کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزارهای سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
رئیس‌کل بانک مرکزی ضمن اعلام آمادگی برای تعامل با فعالان اقتصاد دیجیتال از تشکیل کمیته مشترک برای بررسی مسائل ارزی خبر داد و گفت پلتفرم‌های طلا باید معاملات واقعی و شفاف داشته باشند و فین‌تک‌ها نیز زیر ذره‌بین قوانین ضدپولشویی فعالیت کنند.
کد خبر: ۱۳۳۳۸۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۰
با وجود اینکه دو سال پیش رئیس‌کل بانک مرکزی وعده داده بود که آمار تسهیلات بانک مرکزی به کارکنانش منتشر می‌شود اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه آمار تسهیلات کارمندان بانک‌ها هم دیگر منتشر نمی‌شود.
کد خبر: ۱۳۳۳۷۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۹
زیر سایه تمرکز
در سال‌های اخیر بسیاری از کسب‌وکارهای بومی با تلاش و تکیه بر دانش متخصصین داخلی، فرصت دسترسی شهروندان به بازار رمزارزها را فراهم کردند و میلیون‌ها ایرانی وارد این بازار شدند؛ از دانشجویان و فریلنسرها تا سرمایه‌گذاران سنتی.
کد خبر: ۱۳۳۳۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۹
مجلس شورای اسلامی با حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کرد و واحدهای جدید ریال و قران را پس از نیم‌قرن تغییر تصویب کرد. هدف از این اقدام تسهیل کاربرد ریال در امور مالی و بازگرداندن حیثیت به پول ملی است.
کد خبر: ۱۳۳۳۵۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۹
بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ، نرخ بهره بین بانکی در هفته منتهی به چهارشنبه ۶ مهرماه در ارتفاع ۲۴ درصد ثابت ماند.
کد خبر: ۱۳۳۳۴۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۸
تیم اقتصادی دولت پزشکیان و تعارض درونی؛
در این گزارش به دنبال آن هستیم که بدانیم قدرتمندترین فرد در دولت پزشکیان که تصمیماتش بر زندگی مردم بیشترین تاثیر را دارد؛ کیست یا چطور یک امضا از خیابان میرداماد می‌تواند بازار ارز، طلا و رمزارز را متوقف کند!
کد خبر: ۱۳۳۳۰۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۶
سخنگوی مرکز مبادله ایران از تخصیص ۶۵۰ هزار قطعه سکه در سال جاری طی حراج و پیش‌فروش‌های این مرکز خبر داد و گفت: در آخرین مرحله از پیش‌فروش، تمام سکه با میانگین قیمت ۱۰۲ میلیون و ۹۱۰ هزار تومان، نیم سکه با میانگین قیمت ۵۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و ربع سکه نیز با میانگین قیمت ۳۰ میلیون و ۳۶۸ هزار تومان به متقاضیان فروخته شد.
کد خبر: ۱۳۳۳۰۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۶
سید علی کاظمی، معاون وزیر دادگستری خبر داد:
کد خبر: ۱۳۳۳۰۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۶
پرداخت وام ازدواج همچنان با صف‌های طولانی و سنگ‌اندازی بانک‌ها روبه‌روست و نزدیک به نیم میلیون نفر همچنان در انتظار دریافت وام هستند.
کد خبر: ۱۳۳۲۹۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۶
در جریان جلسه اعضای اتاق بازرگانی با رئیس‌جمهور و همچنین نشست با رئیس کل بانک مرکزی ، رئیس جمهور از تخصیص ارز بر اساس رابطه‌بازی و رانت شدید انتقاد کرد و وعده تغییرات اساسی را داد. رئیس‌جمهور وعده داد سیاست‌های ارزی به زودی اصلاح خواهند شد تا صدای بخش خصوصی شنیده شود. رئیس کل بانک مرکزی تشکیل کارگروه مشترک بانک مرکزی و اتاق ایران را ضروری دانست.
کد خبر: ۱۳۳۲۹۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
با تصویب نهایی لایحه حذف چهار صفر از پول ملی، نظام پولی جدید کشور با واحدهای ریال و قران به نوعی وارد فاز اجرایی شد و بانک مرکزی موظف است طی دو سال آینده مقدمات اجرای آن را فراهم کند؛ بر اساس این طرح، در دوره سه‌ساله گذار بیش از ۱۰.۵ میلیارد قطعه اسکناس فعلی به‌تدریج جمع‌آوری و اسکناس‌های جدید جایگزین خواهد شد.
کد خبر: ۱۳۳۲۸۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
یک نماینده مجلس در پیامی به دعوای رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد کنایه زد.
کد خبر: ۱۳۳۲۷۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
پس از سال‌ها بحث و بررسی، مجلس شورای اسلامی امروز رسماً به حذف چهار صفر از پول ملی رأی داد. با این تصمیم، واحد رسمی پول ایران «ریال» تعیین شد.
کد خبر: ۱۳۳۲۴۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
بانک مرکزی در راستای تأمین ارز واردات کشور و پاسخ به نیازهای ارزی بازرگانان در بازار، برنامه میزان تخصیص ارز برای واردات به ویژه واردات خرد را تداوم می‌دهد.
کد خبر: ۱۳۳۲۴۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
قرار است بانک مرکزی با حراج سکه، پنجمین مرحله پیش‌فروش را آغاز کند؛ با این تفاوت که خبری از اعلام قطعی قیمت سکه‌های پیش فروشی نیست.
کد خبر: ۱۳۳۲۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۲
بانک مرکزی از امروز با آغاز پیش‌فروش انواع سکه بهار آزادی ضرب ۱۳۸۶ و تحویل در ۳۰ دی ۱۴۰۴، برنامه افزایش عرضه سکه در بازار را کلید زد؛ طرحی که طی سه روز امکان واریز وجه و ثبت سفارش در مرکز مبادله ارز و طلا را برای متقاضیان فراهم می‌کند.
کد خبر: ۱۳۳۲۲۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۲
بانک مرکزی در راستای تأمین ارز واردات کشور و پاسخ به نیازهای ارزی بازرگانان از امروز شنبه مورخ ۱۴۰۴/۰۷/۱۲ میزان تخصیص ارز برای واردات به ویژه واردات خرد را افزایش خواهد داد.
کد خبر: ۱۳۳۲۱۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۲
بانک مرکزی قصد دارد در هفته آتی با هدف ریزش قیمتی از سطح کنونی اقدام به عرضه ارز نماید.
کد خبر: ۱۳۳۲۰۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۱
روند صعودی دلار در هفته گذشته بار دیگر فضای بازار ارز را ملتهب کرد و اکنون به نظر می‌رسد بانک مرکزی درصدد است با ابزارهای جدید، نرخ ارز را در روزهای پیش‌رو تعدیل کند.
کد خبر: ۱۳۳۱۹۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۱
بانک مرکزی در ادامه سیاست‌های ارزی خود برای تسهیل واردات و تأمین نیازهای بازرگانان، قصد دارداز روز شنبه ۱۲ مهرماه، میزان تخصیص ارز به‌ویژه برای واردات خرد را افزایش دهد. این تصمیم، با هدف پاسخ به تقاضای رو به رشد تجار و بهبود جریان تأمین کالا در کشور اتخاذ شده است.
کد خبر: ۱۳۳۱۹۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۰