کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گازهای حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گازهای گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گازهای حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گازهای گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کارشناس بخش تحقیقات دفتر لایه ازن سازمان حفاظت محیط زیست گفت: روند ترمیم لایه ازن در حال بهتر شدن است و ایران هم مثل سایر کشورها در تلاش برای به حداقل رساندن گازهای مخرب این لایه حیاتی است.
کد خبر: ۱۱۹۳۲۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۵
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اقامت شبانه در محدوده اراضی ملی ۲۲ هکتاری پیش‌بینی و بعضی از کاربری‌ها به علت ناهمخوانی با آن محدوده موجب نگرانی سازمان حفاظت محیط زیست شده بود که حذف شدند.
کد خبر: ۱۱۹۲۸۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۲
دبیر کارگروه مدیریت وقوع شرایط اضطرار پدیده گرد و غبار استان، با عنایت به بروز شرایط جوی و در زمان بروز پدیده گرد و غبار توصیه می‌شود شهروندان در مشهد علاوه بر رعایت بحث حفاظت فردی و استفاده از ماسک با محدود کردن یا حذف تردد‌های غیرضروری در سطح فضای باز و حتی تردد با وسیله نقلیه شخصی در پیشگیری از درگیر شدن با پیامد‌های پدیده گرد و غبار همراهی کنند.
کد خبر: ۱۱۹۲۵۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۰
عیسی کلانتری در گفت‌وگو با «اعتماد» از تبعات خطرناک اخراج اساتید، پروژه نفوذ و کاسبان تحریم گفت.
کد خبر: ۱۱۹۲۴۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۰
معاون وزیر محیط زیست کشور عراق گفت: به دنبال سفر هیئت ایرانی به عراق مقرر شد عملیات اجرایی مهار گرد و غبار در چهار استان عراق و دو استان ایران شروع شود.
کد خبر: ۱۱۹۲۲۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان در حالی به سمت نابودی می‌رود که اقدام مؤثری برای احیا، حفاظت و صیانت از این پهنه بزرگ و ارزشمند آبی صورت نگرفته است.
کد خبر: ۱۱۹۲۲۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با اشاره به انتشار بویی شبیه به بوی گاز در منطقه رهنان، ملک شهر، خیابان امام خمینی (ره) و محله خانه اصفهان گفت: تیم‌های محیط زیست برای بررسی دوربین‌های نظارتی آن منطقه اعزام شدند.
کد خبر: ۱۱۹۲۱۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۸
سلاجقه عنوان کرد
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به ۵ کشوری که بیشترین تاثیر را از پدیده گرد و غبار می‌پذیرند، اظهار کرد: سالانه ۷ میلیون نفر بر اثر آلودگی جوی طبیعی و مصنوعی جان خود را در جهان از دست می‌دهند.
کد خبر: ۱۱۹۲۱۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۸
نخستین اجلاس بین المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار؛
باید برای قطعنامه‌های سازمان ملل و زیست محیطی ضمانت اجرا باشد، در غیر این صورت، صاحبان قدرت محیط زیست را به خطر می‌اندازند. این همگرایی باعث می‌شود، کشور‌های توسعه یافته دریابند نباید تنها با نگاه اقتصادی به مسائل مشترکی که برای بشریت مهم است نگاه کنند، بلکه منافع مردم و حفظ محیط زیست نیز امری بسیار ضروری و قابل توجه است. توسعه «آری»، اما به خطر انداختن محیط زیست «هرگز»؛ این اصلی است که در قانون اساسی ما به رسمیت شناخته شده است.
کد خبر: ۱۱۹۲۰۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۸
وزیر محیط زیست برزیل از کاهش میزان نابودی جنگل‌های آمازون در ماه اوت (ماه گذشته میلادی) خبر داد و آن را حاصل اجرای موفق برنامه‌های جدید زیست‌محیطی در این کشور عنوان کرد.
کد خبر: ۱۱۹۱۶۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۵
معاون اول رئیس جمهور دستور داد که کلنگ هیچ پروژه‌ای بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست به زمین نخورد.
کد خبر: ۱۱۹۰۸۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۱
مرور روزنامه‌های امروز شنبه ۱۱ شهریور
رونق دلالی با خودرو‌های اسقاطی! جزئیات یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های اطلاعاتی سال‌های اخیر، کودکان قربانی فیلترینگ، هت‌تریک قهرمانی دختران، لاریجانی علیه «خالص‌سازان»، خطر فرونشست جدی‌تر از همیشه، سوریه و چرخه جدید بحران سازی، پشت پرده قراضه‌های نجومی، ماراتن بی‌ثمر مکرون با اپوزیسیون، سه دلیل سکوت نتانیاهو درباره ایران و مجازات متخلفان رانندگی در جاده! از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
کد خبر: ۱۱۹۰۷۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۱
بسیاری انتظار دارند، این مساله مهم و حیاتی در برنامه ریزی‌های کلان مورد توجه مسئولان قرار گرفته و به طور ویژه بدان پرداخته شود؛ رویکردی که با توجه به آن، برنامه هفتم توسعه که دولتمردان تنظیم کرده و در مسیر تبدیل به قانون، اکنون در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، حاوی این اشکال به نظر می‌رسد که در ۲۴ فصل آن، جای این فصل مهم خالی است.
کد خبر: ۱۱۹۰۵۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۹
سرپرست معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌ها علت آلودگی نفتی بندر گناوه را اعلام کرد و گفت: لکه نفتی محصور شده و بیش از ۷ تا ۸ روز زمان نمی‌برد تا آلودگی به حداقل ممکن برسد.
کد خبر: ۱۱۹۰۱۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۷
مرور روزرنامه‌های سه شنبه ۷ شهریور
حمله به لاریجانی، کنایه به قالیباف و هشدار به رییسی، تحلیل و پیش‌بینی انتخابات آینده مجلس، فراز و فرود‌های سیطره دو ساله طالبان، مساله استادان غیرخالص، سیزده گام اقتصادی دولت سیزدهم به روایت خاندوزی، کاخ الیزه دنبال احیای برجام، ورود به پیمان‌ها و پایان یک‌جانبه‌گرایی‌ها، عملیات تولید گاز از فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی و والدین موقت برای بدسرپرست‌ها، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
کد خبر: ۱۱۹۰۰۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۷
بحران گرد و خاک در استان‌های گرگان و مازندران در روز‌های اخیر که ناشی از گرد و خاک ترکمنستان می‌باشد، زنگ خطری جدی برای آخرین امید زندگی سبز در ایران است. استان‌های شمالی که در اثر خشکسالی مناطق مرکزی مورد توجه زیاد شهروندان اصفهان و یزد و مرکز کشور قرار گرفته‌اند، حالا با چالش‌هایی مواجه‌اند که زندگی سالم در آن مناطق را هدف قرار داده است.
کد خبر: ۱۱۸۹۸۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۵
سرپرست اداره‌کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به کشف محموله کوسه ماهیان قاچاق در استان، گفت: ترانزیت و قاچاق کوسه ماهیان و اجزای بدن آنها از سیستان و بلوچستان هزینه‌های سنگینی برای متخلفان خواهد داشت.
کد خبر: ۱۱۸۸۳۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۶
بررسی آخرین وضعیت دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که این دریاچه جان داده است
کد خبر: ۱۱۸۸۰۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۴
مدتی است که استان‌های مختلف کشور درگیر مساله فرونشست یا فروچاله هستند اما این موضوع و بسیاری از مسائل زیست محیطی با توجه کم یا توجه غیردرخور مردم و مسئولان محلی روبه رو شده که این مساله خود آفتی برای چاره‌سازی امور و رفع چالش‌های مهم کشور است.
کد خبر: ۱۱۸۷۵۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۲
نتایج گالبد گشایی یوز نر ۴ ساله منطقه توران اعلام و مشخص شد که کم خونی عامل مهم مرگ این یوز بوده است.
کد خبر: ۱۱۸۷۴۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۱
