کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
معاون سازمان محیط زیست گفت: نسبت به دو شب پیش، آتش تا ۸۰ درصد آرام‌تر شده است. فعلا جلوی پیشرفت آتش گرفته شده و پیشروی آتش متوقف شده است، اما برای اطفای کامل آتش نیاز به باران داریم.
کد خبر: ۱۳۴۱۸۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
این منطقه جزو نقاط حفاظت شده تحت نظر محیط زیست است که این سازمان باید در این جنگل دوربین‌های تله‌ای تعبیه و محل را کنترل می‌کرد، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده بود.
کد خبر: ۱۳۴۱۷۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
عضو شورای شهر تهران نسبت به تصمیمات کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران انتقاد کرد.
کد خبر: ۱۳۴۱۷۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
وحید نوروزی *
کد خبر: ۱۳۴۱۷۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
نماینده مردم چالوس در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: هواپیماهای ایلیوشین کشور روز گذشته سه عملیات موفقیت آمیز برای اطفای حریق در جنگل های الیت داشت و باتوجه با اینکه امروز دو فروند هواپیمای ایلیوشین از کشور ترکیه نیز به منطقه رسیدند انتظار می رود عملیات اطفای حریق به نتایج خوبی برسد.
کد خبر: ۱۳۴۱۵۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
اگر صرفا بدحجابی بانوان را علت خشک‌سالی و نابودی منابع آب زیرزمینی و روزمینی ایران بدانیم، به بیراهه رفته‌ایم و نقش عاملان اصلی بحران آب ایران را نادیده گرفته‌ایم. زیرا علوم آب، هواشناسی، اقلیم‌شناسی و مدیریت منابع آب به‌صراحت گناه واقعی را جای دیگری می‌داند و ده‌ها سال مدیریت غلط و سیاست‌گذاری نادرست را علت بحران می‌داند.
کد خبر: ۱۳۴۱۲۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۹
رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه اگر ما در کشور مشکل داریم، برای این است که آنچه را ادعا می‌کنیم، در عمل نشان نداده‌ایم، گفت: امکان ندارد با علم و دانایی و همراهی با عالمان و دانشمندان و با نگاه و جهت‌گیری صحیح، به وضعیتی گرفتار شویم که امروز هستیم. بسیاری از اختلافات ما به جای رقابت بر سر خدمت، بر سر جایگاه و صندلی است.
کد خبر: ۱۳۴۱۲۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۹
نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه دریای خزر به ابتکار جمهوری اسلامی ایران قرار است روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری با اهداف مختلفی با شعار«خزر، پل دوستی و توسعه منطقه‌ای» درگیلان برگزار شود.
کد خبر: ۱۳۴۰۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۶
اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که کاهش کیفیت هوای این استان در روزهای اخیر ناشی از وقوع پدیده گرد و غبار است و تاکید کرد که شهروندان این استان توصیه‌های بهداشتی مانند پرهیز از حضور طولانی‌مدت و فعالیت سنگین ورزشی در فضای باز، استفاده از ماسک، مصرف مایعات کافی و بستن درها و پنجره‌ها به منظور کاهش تهویه طبیعی را جدی بگیرند.
کد خبر: ۱۳۴۰۱۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۳
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به وضعیت منابع آبی، گفت: استان‌های شرقی و جنوبی کشور از جمله سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و جنوب خراسان رضوی و مناطقی از شمال هرمزگان بیشترین تنش آبی را تجربه می‌کنند و کم‌بارشی سال جاری، همراه با برداشت آب‌های زیرزمینی و وضعیت نامناسب سدها، مشکلات تأمین آب را تشدید کرده است و با وجود بارش‌های نرمال در شمال کشور، سایر مناطق همچنان نیازمند مدیریت منابع و مشارکت مردم در مصرف بهینه آب هستند.
کد خبر: ۱۳۳۹۵۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۰
حیات مقدم در گفتگو با تابناک:
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ضمن انتقاد از درخواست ۵۰ میلیارد تومانی معاون رئیس جمهور برای شرکت در اجلاس تغییر اقلیم در برزیل گفت: معمولا این سفر‌ها و شرکت در چنین سمینار‌هایی سود آنچنانی ندارد. این اجلاس‌ها و سمینار‌ها بیشتر جنبه تشریفاتی و سیاسی دارد و در بستر اینترنت قابلیت شرکت در آن فراهم بود.
کد خبر: ۱۳۳۹۳۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۹
کیهان؛
درحالی‌که رهبر انقلاب نسبت به سفرهای پرهزینه مسئولان انتقاد کرده و رئیس‌جمهور از کمبود منابع سخن می‌گوید، سندی منتشر شده که نشان می‌دهد رئیس سازمان محیط زیست برای سفر به برزیل، ۵۰ میلیارد تومان از بودجه پیش‌بینی نشده درخواست کرده است.
کد خبر: ۱۳۳۹۲۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۹
در مرز ایالت‌های جورجیا و فلوریدا، تالاب اوکیفنوکی، یکی از آخرین زیست‌بوم‌های بکر و ناشناخته آمریکای شمالی است؛ سرزمینی از آب‌های سیاه، مه صبحگاهی و زمین لرزان. عکاس آمریکایی دیوید والتر بنکس سه سال از عمر خود را صرف ثبت روح این تالاب کرد. وی بیش از هفتاد شب را به‌تنهایی در جزیره‌ها و سکو‌های چوبی میان آب گذرانده تا آنچه را «انرژی اسرارآمیز و متافیزیکی زمین» می‌نامد، در قاب تصویر بیاورد. مجموعه عکس او نه صرفاً روایت طبیعت، بلکه تجربه‌ای شخصی از مواجهه با سکوت، نور و حضور پنهان حیات است.
کد خبر: ۱۳۳۸۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۵
پیش از این هم تابناک در گزارش هایی از ضرورت توجه به حیات دریاچه خزر و نگرانی از چند دهه آینده از بابت این پدیده گرانمایه سخن گفته بود و حالا شرایط جدیدی از خزر گزارش می شود.
کد خبر: ۱۳۳۸۵۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۵
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نور اعلام کرد: یک قلاده خرس قهوه‌ای ماده نابالغ در محدوده پهنه جنگلی روستای جوربند شهرستان نور بر اثر اصابت گلوله تلف شد.
کد خبر: ۱۳۳۷۴۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۹
مدیرکل حفاظت محیط زیست ایلام از مهار آتش‌سوزی عرصه‌های جنگلی «زرانگوش» شهرستان بدره پس از چندین ساعت کوشش سخت و طاقت‌فرسا خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۷۳۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۸
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان اعلام کرد: محمد امین خوارزمی، محیط‌بان کرمانی، پس از سه سال حبس و با گذشت خانواده مرحوم سالاری و تلاش‌های سازمان محیط زیست ، از زندان آزاد شد.
کد خبر: ۱۳۳۷۰۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۷
مدیر روابط عمومی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان از قرار گرفتن هوای سه شهر استان در وضعیت «ناسالم» و «قرمز» خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۶۲۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۳
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان اینکه پس از سال‌ها، تصاویر نخستین پلنگ ایرانی توسط دوربین‌های تله‌ای در پارک ملی قطرویه به ثبت رسید، گفت: این موفقیت، اهمیت حفاظتی این زیستگاه بی‌نظیر حیات وحش در جنوب کشور را دو چندان می‌کند.
کد خبر: ۱۳۳۵۰۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۶
رئیس اداره زیست‌بوم دریایی محیط زیست گیلان از کشف لاشه چهار فوک خزری در ساحل چونچنان رشت خبر داد و گفت: از ابتدای سال تاکنون ۵۴ لاشه فوک در سواحل گیلان مشاهده شده است.
کد خبر: ۱۳۳۴۸۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۵