کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
مرور صورت‌های مالی نشان می‌دهد «سود تسعیر» و «ارزش‌گذاری دارایی‌های ارزی» طی 1401–1403 به منبع مهم سود اسمی بانک‌ها تبدیل شده است؛ سودی که با یک تغییر جهت ارزی می‌تواند تبخیر شود.
کد خبر: ۱۳۲۸۱۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۲
بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ، نرخ بهره بین بانکی در هفته منتهی به چهارشنبه ۱۹ شهریور ماه به ۲۳.۹۹ درصد رسید.
کد خبر: ۱۳۲۸۱۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۲
رئیس‌کل بانک مرکزی در اجلاس اتحادیه پایاپای آسیا از رشد چشمگیر شاخص‌های کلان اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ خبر داد؛ مازاد تراز تجاری با افزایش ۵.۸میلیارد دلاری به ۲۶.۸میلیارد دلار رسید و ذخایر طلای بانک مرکزی نیز ۳۷درصد جهش کرد.
کد خبر: ۱۳۲۷۵۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۸
نبض خبر
سید علی مدنی زاده، وزیر اقتصاد گفت به یوسف سلامی خبرنگار همه کاره صداوسیما گفت: «از فکر معیشت مردم شب‌ها سخت خوابم می‌برد!» برخی کاربران به شوخی نوشته‌اند احتمالاً همین مشکل بی‌خوابی باعث می‌شود وزیر نتواند صبح‌ها به موقع بیدار شود و با هدایت بانک مرکزی به عنوان بازارساز جلوی افزایش ارزش دلار و کاهش ارزش پول ملی را بگیرد. این لحظات دراماتیک را می‌بینید.
کد خبر: ۱۳۲۷۴۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۸
حال و پس از آنکه پول بیت‌المال از بابک زنجانی پس گرفته شد، محافل مدعی اعتدال و اصلاحات، ریل را عوض کرده و گفتند که چرا حکم زنجانی به‌جای اعدام، به حبس تبدیل شده است؟!
کد خبر: ۱۳۲۷۲۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۷
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتگو با تابناک؛
بانک مرکزی در حالی دوباره پیش‌فروش یک میلیون سکه را کلید زده که رهبر انقلاب پیش‌تر نسبت به هدایت سرمایه‌ها به بازار طلا هشدار داده بودند؛ سیاستی که حالا به گفته صمصامی نماینده مجلس، به‌جای حمایت از تولید، سفته‌بازی را تقویت کرده و حتی با قانون برنامه هفتم در تضاد است.
کد خبر: ۱۳۲۷۱۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۷
تعیین قیمت ۸۳ میلیون تومانی برای سکه تحویلی آذرماه در چهارمین مرحله پیش‌فروش بانک مرکزی (حدود ۱۰ میلیون تومان پایین‌تر از نرخ بازار آزاد) نه‌تنها فاصله‌ای معنادار در قیمت‌ها رقم زده، بلکه در حکم سیگنالی رسمی به فعالان بازار تعبیر می‌شود.
کد خبر: ۱۳۲۶۸۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۵
سقف پرداخت وام خرد و کارت اعتباری شبکه بانکی به ۴۰۰ میلیون تومان و سقف تسهیلات قرض الحسنه اشخاص حقیقی در بانک های قرض الحسنه به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافت.
کد خبر: ۱۳۲۶۸۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۵
یک سال پس از آغاز به کار دولت چهاردهم، استقراض دولت از بانک مرکزی و شبکه بانکی ادامه دارد؛ کارشناسان این روند را یکی از عوامل اصلی افزایش نقدینگی، رشد تورم و تهدید قدرت خرید مردم می‌دانند.
کد خبر: ۱۳۲۶۳۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۵
محدودیت‌های جدید صدور چک از ۱۷ شهریور برای متقاضیان اولین دسته‌چک اعمال می‌شود.
کد خبر: ۱۳۲۶۶۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۴
بحث تک‌نرخی شدن ارز بار دیگر در فضای اقتصادی کشور مطرح شده است. در حالی که وزیر اقتصاد و سخنگوی دولت بر ضرورت اصلاح این وضعیت تأکید دارند، رئیس کل بانک مرکزی رویکرد متفاوتی را دنبال می‌کند.
کد خبر: ۱۳۲۶۳۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۴
جزئیات کیک ۱۱ هزار همتی نقدینگی
حجم نقدینگی اقتصاد ایران در پایان خردادماه به رکورد تاریخی ۱۱ هزار هزار میلیارد تومان رسید؛ رشدی ۳۲.۴ درصدی که فراتر از هدف بانک مرکزی است و نگرانی‌ها از تبعات تورمی را به دنبال داشته است.
کد خبر: ۱۳۲۶۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۳
تابناک گزارش می‌دهد؛
در شرایطی که چندی پیش وزارت جهاد کشاورزی صحبت از ارز ترکیبی و قطع ارز دولتی برای نهاده های دامی کرده بود، اما بانک مرکزی تغییر موضع دولت را اعلام کرد.
کد خبر: ۱۳۲۶۱۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۲
سخنگوی قوه قضاییه با اشاره به پرونده بابک زنجانی گفت: یک رویه جدیدی با همکاری و پیگیری‌هایی که شد و با ابتکار ریاست قوه قضاییه تلاش شد که محکومیت‌های این چنینی به سمت و سویی برود که حقوق ملت تضمین شود و به نحوی باشد که اجرای حکم عملیاتی می‌شد.
کد خبر: ۱۳۲۶۳۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۲
اولین ایران چک ۵۰ هزار تومانی بدون ۴ صفر رونمایی شد.
کد خبر: ۱۳۲۶۲۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۱
بازار ارز با روند صعودی که داشته، مستقیما قدرت خرید مردم را تحت فشار قرار داده است؛ با این حال، رئیس کل بانک مرکزی به جای حضور میدانی در بازار آزاد ارز، ترجیح می‌دهد در قاب رسانه‌ها سرگرم تراکتورسواری باشد.
کد خبر: ۱۳۲۶۱۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۱
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) در گفتگو با تابناک:
با سکوت آماری بانک مرکزی ، روایت‌ها از رشد ۳۳ درصدی نقدینگی و تورم ۴۰ درصدی شدت گرفته است؛ موضوعی که به باور کارشناسان، نشان می‌دهد کنترل نقدینگی در ساختار فعلی عملاً دست‌نیافتنی است.
کد خبر: ۱۳۲۵۷۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۱
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: امروز بخش عمده ارز کشور با نرخ ۷۰ هزار تومان توسط بانک مرکزی تأمین می‌شود و کالاهای اساسی نیز با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
کد خبر: ۱۳۲۵۹۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۰
بانک توسعه تعاون با چالش‌هایی در بازگشت تسهیلات روبه‌روست؛ آمار‌های رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد بیش از دو سوم وام‌های پرداختی این بانک به بدهی‌های غیرجاری و مشکوک‌الوصول تبدیل شده و عملاً بازپرداخت آنها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
کد خبر: ۱۳۲۵۷۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۰
با وجود تأکید رهبر انقلاب بر هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید، بانک مرکزی دوباره اقدام به حراج و پیش‌فروش میلیونی سکه‌های طلا کرده است. این سیاست، که در آن سکه‌ها با نرخ ارز آزاد قیمت‌گذاری می‌شوند، موجب ایجاد حباب قیمتی و تقویت بازارهای غیرمولد می‌شود، در حالی که هدف اصلی باید حمایت از تولید و تقویت بخش‌های مولد اقتصاد باشد.
کد خبر: ۱۳۲۵۵۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۹