با چالش و رقابت، بهترین نوع رابطه ایران با نظام بین الملل و مراکز ثقل نظام بین الملل است.
بر خلاف ایران ملی و ایران منطقه ای، تفکر ایران کانون هژمون منطقه‌ای در چارچوب بلوک بندی آسیای جنوب غربی است. این منطقه حاصل تحولات جدید در نظام بین الملل و فروپاشی نظام دو قطبی بود. به این ترتیب که با فروپاشی نظام دو قطبی و تحولات بین المللی و تغییر ساختار قدرت و تغییر حوزه‌های نفوذ و تفکر منطقه گرایی نوین اهمیت بسیاری یافت.
ایران یکی از ۱۹۲ کشور عضو سازمان ملل متحد است که در سازمان کشور‌های صادرکنندهٔ نفت (اوپک)، سازمان کنفرانس اسلامی، جنبش عدم تعهد و سازمان اکو نیز عضویّت دارد. روابط خارجی ایران در دورهٔ جمهوری اسلامی با تنش‌های فراوانی روبرو بوده‌است که از جمله آن می توان به اشغال سفارت آمریکا و به گروگان گرفتن دیپلمات‌های آمریکایی، جنگ ۸ ساله با عراق که با یورش کشور عراق به وقوع پیوست، تحریم‌های بلندمدت اقتصادی و فناورانه ، تحریم‌های علیه ایران و ماجرای برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد.
در مورد ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
در جدیدترین فهرست "میانگین ضریب هوشی" (IQ) در سال ۲۰۲۵، ایران ی‌ها با میانگین ۱۰۶.۳۰ در جایگاه چهارم جهان قرار گرفتند؛ بالاتر از مردم روسیه، آمریکا، کانادا و سوئیس.
کد خبر: ۱۳۰۴۱۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۸
دیدار هیات رسانه‌ای ایران با رئیس"سازمان رسانه‌ها و ارتباطات عراق"/ نوفل هلال أبو رغیف: سریال‌های «مختارنامه» و «یوسف پیامبر (ع) و فیلم سینمایی محمد رسول الله (ص) از محبوب‌ترین مجموعه های نمایشی در عراق هستند/ با جدیت پیگیر مذاکرات ایران و آمریکا هستیم
کد خبر: ۱۳۰۴۲۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
رئیس جمهور آمریکا گفت: هنوز درباره غنی‌سازی مواد هسته‌ای توسط ایران تصمیمی نگرفته‌ایم.
کد خبر: ۱۳۰۴۲۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
اولین موضع‌گیری ترامپ درباره اخباری مبنی بر اعلام تغییر نام خلیج فارس اعلام شد.
کد خبر: ۱۳۰۴۲۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
سخنگوی وزارت خارجه ایران ، شایعات منتشر شده در رسانه‌ها در مورد وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا را خبرسازی‌های جعلی و بی‌اساس دانست.
کد خبر: ۱۳۰۴۱۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
معاون رئیس جمهور آمریکا به موضع گیری درباره روند مذاکرات میان ایران و آمریکا پرداخت.
کد خبر: ۱۳۰۴۱۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
جایزه شایستگی بهترین کارگردان فیلم کوتاه از جشنواره کالیفرنیا آمریکا به رامین حسین‌پور؛ کارگردان فیلم کوتاه «صورتگر» رسید.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران امروز با ابراز نگرانی شدید نسبت به تشدید تنش‌ها بین هند و پاکستان، هر دو طرف را به خویشتنداری فرا خواند.
کد خبر: ۱۳۰۴۱۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
ادعاهای ماکرون و مقامات فرانسوی در حالی علیه ایران مطرح شده است که پلیس فرانسه در ماه مارس اقدام به ربایش «مهدیه اسفندیار» شهروند ۳۹ ساله ایران ی کرد؛ شهروندی که از سال ۲۰۱۸ در شهر لیون فرانسه سکونت داشته است.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
مراسم گرامیداشت روز جهانی المپیک امسال در کشورمان با نام «خلیج همیشگی فارس » و با ادای احترام به خانواده جانباختگان و آسیب دیدگان حادثه بندر شهید رجایی در شهر بندرعباس استارت خواهد خورد .
کد خبر: ۱۳۰۴۰۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
در مقاله‌ای بررسی شد
پس از یک دهه، عربستان سعودی بر پایه ملاحظات جدید اقتصادی و سیاسی، دیدگاه شکاکانه و طردکننده قبلی خود نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران را اصلاح کرده است.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا گفت: از روز جمعه تا یکشنبه (۱۹ تا ۲۱ اردیبهشت‌ماه) در اغلب مناطق کشور افزایش نسبی دما پیش‌بینی می‌شود.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
رئیس جمهور آمریکا از قرار داشتن ایران در مهمترین زمان خود خبر داد.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
ساعت کاری ادارات دولتی از شنبه از ساعت ۶ صبح الی ۱۳ است.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
سازمان هواشناسی امروز (چهارشنبه) برای استان‌های واقع در نوار شمالی کشور و ارتفاعات البرز، بارش باران همراه با کاهش نسبی دما پیش بینی کرد.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
شبکه تلویزیونی «سی ان ان» به نقل از منابع آگاه در پنتاگون اعلام کرد که توقف حملات به یمن حاصل رایزنی هایی با میانجیگری عمان و برای شتاب در مذاکرات با ایران انجام شد.
کد خبر: ۱۳۰۳۹۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
نخست وزیر و وزیر جنگ رژیم صهیونیستی درحالی که از «ترس» خود از احتمال حملات تلافی‌جویانه یمن علیه این رژیم به پناهگاه پناه برده‌اند، به گنده‌گویی علیه ایران روی آوردند.
کد خبر: ۱۳۰۳۹۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
در دهه ۱۹۸۰ میلادی در جریان جنگ داخلی در لبنان، ایران برای آزادی گروگان‌های غربی نقش میانجی را ایفا کرد اما به دلیل پیچیدگی جنگ داخلی لبنان، تأثیر محدودی داشت.
کد خبر: ۱۳۰۳۹۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
یوآو گالانت وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی اعتراف کرد که صهیونیست‌ها موفق به رهگیری بیشتر موشک‌های وعده صادق دو نشدند.
کد خبر: ۱۳۰۳۹۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
استاندار اصفهان گفت: اصفهان پس از ۳۰ سال میزبان جام جهانی کشتی آزاد تختی با حضور ۱۰ کشور خارجی شد.
کد خبر: ۱۳۰۳۸۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶