کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید میکند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
با توجه به برگزاری مراسم معنوی در ماه رمضان توجه به نکات زیست محیطی ضروری است. صرفه‌جویی در مصرف آب در هیأت‌ها، جمع‌آوری زباله‌های تولیدی، استفاده از لیوان شیشه‌ای و قاشق و چنگال شخصی به جای ظروف یکبار مصرف از جمله این موارد است.
کد خبر: ۱۱۶۸۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۱/۰۶
«سبزه» یکی از سین‌های مهم سفره نوروز بوده که بر اساس اسناد تاریخی، نماد باروری و جاودانگی است، اما به تازگی موضوعی درباره ماهیت این سین نوروزی مطرح شده است مبنی بر اینکه رویاندن و رها کردن سبزه به محیط زیست و طبیعت آسیب می‌رساند و بهتر است کاشتن نهال جایگزینِ آن شود.
کد خبر: ۱۱۶۸۱۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۶
مأموران یگان حفاظت محیط زیست رودسر موفق شدند متخلف و فروشنده پوست یک قلاده پلنگ در این شهرستان را بازداشت کنند.
کد خبر: ۱۱۶۷۹۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۴
یکی از خریدهای خانواده‌ها در آستانه عید نوروز و سال‌نو برای تکمیل سفره هفت سین، ماهی قرمز است که آنرا نماد زندگی، نشاط و شادی می‌دانند؛ اما کارشناسان، نگهداری این گونه جانوری در خانه را نیازمند رعایت برخی از اصول بهداشتی، آگاهی و توجه می‌دانند تا خطری متوجه سلامت افراد و محیط زیست نشود.
کد خبر: ۱۱۶۷۹۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۴
با حضور اعضای هیات مدیره گروه سایپا:
در مراسمی با حضور اعضای هیات مدیره گروه خودروسازی سایپا و جمعی از معاونین و مدیران عامل شرکت های گروه، مهدی داداشی زین الدین به عنوان عضو هیات مدیره گروه خودروسازی سایپا معرفی شد.
کد خبر: ۱۱۶۷۴۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۰
رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران از ارائه ۶۰ طرح پیشنهادی اعضای هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست برنامه توسعه هفتم خبر داد.
کد خبر: ۱۱۶۷۲۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۹
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ضمن توضیح درباره حذف سهم محیط زیست از عوارض آلایندگی که درحال رایزنی برای تخصیص مجدد آن با مجلس هستند، گفت: ما به دنبال رفع آلودگی هستیم و خارج کردن محیط زیست از لیست تنها به علت درآمد بیشتر شهرداری‌ها است.
کد خبر: ۱۱۶۷۱۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۹
شورای نگهبان در بررسی مصوبات مجلس بر اصل حفاظت از محیط زیست توجه داشته و خواهد داشت
کد خبر: ۱۱۶۶۹۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۶
یکی از سنت‌های رایج در میان خانواده‌های ایرانی، خانه تکانی منازل در روزهای پایانی سال است؛ با آغاز فصل خانه‌تکانی میزان مصرف شوینده‌ها هم افزایش پیدا میکند این در حالیست که افراط در استفاده از این مواد می‌تواند به قیمت آلودگی آب و خاک کشور تمام شود. به علاوه توجه ویژه به نکات ایمنی هنگام نظافت منزل ضروری است چرا که هر سال با شروع خانه تکانی آمار مسمومیت‌های ناشی از مصرف شوینده‌ها افزایش می‌یابد.
کد خبر: ۱۱۶۶۷۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۵
این گزارش تأکید میکند که چین باید با قاطعیت سیاست خارجی مستقل، غیروابسته و صلح آمیز خود را دنبال کرده، و به توسعه همکاری دوستانه با سایر کشورها بر اساس پنج اصل همزیستی مسالمت آمیز پایبند و با برد-برد در همکاری با دیگر کشور ها را را اجرا کند تا همیشه به عنوان پیشگام صلح جهانی و مدافع نظم بین المللی شناخته شود.
کد خبر: ۱۱۶۶۶۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۴
در آستانه ۱۲ اسفند روزجهانی حیات وحش تعداد ۱۲ نوع پرنده شکاری از قبیل عقاب طلایی ،قرقی،دلیجه و شاه بوف پس از مراقبت و تیمار توسط سازمان حفاظت محیط زیست استان همدان در طبیعت الوند رهاسازی شدند. در حاشیه این برنامه مجری صدا و سیما میکروفن خود را با ترس و اضطراب از دور جلوی منقار یک پرنده رها شده برد تا با آن مصاحبه کند. منبع: تسنیم
کد خبر: ۱۱۶۶۲۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۱
معاون سازمان محیط زیست گفت: در حال حاضر ۲۰ یوز پلنگ ایرانی در داخل کشور شناسایی شده‌اند.
کد خبر: ۱۱۶۶۰۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۰
در اقدامی عجیب نمایندگان مجلس با اصلاح قانون حمل سلاح توسط محیط‌بانان مخالفت و اعلام کردند که محیط‌بانان، مشمول نیروهای نظامی و انتظامی نیستند بنابراین نمی‌توانند سلاح حمل کنند!
کد خبر: ۱۱۶۵۳۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۵
با حضور رئیس جمهور صورت گرفت؛
در جریان سفر دولت به استان آذربایجان غربی، یکی از خواسته‌های اصلی، احیای دریاچه ارومیه بود که تکمیل و بهره‌برداری از آن در دستور کار دولت قرار گرفت. با همت همه دست‌اندرکاران از سال‌های گذشته، سه شیفته برای تکمیل و به ثمر رساندن آن تلاش کردند که این طرح امروز افتتاح شد؛ اما این کار باید تا احیای کامل دریاچه ادامه یابد و دستگاه‌های مربوطه، مأموریت خود در این زمینه را تمام شده نپندارند.
کد خبر: ۱۱۶۵۲۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۵
نشریه انگلیسی گاردین در مطلبی در تارنمای خود نوشت: خسارات و زیان‌های زیست محیطی بر جای مانده از جنگ اوکراین به حدی است که محاسبه آنها غیرممکن است.
کد خبر: ۱۱۶۴۸۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۲
_ رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کهگیلویه گفت: ۱۱ قبضه سلاح گرم طی ابتدای سال جاری تاکنون از ۴۲ نفر متخلف کشف شد.
کد خبر: ۱۱۶۴۷۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۲
محیط زیست مازندران از دستگیری ضارب محیط بان مجروح پارک ملی پابند نکا با پیگیری دادستان و فرماندهی پاسگاه انتظامی زارم رود خبر داد.
کد خبر: ۱۱۶۴۲۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۲۷
مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به اینکه مساحت دریاچه ارومیه بیش از ۱۰۰۰ کیلومترمربع کاهش داشته است، گفت: بارش‌های حوضه‌های آبریز دریاچه ارومیه نیز با کاهش حدود ۴۷ میلی متری مواجه است.
کد خبر: ۱۱۶۳۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۲۳
تغییرات اقلیمی تبعات بسیاری برای کره زمین داشته، به طوری‌که باعث افزایش خشکسالی، باران‌های حدی و ... شده است. خشکسالی و استفاده همسایگان بالادستی از منابع آب می‌تواند باعث تشدید این وضعیت و شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار شود و این اتفاق در عراق افتاده است بنابراین ایران برای همکاری با این کشور به منظور مدیریت این کانون‌ها تلاش‌هایی کرده است اما به گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنان منشأ ۹۵ درصد گردوغبار استان‌هایی مانند خوزستان، خارجی است.
کد خبر: ۱۱۶۳۱۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۹
نیروی دریایی برزیل اعلام کرد که این کشور ناو هواپیمابر از رده خارج شده خود به نام «سائوپائولو» را با وجود هشدارهای طرفداران محیط زیست مبنی بر ایجاد آلودگی محیطی و اخلال در زنجیره غذایی دریایی، در آب‌های آزاد اقیانوس اطلس در سواحل شمال شرقی خود غرق کرد.
کد خبر: ۱۱۶۲۶۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۶
