از دلار 1360 تومانی تا دستور تک نرخی شدن ارز

سرویس اقتصادی ـ هفته‌هاست که بار دیگر نرخ ارز سیر صعودی خاصی را در پیش گرفته و البته بانک مرکزی نیز مرتبا وعده کاهش آن را می دهد؛ اما گویا مسأله ارز قصد فرجام یافتن ندارد.

به گزارش «تابناک»، امروز دلار در بازار تهران، رکورد 1360 تومانی را زد تا نگرانی اقتصادی را از تحقق نیافتن وعده‌های بانک مرکزی بیشتر کند و این در حالی است که روز گذشته، محمود بهمنی پس از نشست شورای پول و اعتبار از موظف شدن بانک مرکزی در این جلسه به تک نرخی شدن ارز خبر داد.

اما چه عواملی سبب شده تا بانک مرکزی در این مدت نتواند نرخ ارز را کنترل کند یا به عبارتی دقیق‌تر چه عواملی سیاست کاهش نرخ ارز بانک مرکزی را بی‌اثر کرده‌اند؟

مرکز پژوهش‌های مجلس چند عامل اساسی را در این راستا نام برده که بررسی برخی از آنها مانند اقدامات صرافی‌ها و دلالان خالی از لطف نیست:

1 ـ بخش عمده ارز خریداری شده در بازار آزاد و اقتصاد زیرزمینی عرضه می‌شود

تصمیمات غیر کارشناسانه، تغییرات قیمت سکه و ارز و تأثیرات آن بر اقلام هزینه و مصرف باعث می ‌شود که یک عده در اقتصاد زیرزمینی به دلیل دسترسی به منابع نقدینگی، یک نوع مبارزه پنهان با سیاست‌های پولی کشور را با احتکار ارز دامن بزنند.

2- طرح عرضه ارز توسط بانک مرکزی از طریق صرافی‌های مجاز، التهاب بازار ارز را کاهش نداد و نتوانست فاصله بین ارز رسمی و ارز با قیمت آزاد را کاهش دهد.
 
3- انتظار روانی مردم و صرافی‌ها، که مانع کاهش قیمت ارز در بازار غیر رسمی شد.
 
4 - ذخیره سازی ارز با هدف دلالی و سوداگری برای سود بردن از افزایش ارزش آتی
 
5 -حضور قشری از مردم (اجیر شده‌ها) از استان‌های گوناگون و توسط دلال‌ها در تهران
که در ازای دریافت مبلغی، برای دلالان در صف خرید ایستاده و تأمین ارز کردند.

6 -  برخی صرافی‌ها با هدف امکان افزایش قیمت ارز، پس از پایان عرضه توسط بانک‌ها، تابلوی خرید و فروش ارز را جمع آوری کردند
که نوعی تخلف به شمار می‌رود و بانک مرکزی نیز به رغم ابلاغ بخشنامه در برخورد با آنها موفق نبود.

7 - برتری نرخ ارز در مقایسه با نگهداری دیگر دارایی‌ها در گمانه‌زنی اقتصادی مردم

8 - محدودیت‌های قانونی در فروش ارز رسمی

اما شاید بتوان عامل دیگر را نیز در افزایش بی سابقه قیمت امروز، اعلام دیروز بهمنی مبنی بر موظف شدن به تک نرخی کردن ارز عنوان نمود، زیرا این خبر ممکن است برخی را که از ارز با نرخ پایین‌تر بهره‌مند بوده‌اند، با ترس از دست دادن فرصت موجود به تقاضای ارز در بازار ترغیب کند.

همچنین نمی‌توان منکر تمایل دولتی به بالا ماندن نرخ ارز شد، زیرا در شرایطی که بهای نفت در محدوده بالایی است و دولت و بانک مرکزی از ذخایر دلاری خوبی برخوردارند، افزایش نرخ ارز در کشوری که عرضه کننده عمده بلکه انحصاری ارز بانک مرکزی است، معنایی جز افزایش درآمدهای دولت ندارد.

اما باید گفت نرخ ارز صرف نظر از بالا یا پایین بودنش که می‌تواند به نفع صادرات یا واردات کشور باشد؛ نیازمند ثبات است، زیرا نرخ ارز بالا تنها در صورت ثبات و تداوم برای صادرات سودمند است و نرخ ارز پایین در صورت استمرار تولید کننده داخلی را از نهاده خارجی ارزان قیمت برخوردار می‌کند.

پس آنچه مهم است، صرف‌نظر از این که کدام نرخ ارز بیشتر برای اقتصاد ایران مثمر خواهد بود، بازگشت ثبات به بازار ارز و رفع عوامل عدم قطعیت از این بازار تأثیرگذار است، زیرا در شرایط تغییر همیشگی قیمت دلار، نه صادر کننده می‌تواند از سود یا زیان خود در معاملات چند روز آینده اطمینان یابد و نه وارد کننده نهاده‌های تولید مطمئن است، قرارداد تنظیم شده‌اش برای واردات با رقم ثابت دلاری در چند روز آینده، چند در صد از لحاظ مقدار ریالی تغییر و تبدیل به ضرر یا سود می‌شود.

در این باره، تولیدکننده‌ای در گفت‌وگو با تابناک، از ضرر 2 میلیارد تومانی خود در افزایش قیمت  12% یک شبه ارز در خرداد ماه خبر داد که بابت تأدیه یک طلب ارزی خارجی دقیقا در نخستین روز افزایش نرخ ارز صورت گرفت. این در حالی است که اگر تاریخ تأدیه این طلب خارجی یک روز جلوتر می‌بود، چنین ضرر 2 میلیارد تومانی محقق نمی‌شد.

همواره فعالین اقتصادی، اعم از تولیدکننده و بازرگان عدم قطعیت و نبود ثبات در شرایط بازار را بزگترین عامل مخل فعالیت اقتصادی خود و مهمتر از گرانی یا ارزانی ارز عنوان می‌کنند و به نظر می‌آید، امروز رسیدن به این ثبات در قالب سیاست تک نرخی شدن ارز یا هر طرح دیگری، مهمتر از کاهش یا افزایش نرخ برابری ریال در برابر ارزهای خارجی باشد.