کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانشهای متفاوت در علم است که شامل مجموعهای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر میگذارد و از آن تأثیر میپذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیتهای او مرتبط میشود و میتوان محیط زیست را مجموعهای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه میکنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت
محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی میشود که منحصراً در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهمکنشهای میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف میشود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواریها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاههای جهان
سطح کرهٔ زمین بهطور کلی به ۴ بخش تقسیم میشود که عبارتاند از سنگکره (لیتوسفر)، آبکره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخکره را نیز جزء این تقسیمبندی میدانند. هر کدام این بخشها شامل اکوسیستمهایی گوناگون هستند که بهطور کلی محیط زیست را تشکیل میدهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیتهای انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمینهای زراعی میشوند. بهطور کلی فرسایش خاک پدیدهای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، روانابهای سطحی و تغییرات دما انجام میگیرد. با این حال، فعالیتهای انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمینهای زراعی، محصولات تککشتی، چریدن بیش از حد دامها در مراتع، جنگلزدایی و بیابانزایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن میشوند.
مسمومیت خاک میتواند در اثر افزایش نمکهای خاک توسط ماشینآلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانهها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان میشود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیتهای انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه میشود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب میشود. بر اساس گزارشهای این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجهاست که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشتهای بزرگ ایالات متحده نقش میدارد.
کیفیت آبها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آبها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگرانکننده میباشد. آبهای سفرههای زیرزمینی و رودها و دریاچهها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیتهای انسان قرار دارند. آلودگی دریاها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آبهای شیرین و چرخهٔ آب میباشد.
علل آلودگی آبها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاههای صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونههای گیاهی یا جانوری میشود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هستهای).
آلودگیهای شیمیایی بسیار گوناگون میباشند و میتوانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانهها، کشاورزی یا فاضلابهای شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آبهای زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونهها میشود. همچنین، مصرف کودهای نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آبها میشود. در نتیجه، باکتریها و جلبکهای سطح آب که از این مواد تغذیه میکنند به سرعت رشد میکنند و زیاد میشوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونههای ساکن زیر آب میشوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانههاست طی زنجیرههای غذایی انباشته میشود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید میکند.
آلودگی آبها همچنین موجب بارشهای اسیدی میگردد که برای محیط زیست سمی میباشند. آلودگی توسط هیدروکربنها (همچون نفت)، پلیکلروبیفنیلها (که سمی و سرطانزا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثالهای دیگری از آلودگی شیمیایی آبها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگیهای هوا عبارتاند از:
گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنشهای سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایههای پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گازهای حاصل از سوختن، چون دیاکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانهای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گازهای گلخانهای همچون دیاکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیتهای صنعتی وارد هوا میشوند.
زیست بوم
زیستبومها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستمها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده میشوند. زیست بومها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچهها و گیاهان)، انواع برگها (مانند ورقهای عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف میشوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بومها به واسطه ژنتیک، طبقهبندی یا شباهتهای تاریخی تعریف نمیشوند. زیست بومها اغلب با الگوهای خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته میشوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته میشود، ذیل چارچوب پیماننامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانهای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع میشود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشتههای مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها میتوان رشتههای زمینشناسی-زیستمحیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بومشناسی گیاهشناسی، جانورشناسی، زیستشناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمینشناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامهریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک میباشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کردهاست و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته میشوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهرهوری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمیگیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهرهمندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیستبومها
از اصلیترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیستبومها میتوان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بیرویه شهرها و کارخانهها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دستاندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی میتواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخرههای مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلابهای خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بیرویه، تعداد ماهیگیران و قایقهای ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگلزدایی و تخریب جنگلها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگلها زندگی میکنند، اثرات منفی میگذارد. افزایش آلودگی آبها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستمها میشود و بدین ترتیب پیامدهای نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
تکرار فاجعه تصمیم گیری این بار در مشهد؛
وضعیت عجیبی که امروز به شروع یکی از متفاوتترین روزهای کاری در مشهد منجر شد، به این صورت که هرچه به شروع ساعت کاری نزدیکتر میشد، شاخص آلودگی هوا اعداد بزرگ تری را نشان میداد و در نهایت حوالی ساعت ۶ صبح از مرز ۵۰۰ گذشت و مسئولان را مجاب به تغییر دیدگاه کرد تا دبیر کارگروه اضطراری آلودگی هوا به فاصله چند ساعت، اظهاراتی متفاوت بیان کرده و خبر از تعطیلی بدهد!
کد خبر: ۱۲۱۲۱۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۵
تا تصاویرش را نبینی یا با آنهایی که از نزدیک در جریان امر قرار دارند حرف نزنی، باورش سخت است که به جایی رسیده ایم که فاضلاب دزدیده میشود و از قضا این دزدی واکنشی هم به دنبال ندارد؛ این روایت کَشَفرود است. رودی که مثل همتایانش در این خطه و حتی مناطق دیگر کشور، حال و روز خوشی ندارد، اما به مدد یک اتفاق عجیب و دور از باور، با دوپینگ زنده مانده است، هرچند چه زنده ماندنی!
کد خبر: ۱۲۱۱۷۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۳
رئیس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم، اظهار کرد: مدیرعامل یک واحد صنعتی آلاینده به یک سال حبس تعزیری محکوم و این شرکت نیز به مدت یک ماه پلمب خواهد شد، تا رفع منشاء آلودگی نیز فعالیتی نخواهد داشت.
کد خبر: ۱۲۱۱۷۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۲
معاون مهندسی و توسعه امور زیربنایی سازمان بنادر و دریانوردی اعلام کرد: با احیای خلیج گرگان و انتقال آب دریای خزر، بندر ترکمن که کاملا خشک شده بود از بحران فاصله گرفت و ۳ هزار هکتار در محوطه این خلیج، زیر پوشش آب رفت که در آینده به ۶ هزار هکتار میرسد.
کد خبر: ۱۲۱۱۴۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۱
شرکت های بافتینه و بافتسان دو عنوان مهم از بیست و چهارمین همایش ملی واحدهای صنعتی، معدنی و خدماتی سبز 1402 را کسب کردند.
کد خبر: ۱۲۱۱۴۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۳۰
نبض خبر
اکسپو قطر ۲۰۲۳ در دوحه، اولین نمایشگاه بین المللی باغبانی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که با موضوع کویر سبز، محیط زیست بهتر برگزار میشود، هدف آن الهام بخشی و اطلاع رسانی به مردم درباره راهکارهای نوآورانه برای کاهش و مهار بیابان زایی است. اکسپو قطر ۲۰۲۳ در دوحه در تاریخ ۲ اکتبر ۲۰۲۳ شروع شده و به مدت ۱۷۹ روز در طول زمستان معتدل قطر در یک مساحت ۱۷۰ هکتاری برگزار می شود و در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۲۴ به پایان می رسد. در این میان، انتشار ویدیویی از حضور ایران بدون برافراشته شدن پرچم خبرساز شده است. این ویدیو را میبینید.
کد خبر: ۱۲۱۰۲۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۴
نبض خبر
انجمن محیط زیست ی چیا با انتشار این فیلم از انفجار کوهی در یکی از روستاهای مریوان خبر داده است؛ این انفجار با هدف برداشت شن و ماسه است. زینب رحیمی، خبرنگار محیط زیست با انتشار این ویدیو نوشت: «بدون شک این انفجار باعث تخریب درختان و آسیب به حیات وحش منطقه میشود.» پس از انتشار ویدیوی این انفجار محیطزیست کردستان مدعی شد که برای صدور مجوز این مرکز بهرهبرداری شن و ماسه از محیطزیست استعلامی نگرفته بودند اما فعالیت داشتند. رئیس کل دادگستری استان کردستان نیز گفت که امروز با ورود دستگاه قضا، دستور مجدد توقف عملیات تصرف این معدن صادر و متهم با صدور قرار بازداشت موقت روانه زندان شد. لحظات این انفجار را میبینید.
کد خبر: ۱۲۱۰۰۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۲
در حالی این روزها پسماندسوزی در حاشیه شهرهای بزرگ مانند تهران غوغا میکند و یکی از عوامل مهم تشدید آلودگی هواست که مقابله با آن یکی از مفاد قانون هوای پاک است؛ قانونی که در خوشبینانهترین حالت حدود ۱۰ درصد آن اجرا شده است.
کد خبر: ۱۲۰۹۸۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۲
رویکرد دولت این است که تولید متوقف نشود، لذا پیش از ورود دستگاه قضا و پلمب واحد، رویه را اصلاح کنید. این موضوع حیات مردم را مختل کرده لذا اگر تمکین نکنید و روند تصفیه پساب اصلاح نشود، هیچ مماشاتی در کار نخواهد بود. خوشبختانه سفر اول رییس جمهور به استان البرز پربرکت بوده و مردم باید نتیجه این سفرها را در زندگی خود ببینند؛ اجازه نمیدهیم برخی سوءمدیریتها، ماحصل سفرهای استانی را زیر سوال ببرد.
کد خبر: ۱۲۰۸۹۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۷
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران گفت:۱۰ درصد آلودگی هوای تهران مربوط به واحدهای پالایشگاهی و نیروگاهی است.
کد خبر: ۱۲۰۸۸۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۷
سالهای گذشته رسانههای منتقد دولت بارها بابت آلودگی هوای تهران، معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط زیست را مورد انتقاد قرار میدادند.
کد خبر: ۱۲۰۸۶۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۵
فعال محیط زیست:
یک فعال محیط زیست : قربانیان آلودگی هوا در سال به بیش از ۵۰ هزار نفر رسیده است.
کد خبر: ۱۲۰۸۴۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۴
اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حفاظت از محیط زیست را وظیفه ای همگانی و عمومی اعلام کرده است، اما سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مجموعه تخصصی، رسالت های بسیار سنگین، مهم و تعیین کننده در این زمینه دارد.
کد خبر: ۱۲۰۸۳۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۴
اقدام تامل برانگیز در آن سوی کره خاکی؛
تبلیغ خودروی SUV تازه تویوتا در انگلستان ممنوع شد؛ تصمیمی که به یک علت قابل تامل گرفته شد و واکنشهایی به دنبال داشته که هیچ بعید نیست به شکل گیری یک موج و سرایت ماجرا به کشورهای دیگر منجر و در نهایت زمینه ساز شکل گیری برخی تغییرات بنیادین و اساسی شود. تغییراتی که در ایران هم به شدت نیازمند رقم خوردنشان هستیم.
کد خبر: ۱۲۰۸۰۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۲
رییس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه اطراف تهران مازوت سوزی نداریم، از برنامه ریزی برای راه اندازی تصفیه خانه صنایع برای رفع بوی نامطبوع اطراف فرودگاه امام تا پایان دولت سیزدهم خبر داد.
کد خبر: ۱۲۰۷۸۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۱
یک وعده جذاب محیط زیستی و اقتصادی؛
پدیدهای که ممکن است برای برخی از هموطنانمان اصلا قابل درک نباشد، اما برای امثال مردم خوزستان، متاسفانه بخشی از زندگی روزمره است تا جایی که میتوانند به خوبی آن را توضیح داده و حتی برای بیانش، اصطلاحاتی هم دارند؛ اینکه گاز خام استخراج شده با نفت با مقادیری از گازها و مواد زاید «فلر میشوند»؛ سوزاندن ثروت ملی و تبدیلش به آلاینده های مختلف و سمی.
کد خبر: ۱۲۰۶۷۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۵
اشاره به این برآورد مالی بلوطهای زاگرسی کافی است تا دریابیم درباره چه ثروتی سخن میگوییم و نگهداری و پاسداشت آنها تا چه اندازه حیاتی است؛ گنجینهای که بر اساس گزارش سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، هر هکتار جنگل از آنها، سالانه تا ۲هزار مترمکعب آب را در فصل بارندگی ذخیره میکند که منبع قابلتوجهی در شرایط کمآبی کشور محسوب میشود.
کد خبر: ۱۲۰۶۶۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۵
آژانس محیط زیست اتحادیه اروپا در گزارشی از جان باختن بیش از ۵۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ به دلیل آلودگی هوا خبر داد و آن را بزرگترین عامل مرگ و میر در جهان برشمرد.
کد خبر: ۱۲۰۶۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۴
در جلسه ای با حضور معاون اول رئیسجمهور هماهنگی های لازم جهت تسریع در احداث ۴۵۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر و رفع موانع اجرایی طرح های آبی مرتبط با برخی از استان ها صورت پذیرفت.
کد خبر: ۱۲۰۵۸۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۳۰
رئیس فراکسیون محیطزیست مجلس میگوید بخشی از زبالهگردیها مربوط به نهادهای غیررسمی است.
کد خبر: ۱۲۰۵۴۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۸