کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد از وقوع آتش سوزی در نیزارهای تالاب یوسف‌کند این شهرستان در چهار نقطه خبر داد و گفت: تاکنون بیش از ۲ هکتار از این تالاب طعمه حریق شده است.
کد خبر: ۱۱۶۱۸۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۰
بودجه محیط‌زیست ایران به‌ازای هر نفر در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که سازمان حفاظت محیط زیست ایران به‌ازای هر نفر یک‌دلار توان حفاظت از محیط‌زیست ایران و به‌ازای هر کیلومتر مربع ۵۵دلار در اختیار دارد.
کد خبر: ۱۱۶۰۷۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۰۲
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با اشاره به جزئیات راه اندازی کلینیک سیار حیات وحش، از تجهیز آمبولانس و بکارگیری خفت گیر در این کلینیک خبر داد.
کد خبر: ۱۱۵۹۹۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۷
صبح روز گذشته اخباری در فضای مجازی و کانال‌های وابسته به یک جریان خاص منتشر شد که خبر از بازداشت عیسی کلانتری به اتهام جاسوسی برای موساد می‌داد.
کد خبر: ۱۱۵۸۹۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۱
کار باستان‌شناسان در سد «چم‌شیر» تمام شد. سد قرار است تا هفته آینده آبگیری شود. باستان‌شناسان پس از ۴۰ روز کاوش می‌گویند دو سکه مسی ایلخانی فاخرترین اثری بوده که یافته‌اند.
کد خبر: ۱۱۵۸۶۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۹
هرساله با ورود پرندگان مهاجر بازار فروش پرندگان در مازندران داغ می شود و متاسفانه تعدادی از این پرندگان اسیر دام های صیادان شده و با شکار از بین می روند و امسال در حرکتی مناسب از سوی محیط زیست بازار اصلی فروش پرندگان در فریدونکنار تعطیل شد.
کد خبر: ۱۱۵۸۴۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۸
کد خبر: ۱۱۵۸۳۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۷
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه یک چهارم تنوع زیستی دنیا در خاک است، اظهار کرد: درصورت محافظت از خاک چه در برابر آلودگی و چه در برابر تخریب‌هایی مانند فرسایش و شوری می‌توانیم امنیت غذایی خود را حفظ کنیم و جامعه سالمی داشته باشیم.
کد خبر: ۱۱۵۸۲۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۷
کد خبر: ۱۱۵۷۴۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۱
کد خبر: ۱۱۵۷۰۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۸
مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا در مراسم امضاء تفاهم نامه همکاری سایپا با شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران خبر داد:
در آیین گرامیداشت هفته پژوهش که با حضور مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و نماینده تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار شد، ۱۷ تفاهم‌نامه و قرارداد پژوهشی با شرکت‌های دانش‌بنیان به امضا رسید.
کد خبر: ۱۱۵۶۵۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۵
رییس فراکسیون محیط زیست مجلس:
بهتر است آقایان در حوزه تخصصی خود اظهارنظر کنند. تشخیص تاثیر آلودگی هوا بر سلامت اقشار مختلف جامعه بر عهده وزارت بهداشت است و هرگونه تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها با توجه به شرایط آلودگی هوا و تشخیص دانشگاه علوم پزشکی باید توسط کمیته اضطرار آلودگی هوا برابر قانون اعلام و اجرا شود.
کد خبر: ۱۱۵۵۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۳۰
رئیس جمهور در جلسه شورای‌عالی محیط زیست
اصل پنجاهم قانون اساسی، سیاست‌های کلی حفاظت محیط زیست ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و سند تحول دولت مردمی، چهار سند مهم و بالادستی در حوزه محیط زیست هستند که در آنها تاکید شده هر گونه توسعه فرع بر حفظ محیط زیست است؛ اما این به معنای آن نیست که به بهانه حفاظت از محیط زیست اجازه توسعه به صنایع و اقتصاد کشور ندهیم.
کد خبر: ۱۱۵۴۹۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۳
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اکنون حال توله یوزهای توران بسیار خوب است و در حال نزدیک شدن به مرحله تغییرات گوارشی هستیم که یکی از مراحل بحرانی در روند رشد و بقای توله‌ها است
کد خبر: ۱۱۵۴۸۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۳
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس:
- رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی گفت: در رابطه با آلودگی هوا از دادستان تقاضای اعمال ماده 234 داشتیم و یک پرونده کاملا تکمیل و به قوه قضائیه ارسال کردیم.
کد خبر: ۱۱۵۴۷۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۲
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۵۴۶۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۲
زمانی که همه گیری ویروس کرونا به کشورمان رسید و مشخص شد با بحرانی فراگیر و جهانی روبه رو هستیم و باید برای جلوگیری از خسارات سنگین آن، محدودیت‌هایی وسیع را در دستور کار قرار دهیم و در این راستا، توقف فعالیت حضوری در مدارس و آغاز آموزش مجازی در دستور کار قرار گرفت، به نظر می‌رسید که خیلی زود شاهد شکل گیری تغییراتی فراگیر در حوزه آموزش فراگیر در کشورمان باشیم؛ اما این گونه نشد!
کد خبر: ۱۱۵۴۵۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های محیط زیست گیلان گفت: حدود ۶ هزار هکتار از پهنه آبی گیلان آلوده به گیاه مهاجم سنبل آبی است.
کد خبر: ۱۱۵۴۵۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن پاسخ به انتقادات وارد شده به سازمان در پی کشف دو توله یوز در توران گفت: ادعای زادآوری حیات وحش در تمامی فصول مردود است اما خارج کردن دام با حساسیت بالا نیازمند اعتبار بسیاری است که تاکنون تامین نشده است.
کد خبر: ۱۱۵۳۶۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۶
نیکران موتور پاسارگاد، با هدف حمایت همه‌جانبه از یوزپلنگ ایرانی و «پیروز» حامی انحصاری یوز ایرانی شد و همراه با صندوق ملی محیط زیست ، نسبت به حفاظت از زیستگاه این گونه باارزش زیستی اقدام کرد.
کد خبر: ۱۱۵۳۲۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۳
