کلیات
اَرَس نام رودی نسبتاً پرآب و خروشان است که از کوههای بینگول منطقه آناتولی ترکیه سرچشمه میگیرد. رود آرپا در نزدیکی مرز ترکیه و ارمنستان به رود ارس میریزد و سپس مرز مشترک نخجوان را بطول ۱۱ کیلومتر ترسیم کرده و پس از گذر از مرز ایران و نخجوان، از مرز میان ایران و ارمنستان عبور کرده و دوباره مرز مشترک میان ایران، جمهوری آرتساخ و جمهوری آذربایجان را شکل داده و در منتهیالیه شمالی استان اردبیل (شهرستان پارسآباد) وارد جمهوری آذربایجان شده و به رود کورا میریزد. این رود ۱۰۷۲ کیلومتر طول دارد و از طولانیترین رود داخلی ایران، یعنی کارون طولانیتر است.
رود ارس در سال ۱۸۱۳ میلادی در پی عهدنامه ترکمنچای به عنوان مرز ایران و امپراطوری روسیه برگزیده شد و تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه افزوده شد. بعدها ایران و اتحاد شوروی با همکاری همدیگر سدی در ناحیه پلدشت به نام سد ارس بنا کردند. سپس سد خداآفرین به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان بر روی رود ارس احداث شد. هماکنون سد قیزقعلهسی به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان بر روی رود ارس احداث میشود. بر روی ارس تا کنون پنج پل نیز ساخته شدهاست که عبارتنداز: پل آهن جلفا، پل شوسه جلفا، پل پلدشت، پل خداآفرین و پل نوردوز در مرز ارمنستان.
نام
ریشهٔ واژهٔ فارسی «ارس» و واژههای یونانی و ارمنی مربوطه احتمالاً از مادی «اَرَخس» *Araxs است که برگرفته است از نیاایرانی *Raxša- که یعنی «تیزرو»، «آنچه به سرعت جریان دارد».
در سنن ارمنی این رود به نام آراست نوه بزرگ خاندان افسانهای ارمنی هایک گذاشته شدهاست. این نام بعداً یونانی شده و به Araxes دگرگون شد و برای فرهنگ کورا-ارسی استفاده شد. تمدنی پیش از تاریخ که در دره کورا و ارس شکوفا شده بود؛ ولی در بسیاری از زمانها این رود ولگا بوده که به نام Araxes نامیده شده به ویژه در تاریخ هرودوت. همچنین این رود در آخرین فصل آننید هشتم اثر ویرجیل به نام خشم در پل ثبت شدهاست پس از آنکه رومیها با ساختن یک پل بر روی آن توانستند بر دشمن پیروز شوند. برخی بر این باورند که ارس با دو رود پیشون و گیهون که در فصل دوم کتاب مقدس به آن اشاره شده مرتبط است. در قرآن کریم از قومی بنام اصحاب رس یاد شده که طبق کتاب عیون اخبار الرضا و روایتی از امام علی اصحاب رس قومی بودند که در حاشیه رود ارس زندگی میکرده و درخت صنوبر را عبادت مینمودند. اصحاب رس جزو اقوامی بودند که بر آنان عذاب نازل شد.
جزیرههای ارس
در بستر رود ارس ۸۰۵ جزیرهٔ کوچک و بزرگ خالی از سکنه وجود دارد که به زبان محلی به آن «شام» میگویند. بر پایهٔ قرارداد مرزی، ۴۲۷ جزیره به ایران و ۳۸۲ جزیره به شوروی (و اکنون به جمهوری آذربایجان) تعلق دارند. این جزیرهها تنها برای چرای حیوانات پیرامون رود قابل استفادهاند.
تنها معدودی از این جزایر دارای نام میباشند و بیشتر این جزیرهها با شمارهگذاری نامیده میشوند. اسامی برخی از جزایر عبارتند از: خُرامه، بویدوز، پیرواتلر، قرهقباح و کثیری. چند جزیرهٔ نامبرده دارای چراگاههای خوبی هستند.
در تعیین مالکیت جزیرههای ارس میان هیئتهای مرزبندی ایران و شوروی مقرر شدهبود تا خط مرزی از میان رود ارس بگذرد و اگر در محلی چند شاخه از رود وجود داشتهباشد میانهٔ شاخهٔ عمدهتر خط مرزی شود. در تاریخ ۶ مهرماه ۱۳۳۴ یعنی زمانی که مالکیت جزیرهٔ نزدیک به پاسگاه عباسی تعیین میشد بر سر این که شاخهٔ عمدهٔ رود در این محل کدام است میان هیئت شوروی و ایران مشاجرهای درگرفت. یکی از افسران ایرانی به نام ستوان یکم نورالله کثیری نقشهبردار لشکر تبریز، برای اثبات این که شاخهای که به سود ایران بود عمیقتر و بنابرین شاخهٔ عمدهاست با اسب خود بیباکانه به آب زد. وی و اسبش در زیر امواج ناپدید شدند ولی یکی از مرزبانان ایرانی به نام صمد مدداقلی توانست افسر ایرانی را نجات دهد. اعضای هیئت روس با دیدن این صحنه، مالکیت ایران بر جزیرهٔ ۱۳۰ در این شاخه از رود را پذیرفتند. جزیرهٔ ۱۳۰ بعداً با تصویب مقامات عالی ایران جزیرهٔ کثیری نام گرفت و به ستوان یکم نورالله کثیری پاداش و نشان افتخار دادهشد. در دوران جنگ سرد، برخی از ایرانیان کمونیست از طریق این رود به اتحاد جماهیر شوروی فرار کردند.
موقعیت جغرافیایی رود ارس
اَرَس رودی پرآب و خروشان است که از کوههای بینگول در منطقه آناتولی (در ترکیه امروزی) سرچشمه و پس از پیوستن رود آرپا، مرز مشترک ایران با نخجوان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان را تشکیل میدهد. ارس طولانیترین رود مشترک ایران و کارون طولانیترین رودی است که تمام آن در خاک ایران جریان دارد. بعد از آن بهترتیب کرخه، مند، سفیدرود، اترک دیاله، زاب کوچک، دز و زاینده رود قرار دارد.
کد خبر: ۱۲۰۳۱۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۶
همزمان با فرا رسیدن فصل گرم سال، دوباره مساله آب و کمبودهای موجود در این حوزه به صدر اخبار آمده است و در این میان، دو مساله مهم آبی کشور در سطح بین الملل، یکی در حوضه هیرمند در جنوب شرق کشور و دیگری در حوضهٔ آبریز رودخانه ارس در شمال غرب، بار دیگر در کانون توجهات قرار گرفته اند.
کد خبر: ۱۱۸۰۷۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۶
نکته قابل تامل در این میان، تاثیرپذیری بسیار بالاتر ایران از تنش پیرامون رود ارس است، چون نه ترکیه که سرچشمههای این رود در خاکش واقع شده و نه ارمنستان و آذربایجان، هیچ یک به اندازه کشورمان از این منبع آبی چشمگیر بهره مند نمیشوند و از این رود برای آبیاری مزارع و باغات استفاده نمیکنند. بهره برداری وسیعی که نشان میدهد احتمال آلوده شدن ارس تا چه اندازه برای کشورمان جدیتر است.
کد خبر: ۱۱۷۹۹۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۳۰
مرکز نظام ایمنی هستهای کشور با تاکید پایش پرتوی مستمر و سالانه رود ارس تصریح کرد، آخرین بار اسفند ۱۴۰۱ رود ارس مورد پایش قرار گرفت و مرکز تاکنون در بررسیهای دقیق خود به موردی از آلودگی رود به مواد رادیواکتیو برخورد نکرده است.
کد خبر: ۱۱۷۹۸۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۳۰
ارس رودخانهای بسیار پراهمیت وخروشان که درامتداد مرز کشورهای ایران ارمنستان آذربایجان وترکیه قرار گرفته است.این رودخانه ازمرز ترکیه نخجوان جلفا و ارمنستان وارد مرزایران میشود و به رودخانه کورا میریزد.
کد خبر: ۱۱۵۱۷۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۰۳
دادستانهای کل ایران و ارمنستان موضوع وضعیت رود ارس ، حقوق مردم حوضه آبریز رودخانه و ادامه تلاشها برای نهایی کردن راه حلهای رفع آلودگی رود در داخل خاک ارمنستان را به طور ویژه مورد بررسی قرار دادند.
کد خبر: ۱۰۸۱۷۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۱
اصابت بیش از ۲۰خمپاره به خاک ساحلی رود ارس و روستای قره قباق اصلاندوز موجب وحشت ساکنین این روستا شد.
کد خبر: ۱۰۰۶۵۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۲
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۸۶۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۰۴
رئیس مدیریت بحران پارس آباد گفت: با مشارکت دستگاههای مرتبط دامنه آتش در منطقه ارس کاهش پیدا کرده است.
کد خبر: ۹۵۷۴۸۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۱/۱۹
رئیس جمهور در واکنش به ورود آلودگی به رود ارس از بخش ارمنستان گفت: در هر جلسهای و هر وقت مقامات ارمنستان را دیدیم مسأله آلودگی رودخانه را گوشزد کردیم؛ اما اختلافاتی در مورد منشأ آلودگی وجود دارد که در دست پیگیری است.
کد خبر: ۹۴۰۲۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۹/۰۶
کد خبر: ۸۶۶۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۱۴
کد خبر: ۸۶۶۴۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۱۴
خشکسالی اتفاق جدیدی را در مقابل دیدگان ساکنان حواشی ارس به نمایش گذاشت، اتفاقی تلخ و غیرقابل باور، ارس درحال خشک شدن است. ٤٥درصد از حجم منابع آبی آن از دست رفته و به تهدیدی جدی در تأمین آب ٤٠٠هزار نفر در شهرهای شمال آذریزبان تبدیل شده است.
کد خبر: ۴۳۱۸۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۶/۱۳