کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکههای فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایهگذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایهگذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسیها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل میشود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساسترین سمتهای اقتصادی کشور است که در سالهای گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکههای فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداختهای ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حسابهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداریها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و یا شهرداریها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قراردادهای پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکتهای دولتی (۵) و شهرداریها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداریها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد براتها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانکها (۶) و دادن اعتبار به بانکها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولتهای خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانکهای خارج و یا نگاهداری حساب بانکهای داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانکهای داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداختها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاستهای پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهمترین ابزارهای سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفتهاند عبارت اند از:
نرخهای ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطافپذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفتهاست.
تعیین نرخ سود سپرد هها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانکها بودهاست.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بودهاست.
سپرده ویژه بانکها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبودهاست.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمانها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
نبض خبر
در جریان حضور عبدالناصر همتی در نشست دولت در مقام رئیس بانک مرکزی ، یک خبرنگار از همتی پرسید: «شما را به خاطر دلار 90 هزار تومانی استیضاح کردند با دلار 140 هزار تومانی می خواهید چه کار کنید؟» همتی از این سوال با خنده عبور کرد.
کد خبر: ۱۳۴۹۲۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
نبض خبر
روایت مسعود پزشکیان رئیس جمهور از علت استعفای محمدرضا فرزین و انتصاب عبدالناصر همتی به ریاست بانک مرکزی و مسیری که طی شد تا به این نقطه رسید را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۴۹۲۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
نبض خبر
عبدالناصر همتی رئیس جدید بانک مرکزی وعده داد: «به مردم قول میدهم ثبات اقتصادی را فراهم کنیم ؛ کنترل تورم وظیفه ماست و دلیل تورم نیز کسری بودجه میباشد که باید کنترل شود. بنده با بانکهای ناتراز برخورد میکنم.» روایت همتی را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
رئیس اتاق اصناف تهران: آقای همتی قول دادند که که با کمک کارشناسان بانک مرکزی ثبات قیمت ارز را فراهم کنند.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
رئیس جمهور با اشاره به همزمانی فشارهای بیرونی و چالشهای داخلی اقتصاد کشور، بر ضرورت تقویت انسجام درونسیستمی تأکید کرد و استقرار نظامهای نظارتی شفاف و دقیق را پیششرط صیانت از منابع، پیشگیری از انحرافات مالی و ارتقای کارآمدی سیاستهای پولی و بانکی دانست.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
محمدرضا فرزین امروز برای آخرین بار به عنوان رئیس کل بانک مرکزی در جلسه مجمع عمومی بانک مرکزی با حضور رئیس جمهور حضور یافت.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
با ثبت رکوردهای تازه در بازار ارز و عبور نرخ دلار از سطوح بیسابقه، دولت محمدرضا فرزین را از ریاست بانک مرکزی کنار گذاشت و عبدالناصر همتی را بهعنوان رئیس کل جدید این بانک منصوب کرد.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
وظیفه اصلی بانک مرکزی مهار تورم و کنترل ارز و نظارت بر بانکهاست؛ از این به بعد در این زمینه پاسخگو خواهم بود.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
طبق اعلام بانک مرکزی سقف تراکنش با رمز ثابت کارتهای بانکی ۵۰۰ هزار تومان شد.
کد خبر: ۱۳۴۹۰۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
عبدالناصر همتی به عنوان رئیس کل جدید بانک مرکزی انتخاب شد.
کد خبر: ۱۳۴۹۰۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
نبض خبر
امیرحسین ثابتی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی درباره محورهای استیضاح وزیر اقتصاد گفت: «یکی از دلایل استیضاح آقای همتی، وجود مفاسد در زیرمجموعه وزارت اقتصاد بود. امروز هم اگر ایشان در بانک مرکزی مسئولیت بگیرد، باید با بانکهای خصوصی و فسادهای نهادینهشده در نظام بانکی مقابله کند، اما با توجه به سابقه بانکی و تعارض منافع، امید چندانی به این موضوع ندارم. با این حال، مسئولیت نهایی با دولت است و امیدواریم نتیجه این تصمیمات به نفع مردم تمام شود.» عصبانیت ثابتی را ببینید.
کد خبر: ۱۳۴۹۱۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۱۰
نامه ادعایی در مخالفت با انتصاب همتی به ریاست بانک مرکزی وجود خارجی ندارد.
کد خبر: ۱۳۴۸۹۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
نبض خبر
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در نشست خبری درباره انتصاب دوباره عبدالناصر همتی به جای محمدرضا فرزین به ریاست بانک مرکزی توضیح جالبی داد که میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۴۸۹۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
معمولا مقامات بعد از قرار گرفتن در یک منصب به دلیل جایگاه اجتماعی کسب شده تمایل به تغییر یا تنزل جایگاه ندارند اما این همه ماجرا نیست.
کد خبر: ۱۳۴۸۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
وقتی سخنگوی قوه قضاییه از نگهداری یک «فلز گرانبها»ی ۱.۸ میلیارد دلاری بهعنوان رد مال بابک زنجانی خبر داد، یک پرسش جدی مطرح شد: این فلز گرانبها دقیقاً چیست؟
کد خبر: ۱۳۴۸۹۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
مدیرامور مالی شرکت ملی نفت گفت: قیمت جهانی نفت درماههای اخیر حدود 21 درصد نسبت به دورههای قبلی کاهش یافته که رقم قابل ملاحظهای است اما وزارت نفت با افزایش حجم صادرات و کاهش تخفیفها، تاحدودی کاهش قیمتها را جبران کرده است.
کد خبر: ۱۳۴۸۹۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
اگر قرار باشد همتی سکان را در دست بگیرد ولی نتواند آن را بچرخاند، این تغییر مدیریتی، هیچ نفع درازمدتی برای کشور نخواهد داشت؛ رئیس جمهور باید رودربایستی و وفاق بازی را -که دیگر حال به هم زن شده است- کنار بگذارد.
کد خبر: ۱۳۴۸۸۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۹
مدیر روابط عمومی بانک مرکزی به انتصاب همتی به ریاست بانک مرکزی واکنش نشان داد.
کد خبر: ۱۳۴۸۷۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۸
با اعلام حضور عبدالناصر همتی در بانک مرکزی صندوقهای طلا حالا در آستانه رسیدن به صف فروش قرار گرفتهاند.
کد خبر: ۱۳۴۸۶۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۸
معاون ارتباطات و اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهور گفت: با نظر و تصمیم رئیس جمهور، عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی خواهد شد.
کد خبر: ۱۳۴۸۶۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۸