ساداتیان بیان کرد: موضع ایران این است که زمانی که آمریکا می‌گوید باید مذاکره کنیم تا به نتیجه‌ی دلخواه خود برسیم، این دیگر معنای مذاکره ندارد؛ بلکه تحمیل خواست یک‌طرفه است و ایران در چنین شرایطی حاضر به مذاکره نیست.
به گزارش سرویس بین الملل «تابناک»؛ در آستانه نشست شورای حکام، سه کشور اروپایی پیش‌نویس قطعنامه‌ای را پیگیری می‌کنند که تهران را به ارائه گزارش درباره ذخایر ۶۰ درصدی و دسترسی بازرسان به سایت‌های آسیب‌دیده ملزم می‌کند.
بر پایه گزارش‌های رسانه‌های غربی، این قطعنامه می‌تواند زمینه‌ساز گزارش جامع‌تری از آژانس و در سناریوی تشدیدی، افزایش فشارهای سیاسی و حقوقی بر پرونده ایران باشد. در حالی که تهران بر واکنشی بودن اقدامات هسته‌ای و بدعهدی طرف‌های مقابل تأکید دارد، شکاف میان اعضا به‌ویژه مواضع روسیه و چین می‌تواند سرنوشت رأی‌گیری و مسیر ارجاع احتمالی به شورای امنیت را مشخص کند.
از این رو خبرنگار سرویس بین الملل «تابناک»؛ گفت‌وگویی را با «سید جلال ساداتیان»، سفیر اسبق ایران در انگلیس و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی انجام داده که از نظر می‌گذرانید:
*آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درصدد تصویب قطعنامه‌ای است که از ایران می‌خواهد گزارشی درباره‌ی وضعیت ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد خود ارائه دهد و همچنین به بازرسان آژانس اجازه‌ی دسترسی به سایت‌های آسیب‌دیده را بدهد. دلایل طرح این قطعنامه چیست؟
موضع ایران پس از این جنگ ۱۲ روزه این است که اولاً آقای گروسی خود عامل بوده؛ یعنی گزارش‌هایی که ارائه کرده، خود موجب تحریک غربی‌ها نسبت به نحوه برخورد با ایران شده است. این نکته اول است.
نکته دوم اینکه ایران موضعی اتخاذ کرده و گفته است آژانس این حمله غیرقانونی به تأسیسات اتمی ایران را، چه از سوی اسرائیل و چه از سوی آمریکا، محکوم نکرده است. اگر ایران عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است و تاکنون به تعهدات خود عمل کرده، اجرای روابط و مقررات NPT و آژانس چگونه است که این نهادها، از جمله خود آمریکایی که اقدام به بمباران کرده، و سایر اعضا هیچ‌کدام آن را محکوم نکرده‌اند؟ این چه معنایی دارد که ایران یک‌طرفه به تعهدات خود عمل کند، اما آنان هیچ‌کدام به تعهداتشان پایبند نباشند؟
اکنون آنان می‌خواهند از طریق قطعنامه، ایران را وادار کنند که بپذیرد و متعهد شود اولاً اجازه دهد که بازرسان آنان برای بازدید وارد کشور شوند؛ زیرا پس از این بمباران، غربی‌ها متقاضی بوده و هستند که بیایند و ببینند آیا ایران به تعهدات خود عمل کرده یا خیر. آنان خود هیچ‌کدام به تعهداتشان عمل نکرده‌اند، در حالی که اکنون درخواست دارند مجوز بازرسی بدهند تا ببینند چه خساراتی وارد شده است.
اما چنین چیزی ممکن نیست؛ زیرا این بازدید مستلزم تعریف جدیدی است. لازم است مقرراتی تدوین شود تا مشخص گردد اگر تأسیسات یک عضو NPT مورد حمله قرار گرفت، بازرسان چگونه می‌توانند آن را بازرسی کنند.
چنین تعریفی در حال حاضر وجود ندارد. بنابراین باید زمانی تعیین شود تا این مقررات نوشته شود و سپس بتوانند بازدید انجام دهند. با این حال، آنان می‌خواهند از طریق یک قطعنامه در آژانس، ایران را مجبور کنند که اجازه بازدید بدهد. به نظر می‌رسد دلایلشان همین باشد.
*روزنامه وال‌استریت ژورنال اعلام کرده است که احتمال ارجاع پرونده‌ی ایران در این نشست به شورای امنیت وجود دارد. آیا این به معنای آن است که ایران تحت فشار برای همکاری قرار می‌گیرد و در صورت عدم تحقق همکاری در نشست‌های آینده، پرونده به شورای امنیت ارجاع خواهد شد؟
اعضای شورای امنیت آگاهند که در حال حاضر شکاف و اختلافی در این شورا ایجاد شده است. اگر یکی از اعضا از حق وتوی خود استفاده کند، طبیعی است که هیچ مصوبه‌ای تصویب نخواهد شد و شورا به نتیجه‌ای نخواهد رسید. برخلاف شش قطعنامه‌ی قبلی که با اجماع، از جمله با رأی مثبت روسیه و چین همراه بود، اکنون این دو کشور اعلام کرده‌اند که این موضوع را نمی‌پذیرند، اسنپ‌بک را قبول ندارند و به آن متعهد نیستند.
در همین اجلاس آژانس نیز ظاهراً تلاش‌هایی صورت گرفته تا از وقوع اتفاق خاصی جلوگیری شود. احتمالاً به اعتبار همین تلاش‌های روسیه و چین، دیگران ترجیح داده‌اند در این مرحله، مصوبه‌ای را که موجب اختلاف شود تصویب نکنند. به همین دلیل، فعلاً به بررسی و فراهم‌سازی زمینه‌های کار پرداخته‌اند و در همین چارچوب فعالیت می‌کنند.
از سوی دیگر، ایران نیز مواضع خاص خود را دارد. ایران اعلام می‌کند که در همه مراحل پیشین به تعهدات خود عمل کرده و اگر اکنون اقدامی انجام می‌دهد، واکنشی است در برابر عدم اجرای تعهدات طرف‌های مقابل؛ طرف‌هایی که با رفتار قلدرمآبانه از توافق خارج شده و تحریم‌های بیشتری اعمال کرده‌اند.
کشورهای اروپایی نیز که ظاهراً در توافق باقی مانده بودند، تعهدات خود را انجام نداده‌اند. بنابراین ایران می‌پرسد که چه دلیلی دارد به‌صورت یک‌جانبه به اجرای تعهدات ادامه دهد. بدین ترتیب، ایران موضع خود را در برابر آنان مشخص کرده است و طرف مقابل اکنون در پی یافتن راهی است تا با وارد کردن فشار بیشتر، ایران را وادار به تمکین و حرکت به‌سوی همکاری کند.
*عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده است که تمام ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد زیر آوار مانده و ایران قصدی برای خارج‌کردن آن از زیر آوار ندارد. با توجه به فشارهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این پرسش مطرح است که آیا ایران می‌تواند این رویکرد را ادامه دهد یا خیر؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اکنون به دنبال آن است که در چارچوب تصمیمات موجود، قطعنامه جدیدی را از شورای حکام دریافت کند؛ در همین چارچوب، از ایران خواسته می‌شود همکاری کند، اما ایران می‌گوید چرا باید همکاری کنم؟ چه ضرورتی و چه لزومی دارد که در شرایط فعلی با شما همکاری داشته باشم؟ شما آمدید و بمباران کردید، شما به تعهدات خود عمل نکردید.
شما، کشورهای اروپایی، موظف بودید یازده سرفصل تعهدات خود در برجام را اجرا کنید، اما هیچ‌کدام از آن‌ها انجام نشد. نهایتاً چند سال پیش سازوکار جایگزینی تحت عنوان اینس‌تکس پیشنهاد دادید که برای ما قابل قبول و مفید نبود. بنابراین، هیچ اقدامی از سوی شما که نشان‌دهنده پایبندی‌تان به عضویت در برجام باشد، مشاهده نشده است.
اکنون نیز به یکی از بندهای برجام استناد می‌کنید، بدون آنکه حقی در این زمینه داشته باشید، و سپس تلاش می‌کنید مکانیسم اسنپ‌بک را فعال سازید. خب، در چنین شرایطی ایران چه همکاری باید با شما داشته باشد؟ این همان موضع کنونی ایران است؛ در این چارچوب، نه حاضر است با شما گفتوگو یا مذاکره کند، نه راهی برای تعامل در اختیار شما بگذارد و نه هیچ همکاری اجرایی با شما داشته باشد. در مقابل، شما مسیرهای دیگری را در پیش گرفته‌اید تا شاید بتوانید ایران را وادار به همکاری کنید.
*ایران اعلام کرده است که درخواست‌هایی برای مذاکره با آمریکا دریافت کرده. این موضوع پیش از قطعنامه‌های احتمالی آژانس از سوی تهران مطرح شده است. آیا این دو موضوع به هم ارتباط دارند؟ آیا ایران برای کاهش فشار آژانس گفتوگو را آغاز کرده است؟
بحث مذاکره با آمریکا در شکل‌های مختلف همواره از طریق واسطه‌ها و میانجی‌ها مطرح بوده است؛ از سوی عمان، قطر و حتی مصر، هر یک طرح‌هایی در این زمینه ارائه کرده‌اند.
اخیراً نیز عربستان اقداماتی انجام داده؛ از جمله اینکه رئیس‌جمهور پیامی برای محمد بن سلمان ارسال کرده، زیرا بن سلمان به آمریکا سفر کرده و احتمالاً درباره این موضوع گفت‌وگوهایی انجام شده است.
بنابراین، صحبت درباره گفتوگو میان ایران و آمریکا برای کاهش تنش‌ها و فراهم شدن شرایط مذاکره، همواره به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق سفارت سوئیس و دیگر مسیرها وجود داشته است. حتی برخی تحرکات از سوی مقامات امنیتی صورت گرفته تا بتوانند این مشکل را حل کنند و به شرایطی برسند که مذاکره امکان‌پذیر شود.
با این حال، موضع ایران این است که زمانی که آمریکا می‌گوید باید مذاکره کنیم تا به نتیجه‌ی دلخواه خود برسیم، این دیگر معنای مذاکره ندارد؛ بلکه تحمیل خواست یک‌طرفه است، و ایران در چنین شرایطی حاضر به مذاکره نیست.
اگر طرف مقابل آمادگی دارد در شرایط برابر بنشیند و گفتوگو کند تا راه‌حلی برای مشکلات پیدا شود، این گفتوگو معنا دارد و ایران نیز آماده است، اما زمانی که طرف آمریکایی از پیش برنامه‌ریزی کرده و می‌گوید ایران باید تسلیم شود، باید این یا آن کار را انجام دهد، این دیگر مذاکره نیست؛ چنین روندی نیازی به گفتوگو ندارد و آمریکا می‌تواند هر اقدامی که مایل است انجام دهد، حتی تحمیل جنگ.
این موضع کنونی ایران است؛ موضعی که وزیر امور خارجه نیز بر آن تأکید دارد و از جانب تهران مطرح می‌شود: ایران تحت چنین شرایطی گفتوگو نمی‌کند، اما در شرایط برابر آماده مذاکره است.
تلاش‌هایی برای این گفت‌وگوها وجود داشته، اما این موضوع جدا از آن چیزی است که در آژانس در حال رخ دادن است یا رخ نداده است. البته بعید نیست که آمریکایی‌ها از ابزار آژانس برای پیشبرد اهداف خود و افزایش فشار بر ایران استفاده کرده باشند، اما اینکه این دو موضوع را به‌طور مستقیم مرتبط بدانیم، من چنین رابطه‌ای را نمی‌بینم.
*یک روز پیش از آنکه ایران اعلام کند پیام‌هایی برای آغاز مذاکره با آمریکا دریافت کرده است، دونالد ترامپ اظهار داشت که ایران خواستار مذاکره است. آیا باید انتظار آغاز گفتوگو را داشت؟
اینکه گفته می‌شود ایران درخواست مذاکره دارد، بستگی دارد به آنچه مقامات کشور بیان می‌کنند. به نظر می‌رسد باید دید محتوای پیامی که آقای دکتر پزشکیان از طریق کانال رسمی برای آقای بن‌سلمان ارسال کرده، شامل چه نکاتی بوده است. پس از دریافت و بررسی آن می‌توان گفت که آیا ایران واقعاً درخواست مذاکره کرده یا خیر.
با این حال، ایران پیش‌تر نیز همواره اعلام کرده است که اصلِ موافقت با مذاکره در برنامه‌اش وجود دارد و این موضوع تازه‌ای نیست. منتها تأکید می‌کند که در شرایطی که طرف مقابل تعیین می‌کند، حاضر به گفتوگو نیست؛ بلکه در شرایط برابر، معتدل و در فضایی که بتوان حقوق خود را پیگیری و احقاق کرد، آمادگی مذاکره دارد.
گفتوگو: زینب منوچهری
