کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
در اینفوگرافیک زیر، تابناک به بررسی سود و زیان بانک‌های ایران پرداخته است.
کد خبر: ۱۳۳۹۸۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۱
در حالی که افزایش نرخ ارز، معلول مستقیم سیاست‌های ارزی بانک مرکزی است، اکنون محمدرضا فرزین، خود را در مقام منتقد پیامد‌های تورمی قرار داده است؛ رفتاری که شائبه‌ی مسئولیت‌گریزی را به ذهن متبادر می‌کند.
کد خبر: ۱۳۳۹۶۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۱
مدیریت گزیر بانک آینده در اطلاعیه شماره ۲ خود از تصویب نحوه فروش سهام سهامداران بانک آینده توسط هیات گزیر خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۹۴۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۹
در گفتگو با تابناک مطرح شد؛
شیوع تب برفکی با سویه جدید، زنگ خطر را برای صنعت دام و لبنیات به صدا درآورده است. در حالی که سازمان جهانی فائو ماه‌ها پیش درباره‌ی گسترش این ویروس در خاورمیانه هشدار داده بود، اکنون تبعات تعلل در واکسیناسیون مناسب، دامداری‌های تهران تا اصفهان را به مرز بحران کشانده است.
کد خبر: ۱۳۳۹۱۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۹
صبح اولین روز از آبان ۱۴۰۴، کارمندان بانک آینده در حالی پشت باجه‌های خود می‌نشستند که دیگر بانک آینده‌ای وجود نداشت! آنها در سکوتی غیرعادی فرورفته بودند، خبر اجرای گزیر (فرایند مدیریت بانک‌های منحل‌شده) منتشر شد.
کد خبر: ۱۳۳۹۲۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۹
تابناک گزارش می‌دهد؛
با ابلاغ چارچوب جدید خرید و فروش بر خط طلا و نقره، شرایط جدیدی برای این نوع کسب و کارها وضع شده است که شاید جنجالی‌ترین بخش این دستورالعمل، محدود کردن معامله آنلاین صرفاً به طلا با عیار ۷۵۰ و نقره ۹۲۵ باشد که دست خریدار را برای سرمایه‌گذاری روی محصولات استاندارد دیگر مانند شمش‌های با عیار بالاتر یا طلاهای با عیار رایج پایین‌تر می‌بندد.
کد خبر: ۱۳۳۹۱۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۸
این نهادهای نوآور را با یک چالش هویتی روبه‌رو ساخته است. ساختار ابلاغی که نئوبانک‌ها را ملزم به فعالیت صرفاً به‌عنوان "بازوی دیجیتال" بانک‌های سنتی می‌کند، نگرانی‌هایی را در خصوص سلب استقلال حقوقی و فنی ایجاد کرده است؛ امری که به اعتقاد کارشناسان، نوآوری را به لایه‌های سطحی محدود کرده و جذابیت سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
کد خبر: ۱۳۳۸۹۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۷
هادی طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد که این شورا با حذف چهار صفر از پول ملی در لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی کشور موافقت کرده است، اما به دلیل ابهام در برخی بندهای مرتبط با صلاحیت بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز، این مصوبه برای اصلاح به مجلس بازگشت.
کد خبر: ۱۳۳۸۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۷
رئیس کمیته ارزی و پولی مجلس از بروز ابهاماتی در فرآیند انحلال بانک آینده خبر داد و گفت: بخشی از منابع مالی این بانک پیش از اجرای مصوبه انحلال از آن خارج شده است.
کد خبر: ۱۳۳۸۸۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۷
درحالیکه ساعاتی پبش یک نماینده مجلس از تصمیم سران قوا برای حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی در جلسه سران قوا خبر داده بود، بانک مرکزی از تداوم پرداخت این ارز خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۸۶۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۵
دستورالعمل اجرایی خریدوفروش آنلاین طلا و نقره از سوی هیئت وزیران تصویب شد.
کد خبر: ۱۳۳۸۶۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۵
مدیرروابط عمومی بانک مرکزی از ابلاغ دستورالعمل‌های مرتبط با طبقه بندی ۶ گانه بانک‌ها خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۸۴۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۴
رفع تعهد ارزی در هاله‌ای از ابهام!
مدتی قبل یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد که نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار ارز صادراتی به کشور بازنگشته است. اما حالا اتاق بازرگانی این ادعا را تا حدودی رد کرده و موضع متفاوتی اتخاذ کرده است. این اختلاف نظر، نقش بانک مرکزی در شفاف‌سازی آمار و ارقام مربوط به تعهدات ارزی را بیش از پیش پررنگ‌تر کرده است
کد خبر: ۱۳۳۸۰۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۳
در پی انحلال بانک آینده و ادغام این بانک خصوصی در بانک ملی ایران، رئیس قوه قضائیه با تاکید دوباره بر ضرورت دقت و سرعت در اجرای فرآیند «گزیر»، نقش کلیدی بانک مرکزی در پیشگیری از بحران‌های مشابه را برجسته کرد.
کد خبر: ۱۳۳۸۰۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۳
در گفتگو با تابناک مطرح شد؛
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در ارتباط با موانع برخی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات اعطایی به مردم، گفت: کل رقم تسهیلات تکلیفی ۲۵۰ همت است که در قیاس با زیان انباشته برخی بانک‌ها بسیار ناچیز است به همین منظور طرح تحقیق و تفحص از بانک‌ها در این کمیسیون آغاز شد.
کد خبر: ۱۳۳۷۹۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۲
بانک مرکزی از برگزاری دو نوبت حراج سکه طلا در ۱۴ و ۲۱ آبان خبر داد. همچنین پیش‌فروش مسکوکات طلای سال ضرب ۱۴۰۳ با سررسید ۳۰ بهمن از ۲۴ تا ۲۶ آبان انجام می‌شود.
کد خبر: ۱۳۳۸۰۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۲
کارت رفاهی متصل به اوراق گام صرفاً برای تسهیل خرید جهیزیه از کالاهای ایرانی طراحی شده و در کنار تسهیلات ازدواج اجرا می‌شود، نه به جای آن.
کد خبر: ۱۳۳۷۹۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۲
عملکرد مالی بانک ایران زمین زیر ذره بین تابناک
بررسی صورت‌های مالی ایران زمین نشان می‌دهد این بانک خصوصی در شش‌ماه نخست سال، در هر ساعت بیش از سه‌میلیارد تومان زیان ثبت کرده است؛ نشانه‌ای تکان‌دهنده از عمق ناترازی و بدهی انباشته در یک بانک زیان ده به نام ایران زمین!
کد خبر: ۱۳۳۷۸۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۲
در 3 سال گذشته در صورت‌های مالی تلفیقی سود‌آور بودیم
دکتر ابراهیمی با اشاره به اینکه طی 3 سال گذشته در صورت‌های مالی تلفیقی خود سود‌آور بودیم، گفت: اضافه برداشت بانک سپه از بانک مرکزی مربوط به مطالبات از دولت و پرداخت وام‌های تکلیفی و سیاستی از سوی این بانک است.
کد خبر: ۱۳۳۷۸۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۱
نمایندگان مجلس شورای اسلامی به منظور تامین نظر شورای نگهبان اصلاحاتی عبارتی در لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی اعمال کردند.
کد خبر: ۱۳۳۷۷۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۱