کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکههای فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایهگذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایهگذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسیها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل میشود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساسترین سمتهای اقتصادی کشور است که در سالهای گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکههای فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداختهای ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حسابهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداریها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و یا شهرداریها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قراردادهای پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکتهای دولتی (۵) و شهرداریها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداریها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد براتها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانکها (۶) و دادن اعتبار به بانکها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولتهای خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانکهای خارج و یا نگاهداری حساب بانکهای داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانکهای داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداختها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاستهای پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهمترین ابزارهای سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفتهاند عبارت اند از:
نرخهای ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطافپذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفتهاست.
تعیین نرخ سود سپرد هها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانکها بودهاست.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بودهاست.
سپرده ویژه بانکها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبودهاست.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمانها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
سید امین جوادی مدیرعامل موسسه اعتباری ملل (عسکریه) بازداشت شد. بر اساس اطلاعات به دست رسیده برای مدیرعامل سابق موسسه اعتباری ملل پرونده قضایی تشکیل شده است.
کد خبر: ۱۳۴۵۳۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۰
بانک مرکزی سرانجام دست به اقدامی زد که اگر زودتر انجام میداد، شاید بحران بانکی موسسه ملل اینگونه به نقطه انفجار نمیرسید. موسسهای که تابناک بارها درباره تخلفات و تسهیلات مشکوک آن هشدار داده بود، اما بهجای اصلاح، با شکایت و انکار پاسخ گرفت. حالا همان هشداری که آن روزها «سیاهنمایی» خوانده میشد، در قالب برکناری کامل هیئتمدیره به واقعیت پیوست.
کد خبر: ۱۳۴۵۰۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۰
بانک مرکزی پیشفروش قطعی مسکوکات طلا با سال ضرب ۱۳۸۶ و سررسید ۲۷ اسفند ماه به روش حراج از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام میدهد.
کد خبر: ۱۳۴۵۰۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۹
تابناک بررسی میکند؛
پشت هر دلار ارزان، یک رانت جدیدی پنهان است به طوری که شهر فرش با درخواست ۲/۱۶۷ میلیون یورویی برای مواد اولیه خود را در قامت یک تولیدکننده معرفی کرده است درحالیکه کارنامه این شرکت بیشتر از توزیع لوکس حکایت دارد.
کد خبر: ۱۳۴۵۰۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۹
با اعلام مرکز آمار ایران، تورم سالانه، نقطهبه نقطه و فصلی در تابستان امسال، افزایشی بوده است.
کد خبر: ۱۳۴۴۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۸
رئیس بانک مرکزی عنوان کرد: صندوق درآمد ارزی و صندوق پروژه ارزی راهاندازی میشود.
کد خبر: ۱۳۴۴۸۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۸
بیگدلی در گفتگو با تابناک:
نماینده مردم تاکستان در مجلس گفت: بانک مرکزی به جای سختتر کردن شرایط پرداخت وام اشتغال، با تسهیلگری در این زمینه و تمرکز بر تأمین مالی هدفمند وام اشتغال مددجویان، میتواند تأثیرات اجتماعی و اقتصادی مثبتی را رقم بزند.
کد خبر: ۱۳۴۴۴۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۸
بابک زنجانی در توئیتی از رئیس بانک مرکزی خواست که اگر از عهده تثبیت قیمت ارز برنمیآید، این مسئولیت را طی دو ماه به آنها واگذار کند.
کد خبر: ۱۳۴۴۸۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۸
در گفتوگو با تابناک مطرح شد؛
با تداوم صعود قیمت دلار و افزایش نگرانیها درباره کاهش قدرت خرید، قادری نماینده شیراز بر ضرورت اقدام فوری بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز تأکید کرد و انتشار اوراق و سپردههای ارزی را راهکاری مؤثر برای بازگشت منابع خانگی به چرخه تولید و کاهش فشارهای تورمی دانست.
کد خبر: ۱۳۴۴۷۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۸
با رسیدن دلار به ۱۲۶ هزار تومان و تشدید بیثباتی در بازار ارز، رئیس کل بانک مرکزی بار دیگر زیر سؤال رفته است. این در حالی است که برخی نمایندگان مجلس سال گذشته همتی را مسئول «گرانی دلار» میدانست، اما امروز با وجود بدتر شدن شرایط و جهش نرخها، همان جریان سیاسی هیچ واکنشی نشان نمیدهد.
کد خبر: ۱۳۴۴۷۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۷
افزایش قیمت سکه به ۱۳۳ میلیون تومان و دلار به ۱۲۵ هزار تومان، نماد فشارهای اقتصادی ناشی از سیاستهای ناکارآمد پولی است؛ سیاستهایی که مانع از ایجاد مسیرهای امن سرمایهگذاری برای مردم شدهاند.
کد خبر: ۱۳۴۴۷۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۷
با شروع دومین هفته پاییزی، دلار در بازار تهران رکوردی تاریخی بر جا گذاشت. رشد شدید نرخ دلار حتی کاهش اخیر اونس جهانی طلا را خنثی کرده و با افزایش تقاضای سرمایهگذاری، بهای طلا و سکه را همچنان در مسیر صعودی نگه داشته است. در برابر این وضعیت آشفته، واکنش سیاستگذاران ارزی چه بوده است؟
کد خبر: ۱۳۴۴۶۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۷
سکوت پزشکیان در اوج بحران ارزی
در روزی که دلار به ۱۲۳ هزار تومان رسید و ریال رکورد سقوط را زد، رئیسجمهور حتی یک جمله درباره آشفتگی بازار ارز نگفت؛ بحرانی که محصول تصمیمسازی افراد غیرمتخصص در بانک مرکزی ِ فرزین است و سکوت امروز یعنی ادامه همین مسیر...!
کد خبر: ۱۳۴۴۵۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۶
آمار هشتماهه بانک مرکزی از وامهای ازدواج و فرزندآوری نشان میدهد تعداد صفماندگان از مرز یک میلیون نفر گذشته است؛ موضوعی که عملکرد برخی بانکها نظیر رسالت را زیر ذرهبین قرار داده است.
کد خبر: ۱۳۴۴۳۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۶
تداوم شکاف میان دلار آزاد و ارز ۲۸۵۰۰ تومانی باعث شده مفهوم «دلار سفید» ارزی که برای حمایت از مردم تخصیص مییابد اما در عمل با جهش قیمت کالاها همراه است به یکی از مهمترین پرسشهای امروز سیاست ارزی بدل شود.
کد خبر: ۱۳۴۴۲۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۶
دور جدید حراج سکه بناست روز دوشنبه ۱۷ آذرماه برگزار شود، متقاضیان شرکت در این حراج فردا میتوانند نسبت به واریز وجه اقدام کنند.
کد خبر: ۱۳۴۴۲۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۵
بانک مرکزی مصوبه دولت در خصوص واردات کالاهای اساسی بدون انتقال ارز را فشار به منابع ارزی و افزایش قیمت ارز میداند اما وزیر اقتصاد معتقد است کاهش فشار بر منابع ارزی مستلزم حذف ثبت سفارش و تعیین منشا ارز است.
کد خبر: ۱۳۴۴۰۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۴
بانک مرکزی عراق خبر مسدود سازی اموال حزبالله لبنان و انصارالله یمن را تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۳۴۳۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۳
سود خریداران ارز مسافرتی به دلیل اختلاف قیمت ارز در بازار آزاد و تالار دوم به ۱۰ میلیون تومان خواهد رسید
کد خبر: ۱۳۴۳۹۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۳
جهش بیسابقه دلار به کانال ۱۲۰ هزار تومان، نشانه فنی بازاری است که بدون فرمانده واقعی رها شده و سیاستهای سختگیرانه و غیرکارشناسی بانک مرکزی ِ فرزین آن را از تعادل انداخته است.
کد خبر: ۱۳۴۳۸۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۲