به‌ جای درمان ابرو، چشم را کور نکنیم / نکاتی درباره نافرمانی مدنی / پیروزی مقابل امریکا را هم «می‌توانیم»

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز یکشنبه ششم آذرماه در حالی چاپ و منتشر شد که ثبت عجیب‌ترین بحث‌ها و تصاویر بعد از برد ایران مقابل ولز، بیانات رهبر انقلاب در هفته بسیج؛ روایت شکست نقشه منطقه‌ای آمریکا و تغییر ادبیات تقابل اروپا با ایران؛ استراتژی یا تاکتیک؟ در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:

به‌جای درمان ابرو چشم را کور نکنیم

علی نجفی توانا، رئیس اسبق کانون وکلا طی یادداشتی در شماره امروز آرمان ملی نوشت: اظهارات یکی از نمایندگان محترم خانم مجلس شورای اسلامی در ارتباط با لزوم تشدید مجازات بدحجابی در شرایط کنونی که جامعه بیش از هرچیزی به آرامش نیازمند است، مطلوب نیست. این نماینده محترم مجلس شورای اسلامی راه‌حل یک پدیده اجتماعی را صرفا در تشدید کیفر می‌بیند و چنین اظهاراتی نشان می‌دهد گویا تسلطی بر مباحث فرهنگی ندارد. با اینکه نماینده ملت و امانت‌دار مردمی هستند که به آن‌ها از سوی مردم ماموریت داده شده که با آسیب شناسی و علل سنجی پدیده‌های اجتماعی را شناسایی و نسبت به ارائه راه‌حل اقدام کند، اما متأسفانه با چنین صحبت‌هایی گویا قصد دارند به جای درمان ابرو چشم را کور کنند. سوالی که در این ارتباط به اذهان خطور می‌کند این است که درکجای دنیا پدیده‌های فرهنگی را با صرف مجازات درمان می‌کنند؟ اگر چنین موردی وجود دارد چرا از آن یاد نمی‌شود؟ آیا تجربه‌های متعدد دهه‌های گذشته که مکرر بر طبل مجازات کوبیدیم و از مواد مخدر تا سرقت تا ارتشاء و اختلاس را با تیغ تشدید مجازات برای مرتکبین خطرناک نشان دادیم تا بتوانیم از تکرار جرم در جامعه جلوگیری کنیم، موفق بوده است؟ آیا با توسل به این روش‌ها موفق به مهار پدیده بزهکاری شده‌ایم؟ اگر شده‌ایم چرا هیچ‌گاه حلقه تکرار جرم خصوصا جرایمی مانند اختلاس متوقف نشده است؟

نماینده محترم مجلس شورای اسلامی به جای اینکه از مرکز پژوهش‌ها یا سایر نهاد‌های علمی کمک بطلبد و علت اصلی برخی هنجار‌ها را شناسایی کند و برای آن راهکار علمی ایجاد کنند، اکنون معتقد به تشدید مجازات آن هم برای کنترل یک پدیده صرفا اجتماعی هستند. البته این نماینده محترم به عنوان یک نماینده حق اظهار نظر نسبت به هر مطلبی را دارد، اما به خوبی می‌دانند که مجازات هر فردی که مرتکب فعلی شده باشد باید در ابتدا آن فعل طبق قانون به جرم تعریف شده باشد و تا زمانی که قانونی در این زمینه تصویب نشده است، با اتکا بر اصل قانونی بودن جرم و مجازات نمی‌توان مجازاتی را تشدید کرد. ضمن آنکه بار‌ها گفته‌ایم و باز می‌گوییم که با تشدید مجازات مشکل مسائل فرهنگی حل نشده و نخواهد شد. برای رسیدن به راه‌حل برای پدیده‌های اجتماعی باید راهکار‌هایی متفاوت در نظر گرفته شود. نه اینکه هر پدیده و ناهنجاری را جرم تلقی کنیم و قصد داشته باشیم با مجازات و تشدید مجازات آن را کنترل کنیم. چنین روش‌هایی نه در گذشته جواب داده و نه در آینده جواب خواهد داد. در شرایط فعلی که مردم انتظار دارند مشکلات حل شود اگر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی قصد حل مشکلات کشور را دارند باید ضمن کوتاه کردن دست رانتخواران با مفسدین اقتصادی برخورد جدی صورت دهند و با مراجعه به افکار عمومی قوانینی را به تصویب برسانند تا چالش‌های موجود مرتفع شود وگرنه با پدیده بدحجابی نمی‌توان با مجازات برخوردکرد. وعده‌هایی در این جهت داده شده است نباید این وعده‌ها با چنین اظهار نظر‌هایی با حاشیه روبه‌رو شود.

پیروزی مقابل امریکا را هم «می‌توانیم»

دنیا حیدری طی یادداشتی در شماره امروز جوان با تیتر پیروزی مقابل امریکا را هم «می‌توانیم» نوشت: یادآوری شکست، آن‌ هم بعد از کسب یک پیروزی دلنشین و هیجان‌انگیز شاید جالب توجه نباشد، اما بازنگری برخی اتفاقات می‌تواند مسیر کسب موفقیت را هموار کند. بی‌شک تیم ملی باید خاطره تلخ شکست مقابل سه‌شیر‌ها و همچنین برتری مقابل اژد‌ها را به دست فراموشی بسپارد، اما بازنگری اتفاقات این دو دیدار از سوی کادر فنی و بررسی نقاط ضعف و قوت یوز‌ها در این دو بازی می‌تواند گام بلندی برای کسب موفقیت مقابل یانکی‌ها باشد، خصوصاً که مصاف دو تیم انگلیس و امریکا که با تساوی بدون گل به پایان رسید نشان داد شاگردان کی‌روش به سادگی می‌توانستند از عهده سه‌شیر‌ها برآیند اگر اسیر اتفاقات ناخواسته‌ای، چون مصدومیت ناگهانی و ناگوار بیرانوند و باقی ماجرا‌های این بازی نمی‌شدند. هرچند بازی با انگلیس به پایان رسید، اما مصاف با یانکی‌ها همچنان باقی است. پس زیر ذره‌بین قرار دادن عملکرد این تیم برابر انگلیس می‌تواند راه را برای کسب دومین برد ایران در این دوره از رقابت‌های جام جهانی باز کند.

مسئله دست‌کم گرفتن حریف نیست. اتفاقی که نتیجه‌اش جز باخت نخواهد بود، درست همانند نتیجه‌ای که در کارنامه ولز ثبت شد، چراکه با مدنظر قرار دادن بازی ایران - انگلیس، به این نتیجه رسیده بود که عبور از سد یوز‌های ایرانی کار چندان سختی نیست، اما این دست‌کم گرفتن چنان اژد‌ها را شوکه کرد که نتوانست برابر توانمندی یاران کی‌روش و انگیزه بالای آن‌ها قدعلم کند و به نتیجه برسد.

عملکرد امریکا برابر انگلیس نشان داد کی‌روش و شاگردانش می‌توانند این بازی را هم با کسب حداکثر امتیاز به پایان ببرند و برای نخستین بار به مرحله بعدی باز‌ی‌ها صعود کنند. البته به شرط آنکه یک، حریف را دست کم نگیرند و دو، خودشان باشند. اکثر آن‌هایی که مصاف امریکا و انگلیس را به تماشا نشستند بر این باور بودند که ایران اگر برابر انگلیس هم مانند ولز بود، می‌توانست از یاران ساوت‌گیت هم امتیاز بگیرد. اتفاقی که به دلایل غیرمترقبه رخ نداد، اما مسئله مهم این است که نتیجه بازی با انگلیس را نمی‌توان عوض کرد، ولی نتیجه بازی با امریکا را می‌توان به‌گونه‌ای رقم زد که صعود ایران را به دنبال داشته باشد. اتفاقی که دور از انتظار نیست، خصوصاً که امریکا در مصاف با انگلیس و ولز ثابت کرده حریفی نیست که یوز‌ها نتوانند از عهده‌اش برآیند. همانطور که ایران در دیدار با ولز نشان داد می‌توانست سه‌شیر‌ها را به چالش بکشد اگر این دیدار در شرایطی عادی پیش می‌رفت.

در واقع رمز موفقیت ایران در آخرین مصاف مرحله گروهی این است که نه امریکا را دست‌کم بگیرد و نه خیلی دست بالا. ضمن اینکه با دوری از حواشی خودش باشد. همان تیمی که مقابل ولز به میدان رفت. تیمی که خواست و توانست و این همان چیزی است که کی‌روش باید به شاگردانش قبل از رویارویی با امریکا تفهیم کند. اینکه اگر بخواهیم بی‌هیچ شک و تردیدی می‌توانیم، چراکه هیچ چیزی از تنها حریف باقیمانده در گروه B کم نداریم و این را نه احساسات که آمار، نتایج و عملکرد امریکا برابر ولز و انگلیس ثابت کرده است.

نکاتی درباره نافرمانی مدنی

سید جواد ورعی طی یادداشتی در شماره امروز جمهوری اسلامی با عنوان نکاتی درباره نافرمانی مدنی نوشت: اینک که اعتراضات و آشوب‌ها تا حدودی فروکش کرده و تعدادی دستگیر شده و در دستگاه قضایی محاکمه خواهند شد، تذکر نکاتی ضروری به نظر می‌رسد.

۱. معمولاً عناوین مجرمانه‌ای که مسئولان درباره دستگیرشدگان بر زبان جاری می‌کنند، عناوین شناخته شده "محاربه"، "بغی و براندازی"، "اخلال در امنیت ملی" و مانند آنهاهستند. به‌رغم آن که در قانون اساسی جمهوری اسلامی از "حق اعتراض" در قالب اجتماعات سخن گفته شده، این موضوع تا کنون در حد حرف باقی مانده، نه تنها این حق شهروندی جدی گرفته نشده و راهکار مناسبی نیز برای استفاده از این حق در نظر گرفته نشده، بلکه با اعتراض‌های سیاسی و حتی صنفی هم مقابله شده و در موارد زیادی به خشونت انجامیده است. با افزایش هزینه اعتراض، مردم نیز غالبا یا عطای این حق شهروندی را به لقایش بخشیده‌اند و یا به مقاومت و نافرمانی رو آورده‌اند.
نویسنده در سال ۱۳۹۷ در دیدار گروهی از روحانیان با دکتر روحانی، رئیس جمهور وقت، در فرازی از سخنان خود هشدار داد:
"حکومتی که راهکار‌های قانونی را برای اصلاح و احقاق حقوق شهروندانش نگشاید، ناخواسته آنان را به مقاومت منفی و نافرمانی مدنی سوق می‌دهد. "

۲. در سال‌های اخیر پژوهش‌های فراوانی در موضوعات مورد ابتلای جامعه مثل اعتراض مدنی، نافرمانی مدنی، و مانند آن‌ها انجام گرفته، نویسنده نیز به سهم خویش پژوهشی فقهی در موضوع "فرمانبرداری و نافرمانی مدنی" انجام داده و موارد مجاز و ممنوع نافرمانی مدنی در حکومت مشروع اسلامی را با استناد به منابع دینی مشخص کرده است. ولی متاسفانه مراکز مسئول که باید از این پژوهش‌ها در جهت رفع مشکلات جامعه و ارائه راهکار برای مدیران و مسئولان استفاده کنند، بدان‌ها وقعی ننهاده‌اند درحالی که مرتبا از لزوم ارتباط "آموزش و پژوهش" با "جامعه" و سوق دادن پژوهش‌ها به سمت حل مسائل و معضلات اجتماعی سخن گفته می‌شود، ولی غالبا نتایج پژوهش‌ها در بایگانی‌ها خاک می‌خورد.

۳. اعتراض در دنیای مدرن هم قواعدی دارد که یکی از کلیدی‌ترین آن‌ها پرهیز از خشونت و تخریب اموال عمومی و مانند آنهاست. موفقیت اعتراض مدنی و حتی نافرمانی مدنی در گرو پرهیز از افتادن در دام خشونتی است که دیگران می‌گسترند. عده‌ای نه تنها تمایلی به حل مشکلات مردم ندارند، بلکه با اعمال خشونت در پی ایجاد آشوب و ناامنی در جامعه و رسیدن به اهداف خویش هستند.

۴. در این زمینه مسئولیت نخست متوجه مجلس قانونگذاری است. یکی از وظایف نهاد قانونگذار شناسایی آن دسته از مسائل مورد نیاز جامعه است که با خلا قانونی روبروست. اگر در قوانین "حق اعتراض مدنی" به رسمیت شناخته شود و چارچوب آن معین گردد، یا "نافرمانی مدنی" (عاری از خشونت) به عنوان یکی از عناوین مورد ابتلای جوامع امروزی، جرم انگاری شود، در چنین مواقعی مدیران و مسئولان تکلیف خود را در چگونگی برخورد با "معترضان" و "نافرمانان مدنی" دانسته، ملزم خواهند شد "حق اعتراض" را به رسمیت شناخته و امنیت معترضان را تامین نمایند و با "نافرمانان مدنی" نیز برخورد قانونی داشته باشند.

۵. در مرحله دوم دستگاه قضایی و قضات ملزم خواهند بود، وفق قانون، غیر از عناوین مجرمانه "بغی"، "محاربه" و مانند آن، عناوین دیگری مثل "نافرمانی مدنی" را هم به رسمیت شناخته و بدانند که نوع برخورد با آن متفاوت بوده و مجازات متناسب با خود را دارد. با نافرمانان مدنی که اعتراضشان از مجاری قانونی به نتیجه نرسیده، و از روی ناچاری به اقدام فراقانونی رو می‌آورند، مانند "محارب" و "باغی" رفتار نکنند.