کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهرها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
زمانی که همه گیری ویروس کرونا به کشورمان رسید و مشخص شد با بحرانی فراگیر و جهانی روبه رو هستیم و باید برای جلوگیری از خسارات سنگین آن، محدودیت‌هایی وسیع را در دستور کار قرار دهیم و در این راستا، توقف فعالیت حضوری در مدارس و آغاز آموزش مجازی در دستور کار قرار گرفت، به نظر می‌رسید که خیلی زود شاهد شکل گیری تغییراتی فراگیر در حوزه آموزش فراگیر در کشورمان باشیم؛ اما این گونه نشد!
کد خبر: ۱۱۵۴۵۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های محیط زیست گیلان گفت: حدود ۶ هزار هکتار از پهنه آبی گیلان آلوده به گیاه مهاجم سنبل آبی است.
کد خبر: ۱۱۵۴۵۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن پاسخ به انتقادات وارد شده به سازمان در پی کشف دو توله یوز در توران گفت: ادعای زادآوری حیات وحش در تمامی فصول مردود است اما خارج کردن دام با حساسیت بالا نیازمند اعتبار بسیاری است که تاکنون تامین نشده است.
کد خبر: ۱۱۵۳۶۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۶
نیکران موتور پاسارگاد، با هدف حمایت همه‌جانبه از یوزپلنگ ایرانی و «پیروز» حامی انحصاری یوز ایرانی شد و همراه با صندوق ملی محیط زیست ، نسبت به حفاظت از زیستگاه این گونه باارزش زیستی اقدام کرد.
کد خبر: ۱۱۵۳۲۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۳
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تولد ۲ توله یوز در توران گفت: زایمان یوزپلنگ غالباً در اوایل بهار انجام می‌شود زیرا دمای هوا و سایر شرایط طبیعی برای رشد توله‌ها مناسب است اما زایمان یوز در نیمه دوم پاییز پدیده‌ای نادر است!
کد خبر: ۱۱۵۳۰۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۲
تصاویر برنده جایزه عکاسی محیط زیست سال ۲۰۲۲ منتشر شد.
کد خبر: ۱۱۵۳۰۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۲
در بیستمین نمایشگاه بین المللی محیط زیست صورت گرفت
«علی بهادری جهرمی» سخنگو و رئیس شورای اطلاع رسانی دولت از غرفه شرکت ملی مس در نمایشگاه بین المللی محیط زیست بازدید کرد.
کد خبر: ۱۱۵۱۶۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۰۲
برنامه پنل‌های تدارک دیده شده برای این نمایشگاه، نشان می‌دهد که غرفه سازمان حفاظت محیط زیست ایران در سالن نمایشگاه میزبان و محل برگزاری آن‌ها نخواهد بود و در «غرفه صنایع پتروشیمی خلیج فارس» برگزار خواهد شد که غرفه بزرگتری است و بر خلاف غرفه سازمان، گنجایش لازم برای دایرکردن پنل‌های گفت‌وگو را دارد!
کد خبر: ۱۱۵۱۳۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۳۰
مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی کشور درواکنش به انتقادات وارد شده به واگذاری ۵۰۰۰ معدن به شرکت‌های خصوصی با بیان اینکه تمام معادن بر اساس قوانین و ضوابط بررسی خواهند شد، گفت: بسیاری از مناطق کشور جزو مناطق ممنوعه هستند بنابراین فعالیت معدن در این مناطق ممنوع است.
کد خبر: ۱۱۵۱۲۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۳۰
سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: تا به امروز هیچ موردی از تولید یا استفاده از بنزین پتروشیمی در کشور نداشته ایم و تمام سوخت مورد نیاز کشور از پالایشگاه ها تولید می شود.
کد خبر: ۱۱۵۰۷۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۲۶
وزیر کشور در آیین واگذاری ۵۰۰ دستگاه اتوبوس ایران خودرو دیزل:
وزیر کشور در آیین واگذاری ۵۰۰ دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی کشور اظهار کرد: مراسم امروز نشان می‌دهد که یک ایرانی می‌تواند محصول خوب و با کیفیت بسازد و این‌ها نشان‌دهنده ظرفیت‌های بزرگ تولیدی و صنعتی کشور است.
کد خبر: ۱۱۵۰۴۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۲۴
فوتو نیوز تابناک
در پی انتشار گزارشی از سوی ناسا مبنی بر وجود توده گاز متان بر فراز سایت پسماند آرادکوه پیام جوهرچی، معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست، در گفت و گو با ایسنا، در واکنش به این گزارش اظهار کرد: مراکز دفن قدیمی قطعا قابلیت دفع گاز متان را دارند و نمی‌توان این موضوع را حاشا کرد. در کشورهای پیشرفته برای طراحی محل دفن پسماند استحصال گاز دارند تا به عنوان یک منبع انرژی از آن در نیروگاه‌ها استفاده کنند.
کد خبر: ۱۱۴۸۱۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۹
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: بارش باران پاییزی که از روز پایانی مهر ماه آغاز شده و اکنون نیز ادامه دارد جانی دوباره به طبیعت جزایر دریاچه ارومیه بخشیده است.
کد خبر: ۱۱۴۶۹۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۲
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «عمده منبع و منشأ آتش سوزی شهریور ماه تالاب انزلی عوامل انسانی است»، اظهار کرد: به دلیل شرایطی که تالاب انزلی دارد نظیر فراهم بودن امکان سکونت و همچنین ساخت و سازهایی در اطراف این تالاب در حال انجام است، چشم طمع خیلی از بهره برداران و سودجویان دنبال این تالاب است و گویا آتش سوزی‌هایی که انجام شده نیز در راستای پیش‌روی برنامه‌های سودجویان بوده است.
کد خبر: ۱۱۴۶۹۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۲
عضو بنیاد حفاظت از محیط زیست و حیات وحش ایران درخصوص لایحه جدید اسقاط خودرو گفت: در این لایحه قرار شده است به جای اسقاط، مبلغ ۱.۵ درصد از قیمت تمام‌شده خودروی تولیدی خودروساز برای نوسازی خودروها به یک صندوق واریز شود!
کد خبر: ۱۱۴۶۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۳۰
در پی شکست سنگین احیای نسل یوز با «ایران»
«هلیا» یوز ماده حاصل زایمان «هرب» است و «تلما» ماده یوز حاصل زایمان «تلخاب»، از گله‌ای دیگر؛ اتفاقی خوشحال کننده که اگر مراقب باشیم سگ‌های گله به یوز‌ها یورش نبردند، تصادفات جاده‌ای جانشان را نگیرد و در یک کلام، هرگونه دخل و تصرف در زیستگاه این گونه متوقف شود، می‌شود به نتایجش امیدوار بود.
کد خبر: ۱۱۴۳۹۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۶
به نظر می‌رسد مصرف آنتی اکسیدان ها، مصرف غذا‌های سرشار از ویتامین E که باعث مهار ورود رادیکال‌های آزاد به سلول‌های مغزی می‌شود، ورزش و پیاده روی، خواب مناسب و کافی، انجام محاسبات ریاضی، اصلاح عوامل خطر قلبی عروقی و دارو‌های ضدالتهاب موثر باشد.
کد خبر: ۱۱۴۲۰۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۰۲
رییس اداره حفاظت محیط زیست کاشان از دستگیری یک گروه چهار نفره متخلفان شکار غیرمجاز در منطقه حفاظت شده قمصر و برزک خبر داد.
کد خبر: ۱۱۴۱۲۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۸
رئیس اداره حفاظت محیط زیست اهواز با اشاره به تکرار مداوم آتش‌سوزی‌ها در بخش عراقی تالاب هورالعظیم، گفت: امروز هوای شهر اهواز، دشت آزادگان، هویزه و حمیدیه متاثر از این حریق بوده است.
کد خبر: ۱۱۴۱۱۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۷
در حالی که تولید پسماند در کشور بالاتر از میانگین جهانی است، توجه به راه‌های مدیریت پسماند و پاکسازی زمین از اهمیت زیادی برخوردار است. طرفداران و فعالان پاکیزگی محیط زیست هر سال در «روز جهانی پاکسازی زمین» به خیابان ها، اماکن عمومی شهرها، فضاهای سبز، سواحل رودخانه و دریا می‌روند تا با جمع‌آوری زباله سهمی حتی کوچک در پاکیزه‌سازی زمین داشته باشند.
کد خبر: ۱۱۴۰۶۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۴
