نرخ ارز الاکلنگی برای صادرات و واردات
مصطفی هادی
بحث در مورد تک نرخی شدن ارز اخیرا در اقتصاد کشور مطرح شده است و هر کدام از ارکان اقتصادی کشور چون بانک مرکزی و وزارت اقتصاد نظرات متفاوتی را در این مورد دارند اما هدف آنها یکی و آن هم تک نرخی کردن نرخ ارز است .
این اختلاف از آن جاست که رئیس بانک مرکزی که ریاست شورای پول و اعتبار را نیز به عهده دارد بر این نظر است که تک نرخی کردن نرخ ارز باید با ملاک حمایت از صادرکنندگان صورت پذیرد واین یعنی هر چه قیمت ارز بالاتر بهتر در حالی که وزیر اقتصاد بر این باور است که قیمت 1300 تومان کنونی برای ارز گران است و خواستار کاهش آن شده است.
علت این تصمیم چیست ؟
افزایش قیمت ارز عمده مسئله ایست که این دو تصمیم گیرنده اقتصاد کشور را به فکر در مورد تک نرخی کردن نرخ ارز واردار کرد ه است. اما مرکز پژوهش های مجلس دلایل این افزایش قیمت ارز را در موارد ذیل می داند :
1- بخش عمده ارز خریداری شده در بازار آزاد و اقتصاد زیرزمینی عرضه می شود،
تصمیمات غیر کارشناسانه ، تغییرات قیمت سکه و ارز و تاثیرات آن بر اقلام هزینه و مصرف باعث می شود که یک عده در اقتصاد زیرزمینی به دلیل دسترسی به منابع نقدینگی یک نوع مبارزه پنهان با سیاستهای پولی کشور را دامن بزنند.
2- طرح عرضه ارز توسط بانک مرکزی از طریق صرافی های مجاز، التهاب بازار ارز را کاهش نداد ونتوانست فاصله بین ارز رسمی و ارز با قیمت آزاد را کاهش دهد.
3- انتظار روانی مردم و صرافی ها مانع
که کاهش قیمت ارز در بازار غیر رسمی شد.
4 - ذخیره سازی ارز با هدف دلالی و سوداگری برای انتفاع از افزایش ارزش آتی
5 -حضور قشری از مردم (اجیرشده ها) از استانهای مختلف و توسط دلال ها در تهران
که در ازای دریافت مبلغی، برای دلالان در صف خرید ایستاده و تامین ارز کردند.
6- برخی صرافی ها با هدف امکان افزایش قیمت ارز بعد از اتمام عرضه توسط بانکها تابلوی خرید و فروش ارز را جمع آوری کردند
که نوعی تخلف محسوب می شود و بانک مرکزی نیز علی رغم ابلاغ بخشنامه در برخورد با آنها موفق نبود.
7- برتری نرخ ارز در مقایسه با نگهداری سایر دارایی ها در گمانه زنی اقتصادی مردم
8- محدودیت های قانونی در فروش ارز رسمی
اما تک نرخی کردن نرخ ارز چه تاثیراتی بر اقتصاد کشور دارد ؟
عمده تاثیر این تک نرخی شدن بر روی صادرات و واردات است چرا که صادر کنندگان و واردکنندگان در کلیه ی داد و ستدشان با نرخ ارز سرو کار دارند. در شرایط حاضر بدلیل چند نرخی بودن ارز بسیاری از فعالیت های اقتصادی ،بخصوص صادر ات و واردات در شک و تردید بسر میبرند و تک نرخی بودن نرخ ارز این امکان را به صادر کنندگان و واردکنندگان میدهد تا برنامه ریزی های لازم را با توجه به تک نرخی بودن نرخ ارز صورت دهند.
مبارزه ای بین صادرکنندگان و واردکنندگان
در تعیین نرخ ارز باید به این نکته توجه داشت که بروز هر اشتباهی در تعیین نرخ ارز منجر به صدمات جبران ناپذیری به هر یک از بخش های صادرات و واردات خواهد داشت .
به طوری که اگر نرخ ارز بالا در نظر گرفته شود به نفع صادر کنندگان خواهد شد و صادرکنندگان به دلیل سود بیشتر ترغیب به صادرات بیشتر می شوند.
در طرف دیگر در صورتی که نرخ ارز پایین تر از نرخ کنونی تعیین گردد. به نفع واردکنندگان خواهد شد و به ضرر صادرکنندگان پس شورای پول و اعتبار وظیفه ای خطیر بر گردن دارد و گرفتن حدی میانگین که نه به صادرکنندگان و نه به واردکنندگان ضرری وارد نشود امری ضروری است.
اما بعد دیگری نیز قابل ملاحظه است و آن این است که در حال حاضر واردات در کشور دو برابر صادرات است و این یعنی کشور بیشتر به واردات بسته است تا صادرات، عمده واردات صورت گرفته مواد خام برای تولید است و این تولید در نهایت منجربه صادرات هم خواهد شد و این چرخه در نهایت حتی ممکن است به ضرر صادر کنندگان نیز تمام شود .
این امر شبه ای را ایجاد میکند که شاید تک نرخی کردن ارز جوابگو نخواهد بود چرا که در صورت تک نرخی کردن نرخ ارز در بلند مدت بسیاری از کالاهایی که وارد میشدند وارد نشده و یا کمتر از حد کنونی وارد خواهند شد و این سوال را بوجود می آورد که آیا توان تولیدی کشور یارای پاسخگویی به عدم واردات بخشی از کالا ها را دارد یا خیر.
در نهایت باید گفت شاید بهتر باشد قبل از تک نرخی کردن ارز به علل و ساختارهای مربوط به چند نرخی شدن نرخ ارز پرداخت و این سوال را مطرح کرد که آیا تجزیه و تحلیل ها در رابطه با چند نرخی بودن نرخ ارز کافی بوده است یا خیر ؟
این اختلاف از آن جاست که رئیس بانک مرکزی که ریاست شورای پول و اعتبار را نیز به عهده دارد بر این نظر است که تک نرخی کردن نرخ ارز باید با ملاک حمایت از صادرکنندگان صورت پذیرد واین یعنی هر چه قیمت ارز بالاتر بهتر در حالی که وزیر اقتصاد بر این باور است که قیمت 1300 تومان کنونی برای ارز گران است و خواستار کاهش آن شده است.
علت این تصمیم چیست ؟
افزایش قیمت ارز عمده مسئله ایست که این دو تصمیم گیرنده اقتصاد کشور را به فکر در مورد تک نرخی کردن نرخ ارز واردار کرد ه است. اما مرکز پژوهش های مجلس دلایل این افزایش قیمت ارز را در موارد ذیل می داند :
1- بخش عمده ارز خریداری شده در بازار آزاد و اقتصاد زیرزمینی عرضه می شود،
تصمیمات غیر کارشناسانه ، تغییرات قیمت سکه و ارز و تاثیرات آن بر اقلام هزینه و مصرف باعث می شود که یک عده در اقتصاد زیرزمینی به دلیل دسترسی به منابع نقدینگی یک نوع مبارزه پنهان با سیاستهای پولی کشور را دامن بزنند.
2- طرح عرضه ارز توسط بانک مرکزی از طریق صرافی های مجاز، التهاب بازار ارز را کاهش نداد ونتوانست فاصله بین ارز رسمی و ارز با قیمت آزاد را کاهش دهد.
3- انتظار روانی مردم و صرافی ها مانع
که کاهش قیمت ارز در بازار غیر رسمی شد.
4 - ذخیره سازی ارز با هدف دلالی و سوداگری برای انتفاع از افزایش ارزش آتی
5 -حضور قشری از مردم (اجیرشده ها) از استانهای مختلف و توسط دلال ها در تهران
که در ازای دریافت مبلغی، برای دلالان در صف خرید ایستاده و تامین ارز کردند.
6- برخی صرافی ها با هدف امکان افزایش قیمت ارز بعد از اتمام عرضه توسط بانکها تابلوی خرید و فروش ارز را جمع آوری کردند
که نوعی تخلف محسوب می شود و بانک مرکزی نیز علی رغم ابلاغ بخشنامه در برخورد با آنها موفق نبود.
7- برتری نرخ ارز در مقایسه با نگهداری سایر دارایی ها در گمانه زنی اقتصادی مردم
8- محدودیت های قانونی در فروش ارز رسمی
اما تک نرخی کردن نرخ ارز چه تاثیراتی بر اقتصاد کشور دارد ؟
عمده تاثیر این تک نرخی شدن بر روی صادرات و واردات است چرا که صادر کنندگان و واردکنندگان در کلیه ی داد و ستدشان با نرخ ارز سرو کار دارند. در شرایط حاضر بدلیل چند نرخی بودن ارز بسیاری از فعالیت های اقتصادی ،بخصوص صادر ات و واردات در شک و تردید بسر میبرند و تک نرخی بودن نرخ ارز این امکان را به صادر کنندگان و واردکنندگان میدهد تا برنامه ریزی های لازم را با توجه به تک نرخی بودن نرخ ارز صورت دهند.
مبارزه ای بین صادرکنندگان و واردکنندگان
در تعیین نرخ ارز باید به این نکته توجه داشت که بروز هر اشتباهی در تعیین نرخ ارز منجر به صدمات جبران ناپذیری به هر یک از بخش های صادرات و واردات خواهد داشت .
به طوری که اگر نرخ ارز بالا در نظر گرفته شود به نفع صادر کنندگان خواهد شد و صادرکنندگان به دلیل سود بیشتر ترغیب به صادرات بیشتر می شوند.
در طرف دیگر در صورتی که نرخ ارز پایین تر از نرخ کنونی تعیین گردد. به نفع واردکنندگان خواهد شد و به ضرر صادرکنندگان پس شورای پول و اعتبار وظیفه ای خطیر بر گردن دارد و گرفتن حدی میانگین که نه به صادرکنندگان و نه به واردکنندگان ضرری وارد نشود امری ضروری است.
اما بعد دیگری نیز قابل ملاحظه است و آن این است که در حال حاضر واردات در کشور دو برابر صادرات است و این یعنی کشور بیشتر به واردات بسته است تا صادرات، عمده واردات صورت گرفته مواد خام برای تولید است و این تولید در نهایت منجربه صادرات هم خواهد شد و این چرخه در نهایت حتی ممکن است به ضرر صادر کنندگان نیز تمام شود .
این امر شبه ای را ایجاد میکند که شاید تک نرخی کردن ارز جوابگو نخواهد بود چرا که در صورت تک نرخی کردن نرخ ارز در بلند مدت بسیاری از کالاهایی که وارد میشدند وارد نشده و یا کمتر از حد کنونی وارد خواهند شد و این سوال را بوجود می آورد که آیا توان تولیدی کشور یارای پاسخگویی به عدم واردات بخشی از کالا ها را دارد یا خیر.
در نهایت باید گفت شاید بهتر باشد قبل از تک نرخی کردن ارز به علل و ساختارهای مربوط به چند نرخی شدن نرخ ارز پرداخت و این سوال را مطرح کرد که آیا تجزیه و تحلیل ها در رابطه با چند نرخی بودن نرخ ارز کافی بوده است یا خیر ؟
