آتشبس میان ایران و اسرائیل بر پایه محاسبات سیاسی شکننده، بیاعتمادی عمیق و نارضایتیهای حلنشده از سوی هر دو طرف استوار است. مقامات عمانی کاملاً نسبت به شکننده بودن این آتشبس و خطرات ازسرگیری درگیری آگاه هستند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «امواج مدیا» در مقالهای به بررسی سهم عمان در آتشبس ایران و اسرائیل پرداخته که در ادامه آمده است.
در حالی که آتشبس ایران و اسرائیل در ماه ژوئن توسط دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، اعلام شد، عمان نقش محوری در دیپلماسی منطقهای ایفا کرد که به جنگ ویرانگر ۱۲ روزه میان دو طرف پایان داد.
مسقط کانالهای ارتباطی محرمانه، اما حیاتی میان تهران و واشنگتن را حفظ کرد و همراه با مصر، قطر و روسیه بهسرعت برای کاهش تنشها وارد عمل شد. این تلاشها تا کنون باعث شدهاند که آتشبسی که در ۲۴ ژوئن اعلام شد، همچنان پابرجا بماند.
در بحبوحه جنگ، «سید بدر البوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان بهطور فعال با طیف وسیعی از همتایان خود وارد گفتوگو شد تا بر ضرورت فوری پایان دادن به درگیریها تأکید کند.
پس از مذاکرات سطح بالا با وزیران خارجه چین و روسیه، وزارت خارجه عمان بیانیهای صادر کرد که در آن تأکید شده بود: «تنها راه حل بحران، بازگشت جدی به مسیر دیپلماسی برای دستیابی به توافقی عادلانه و نجات منطقه از پرتگاهی با پیامدهای ناشناخته است که میتواند سراسر جهان را تحت تأثیر قرار دهد.» در این بیانیه همچنین موضع اصولی مسقط بار دیگر مورد تأکید قرار گرفت: «رد قاطع تشدید نظامی و نقض حاکمیت کشورها.»
با توجه به رویکرد دیرینه عمان، جای تعجب نیست که این کشور بنا بر گزارشها بهعنوان «فعالترین طرف» در تسهیل تماسهای غیرمستقیم ایران و آمریکا شناخته شده است.
عمان که شریک دیرینه واشنگتن و در عین حال دوستانهترین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس نسبت به ایران محسوب میشود، همواره خود را بهعنوان پلی دیپلماتیک مطرح کرده و از بیطرفی نسبی و اعتبار خود برای حفظ کانالهای ارتباطی حساس در دورههای تنش شدید استفاده کرده است.
سوابقی از میانجیگریِ آرام
عمان با بهرهگیری از سیاست خارجی «دوستی با همه»، سابقهای قابل توجه بهعنوان میانجی مؤثر میان تهران و واشنگتن، و همچنین با پایتختهای عربی و غربی مختلف ایجاد کرده است. در سال ۲۰۱۲، مسقط بهطور محرمانه میزبان مذاکرات سری میان ایران و دولت باراک اوباما بود—گفتوگوهایی که در نهایت زمینهساز برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ شد.
سلطنت عمان همچنین نقش کلیدی در آزادی شهروندان غربی بازداشتشده در ایران و یمن ایفا کرده است، که این موضوع جایگاه آن را بهعنوان میانجیگری دیپلماتیک قابل اعتماد تقویت کرده است.
در دورهای نزدیکتر، عمان همراه با عراق و چین به تلاشها برای احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ کمک کرد، که این نیز بار دیگر بر تعهد این کشور به کاهش تنشهای منطقهای و ترویج گفتوگو تأکید دارد.
دکتر نزار هلال، دستیار آموزشی در دانشگاه قطر میگوید: اصول هنجاری غالب، از جمله تساهل، پرهیز از خشونت، رهبری مسئولانه، عدم مداخله در امور داخلی دیگران و احترام به منافع ملی سایر کشورها، عمان را به کشوری کوچک، اما توانمند و بازیگری مهم در منطقه خلیج فارس تبدیل کرده است.
با این حال، مقامهای مسقط بهخوبی آگاهاند که کارآمدی سلطنت عمان بهعنوان یک کانال پشتیبان، به میزان تمایل تهران و واشنگتن برای تعامل بستگی دارد.
در واقع، توانایی عمان در تأثیرگذاری بر نتایج، ذاتاً محدود به تصمیمات بازیگران قدرتمندتر است—بهویژه زمانی که جناحهای تندرو، چه در ایران و چه در آمریکا، دیپلماسی را کنار میگذارند.
تلاشهای مسقط ترکیبی از استراتژی واقعگرایانه و دیپلماسی اصولمحور بوده است. با کنترل سواحل جنوبی تنگه هرمز، رهبری عمان بهخوبی درک میکند که تداوم درگیری در همسایگی میتواند امنیت و ثبات اقتصادی این کشور را به خطر اندازد.
هرگونه تشدید تنش در ماه ژوئن، خطر کشیده شدن سلطنت عمان به یک آتشسوزی منطقهای گستردهتر را بههمراه داشت—بهویژه اگر ایران در صدد بستن مسیر عبور و مرور دریایی در تنگه برمیآمد، اقدامی که میتوانست آبهای عمان و حتی خاک این کشور را به نقاط بحرانی در سطح بینالمللی تبدیل کند.
ثبات، محور چشمانداز ۲۰۴۰ عمان
ثبات، عنصر محوری در چشمانداز ۲۰۴۰ عمان است—یک استراتژی جامع برای تنوعبخشی به اقتصاد که هدف آن کاهش وابستگی به درآمدهای صادرات انرژی است. دولت مسقط با تمرکز بر جذب سرمایهگذاری خارجی، توسعه گردشگری و گسترش بخشهای غیرنفتی، نمیتواند اجازه دهد که ناآرامیهای منطقهای به داخل کشور سرایت کند.
حتی بدون ضربه فاجعهبار به ترافیک دریایی، تداوم جنگی طولانیمدت در ایران میتواند اثرات بیثباتکنندهای داشته باشد که پیامدهای مستقیم برای عمان خواهد داشت.
دکتر «جودت بهجت»، استاد ممتاز امنیت ملی در دانشگاه دفاع ملی آمریکا معتقد است: عمانیها به نقش کشورشان بهعنوان میانجی بسیار افتخار میکنند. برخلاف دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عمانیها تمایلی به جلب توجه زیاد ندارند، اما معتقدند که کشورشان بهدلیل نقش مهمی که در مذاکرات دیپلماتیک میان آمریکا و ایران و دیگر بحرانهای منطقهای ایفا کرده، شایسته قدردانی فراوان است.»
بهجت همچنین خاطرنشان کرد: «پیش از حملات \ [اسرائیلی-آمریکایی]به ایران، در مسقط این انتظار وجود داشت که اگر مذاکرات هستهای آمریکا و ایران به نتیجه برسد، سلطان هیثم \ [بن طارق]بهعنوان قدردانی از تلاشهایش به کاخ سفید دعوت شود.»
چرا آتشبس برای مسقط اهمیت دارد
آتشبس میان ایران و اسرائیل بر پایه محاسبات سیاسی شکننده، بیاعتمادی عمیق و نارضایتیهای حلنشده از سوی هر دو طرف استوار است. مقامات عمانی کاملاً نسبت به شکننده بودن این آتشبس و خطرات ازسرگیری درگیری آگاه هستند. برای سیاستگذاران در مسقط، احتمال تجدید درگیریها تنها یک ناکامی دیپلماتیک نیست، بلکه تهدیدی جدی برای ثبات و امنیت خود سلطنت به شمار میرود.
علاوه بر این، موضع بیطرفانه عمان—که مدتها بهعنوان یک دارایی دیپلماتیک برای این کشور عمل کرده—ممکن است در صورت ازسرگیری خصومتها بهشکل ناخوشایندی به چالش کشیده شود.
فروپاشی آتشبس میتواند مسقط را ناچار به انجام یک موازنه دشوار میان روابط تاریخیاش با ایران، رابطه راهبردیاش با ایالات متحده و نقش میانجیگرانهاش در منطقه خلیج فارس کند.
از این رو، مقامات عمانی اوضاع را با ترکیبی از احتیاط و نگرانی دنبال میکنند و بهخوبی آگاهاند که اگر آتشبس از هم بپاشد، ممکن است عمان سهم نامتناسبی از هزینهها را متحمل شود.
دکتر نزار هلال در این باره اظهار داشت: «بهعنوان یک میانجی منطقهای، عمان منافع چشمگیری در تداوم آتشبس دارد، چرا که این امر موجب آرامش در منطقهای ناپایدار شده و آثار مثبتی برای عمان از نظر امنیت و فرصتهای اقتصادی با ایران و سایر همسایگان منطقهای به همراه دارد.»
محاسبهای راهبردی، با نگاهی به یمن
این محاسبات راهبردی، منافع حیاتی عمان در یمن را نیز در بر میگیرد. مسقط که سالها در کاهش تنشهای جنگ در جنوبغربی شبهجزیره عربستان و تسهیل گفتوگو میان گروههای پراکنده یمنی نقشآفرینی کرده، اکنون بهشدت نگران احتمال سرایت جنگ تازهای میان ایران و اسرائیل به یمن یا مناطق نزدیک به آن است.
عمان با داشتن ۲۹۴ کیلومتر (۱۸۳ مایل) مرز مشترک با یمن، بهخوبی آگاه است که هرگونه تشدید درگیری در همسایگی میتواند پیامدهای مستقیمی برای امنیت این کشور داشته باشد—و همین امر، انگیزههای مسقط برای حفظ آتشبس شکننده میان تهران و تلآویو را عمیقتر میکند.
مجموع این تهدیدها، رویکرد واقعگرایانه عمان را شکل داده است. سرمایهگذاری جدی مسقط در حفظ آتشبس ایران و اسرائیل، تنها یک موضوع حیثیتی یا دیپلماتیک نیست. بلکه بر پایه محاسبهای دقیق از خطرات ناشی از ازسرگیری درگیریها بنا شده است.
در حالی که تنشها همچنان در سطحی بالا باقی ماندهاند، عمان نقشی بیسر و صدا، اما غیرقابلجایگزین در ساختار دیپلماتیک منطقه ایفا میکند—آگاه از اینکه در منطقهای که رقابتهای مبتنی بر قدرت سخت و اتحادهای ناپایدار آن را تعریف میکنند، صلح امری بدیهی نیست—اما با این حال، هدفی است که مسقط با عزم آرام، اما راسخ همچنان آن را دنبال میکند.
تابناک را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.