«خط قرمز» ایران در قفقاز توسط آذربایجان و ارمنستان نادیده گرفته شد/ مشارکت ایران در کریدور آمریکایی خیال خام است

استاد دانشگاه آلاباما آمریکا می‌گوید باید به یاد داشته باشیم که حتی اگر این کریدور به ظاهر تحت حاکمیت ایروان باقی بماند، ارمنستان کشوری ضعیف است که توانایی مؤثری برای کنترل استفاده واشنگتن از قلمرو خود برای بی‌ثبات کردن ایران نخواهد داشت. واضح است که «خط قرمز» ایران توسط باکو و ایروان نادیده گرفته شده و بی‌معنی شده است.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در کاخ سفید و در حضور دونالد ترامپ با امضای توافقنامه احداث کریدور زنگزور که حالا ترامپ نام پل ترامپ یا گذرگاه ترامپ را به آن داده، رسماً پذیرفتند یک شرکت آمریکایی در مرز شمال غربی ایران چنین مسیری ایجاد کند و آمریکا و ارمنستان این مسیر را کنترل و اداره کنند. بدین ترتیب حضور آمریکا در شمال غربی ایران توسط دو همسایه ایران به رسمیت شناخته شد.

ترامپ در این زمینه گفته است: بخشی از کریدور زنگزور که از ارمنستان عبور می‌کند، به مدت ۹۹ سال به یک شرکت آمریکایی اجاره داده شده است. ترامپ همچنین اعلام کرده است که کریدور زنگزور به «مسیر ترامپ» تغییر نام داده است.

وزارت امور خارجه ایران در خصوص این تحولات در بیانیه‌ای گفته است: «جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط دو کشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می‌کند.

در عین حال نگرانی خود را از پیامد‌های منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به ویژه در مجاورت مرز‌های مشترک، که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می‌دارد. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اتخاذ تمامی تدابیر سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای تأمین حقوق و منافع ملی خود، باور دارد که ایجاد مسیر‌های ارتباطی و رفع انسداد شبکه‌های مواصلاتی زمانی در خدمت ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی ملت‌های منطقه خواهد بود که در چارچوب منافع متقابل، رعایت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور‌های منطقه و بدون مداخلات خارجی باشد.»

در خصوص توافق صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان با وساطت آمریکا خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور نادر انتصار رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلاباما آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.

کتاب «ماراتن مذاکرات هسته‌ای، از سعدآباد تا کوبروگ» به قلم نادر انتصار رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه بوستون و کاوه افراسیابی، استاد دانشگاه بوستون آمریکا از جمله آثار انتصار به شمار می‌رود. همچنین کتاب «سیاست کرد‌ها در خاورمیانه» از جمله آثار شناخته شده انتصار است که ابعاد سیاسی و اجتماعی ادغام کرد‌ها در جریان اصلی زندگی سیاسی-اجتماعی در ایران، عراق و ترکیه را تحلیل می‌کند.

*مقامات جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حضور دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، توافق صلحی را امضا کردند که از آن به عنوان توافقی تاریخی یاد شده است. ارزیابی شما از میانجیگری آمریکا در این زمینه چیست؟

هنوز برای تعیین اهمیت آخرین توافق صلح میانجیگری شده توسط آمریکا بین ایروان و باکو زود است. اگر این توافق به اهداف ادعایی خود برسد، آنگاه به یک توافق تاریخی و پیروزی بزرگی برای واشنگتن و برنامه بلندمدت آن برای مهار مسکو و تهران در منطقه قفقاز و احتمالاً نقاط دیگر در آسیای مرکزی گستردهتر تبدیل خواهد شد.

*دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان یادداشت تفاهمی را بر سر رفع انسداد محور‌های حمل و نقلی امضا کردند. جاده‌ای که با عبور از منطقه سیونیک ارمنستان، سرزمین اصلی آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند. این کریدور ترانزیتی «مسیر ترامپ» نامیده می‌شود! کنترل این کریدور بر عهده کنسرسیوم آمریکایی خواهد بود. احداث این کریدور چه ضرر‌های برای ایران خواهد داشت؟

به طور خلاصه، این امر به آمریکا توانایی قطع دسترسی ایران به مسیر‌های ارمنستان را میدهد و ایران را مجبور خواهد کرد تا در مورد کریدور شمال-جنوب که مدت‌ها درباره آن صحبت شده، اما هرگز به طور کامل اجرایی نشده، تجدیدنظر کند. 

اگرچه در حال حاضر تمرکز توافق بر روی کنترل کنسرسیوم آمریکایی بر «مسیر ترامپ» برای اهداف اقتصادی است، اما در بلندمدت، واشنگتن می‌تواند حضور نظامی خود را در مجاورت مرز‌های ایران مستقر کند و از این حضور برای تهدید و حتی حمله به ایران در صورت لزوم استفاده نماید. 

باید به یاد داشته باشیم که حتی اگر این کریدور به ظاهر تحت حاکمیت ایروان باقی بماند، ارمنستان کشوری ضعیف است که توانایی مؤثری برای کنترل استفاده واشنگتن از قلمرو خود برای بی‌ثبات کردن ایران نخواهد داشت. واضح است که «خط قرمز» ایران توسط هر دو کشور باکو و ایروان نادیده گرفته شده و بی‌معنی شده است.

*برخی مقامات ایران ایجاد این کریدور را کم اهمیت می‌دانند. برخی کارشناسان نیز معتقد هستند ایران با کنسرسیوم آمریکایی همکاری کند تا بازنده این تحولات نباشد. ارزیابی شما چیست؟

من با هیچ یک از این دو موضع موافق نیستم. این کریدور در واقع ایران را از ارمنستان قطع می‌کند یا حداقل روابط ایران و ارمنستان را تحت تأثیر طراحی‌های واشنگتن قرار خواهد داد. همچنین با توجه به وضعیت فعلی روابط ایران و آمریکا، تصور سناریویی که واشنگتن به همکاری بین یک کنسرسیوم آمریکایی و ایران فکر کند، غیرقابل‌تصور است. به عبارت دیگر، واشنگتن به ایران در قفقاز یا هر جای دیگر کمکی نخواهد کرد.

*حضور آمریکا و همکاری باکو و ایروان با این کشور نشان می‌دهد که دو کشور منافع خود را در همراهی با نظم آمریکایی در منطقه دنبال می‌کنند. این در حالی است که منطقه پیش از این در سیطره نظامی روسی بود. این تحولات چه دلالت‌هایی بر ایران خواهد داشت؟

این نشان‌دهنده افول تدریجی روسیه نه تنها به عنوان یک قدرت جهانی، بلکه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در حیاط خلوت خود است. اگرچه روسیه و ایران در مورد قفقاز اختلاف‌های سیاستی داشته‌اند، اما در بسیاری موارد سیاست‌های آنها تا حدی مکمل یکدیگر شده است. 

همسویی ظاهری باکو و ایروان با نظم در حال ظهور تحت رهبری آمریکا در منطقه به معنای محاصره بیشتر ایران و افول تدریجی این کشور به عنوان یک بازیگر اقتصادی و سیاسی مرتبط در قفقاز است.

*ایجاد این کریدور چه تاثیری بر مسیر‌های دسترسی چین به اروپا خواهد داشت؟

چین در این زمینه چندین کریدور دارد و می‌تواند از چالش‌های ناشی از آخرین کریدور ترانزیتی عبور کند. برخلاف روسیه، چین یک قدرت اقتصادی جهانی با دیدگاه بلندمدت و سیاست‌های مناسب برای بازی یک شطرنج پیچیده در آسیای مرکزی و فراتر از آن است.