گیربکس دوکلاچه؛ ترکیب دقت آلمانی با سرعت مسابقه‌ای

به گزارش تابناک؛گیربکس دوکلاچه یا Dual-Clutch Transmission (DCT) یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های صنعت خودروسازی در دو دهه اخیر است که با هدف ترکیب نرمی گیربکس اتوماتیک و سرعت تعویض دنده گیربکس دستی طراحی شد. این نوع جعبه‌دنده برخلاف تصور بسیاری، نه کاملاً اتوماتیک است و نه دستی، بلکه ترکیبی هوشمند از هر دو سیستم به شمار می‌رود. برای درک بهتر مفهوم آن، باید ابتدا بدانیم «کلاچ» چیست. در خودرو‌های معمولی، کلاچ وظیفه دارد نیروی تولیدشده توسط موتور را موقتاً از چرخ‌ها جدا کند تا دنده عوض شود. حال در گیربکس‌های دوکلاچه، همان کار با دو مجموعه مجزا انجام می‌شود تا هیچ وقفه‌ای بین تعویض دنده‌ها احساس نشود.

در واقع، گیربکس دوکلاچه از دو محور ورودی و دو کلاچ مستقل استفاده می‌کند؛ یکی مخصوص دنده‌های زوج (۲، ۴، ۶...) و دیگری مخصوص دنده‌های فرد (۱، ۳، ۵...). هنگامی که خودرو در حال حرکت است و مثلاً روی دنده سوم قرار دارد، سیستم به‌صورت هم‌زمان دنده چهارم را نیز آماده کرده است. در لحظه تعویض، یکی از کلاچ‌ها آزاد و دیگری فعال می‌شود و این تغییر به قدری سریع اتفاق می‌افتد که راننده تقریباً هیچ افت قدرتی حس نمی‌کند. همین ویژگی باعث می‌شود خودرو‌هایی با گیربکس دوکلاچه شتاب بهتر، مصرف سوخت کمتر و راندمان بالاتری نسبت به گیربکس‌های معمولی داشته باشند.

گیربکس‌های دوکلاچه در ابتدا در خودرو‌های اسپرت و مسابقه‌ای استفاده می‌شدند. فولکس‌واگن یکی از اولین برند‌هایی بود که این فناوری را با نام DSG (Direct-Shift Gearbox) در خودرو‌های خود به‌کار برد. به‌مرور، شرکت‌های دیگر هم سراغ آن رفتند. مثلاً آئودی با S-Tronic، بی‌ام‌و با DCT، مرسدس بنز با AMG Speedshift DCT و پورشه با PDK، نسخه‌های اختصاصی خود را توسعه دادند. خودرو‌هایی مانند فولکس‌واگن گلف GTI، آئودی A۳، هیوندای النترا N، فورد فوکوس ST، مرسدس AMG A۴۵ و پورشه ۹۱۱ از معروف‌ترین نمونه‌هایی هستند که از گیربکس دوکلاچه بهره می‌برند.

اما همه گیربکس‌های دوکلاچه یکسان نیستند. این سیستم‌ها به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند: خشک (Dry) و‌تر (Wet). در نوع خشک، دو صفحه کلاچ بدون روغن کار می‌کنند و برای خودرو‌های سبک‌تر و موتور‌های کم‌قدرت مناسب‌اند. این نوع معمولاً مصرف سوخت پایین‌تری دارد، اما در ترافیک‌های سنگین یا دمای بالا ممکن است داغ کند یا استهلاک بیشتری داشته باشد. در مقابل، نوع‌تر درون روغن کار می‌کند و سیستم خنک‌کاری دارد، بنابراین برای خودرو‌های قوی‌تر و عملکردی مناسب‌تر است و دوام بالاتری دارد، هرچند هزینه نگهداری و تعویض روغن آن بیشتر است.

در بازار ایران هم گیربکس‌های دوکلاچه به مرور جا باز کرده‌اند. خودروسازان چینی و کره‌ای بیش از بقیه از این فناوری استفاده می‌کنند. برای مثال چری تیگو ۷ پرو، فیدلیتی پرایم و لاین آپ جتور X۷۰ از محصولات شرکت‌های چینی هستند که به گیربکس دوکلاچه مجهزند. همچنین در محصولات کره‌ای مثل هیوندای النترا و کیا سراتو GT Line نیز این نوع گیربکس به کار رفته است. در بین خودرو‌های مونتاژی جدید ایران، خودرو‌هایی نظیر فونیکس FX و هایما S۷ توربو پلاس هم از سیستم دوکلاچه استفاده می‌کنند. حتی در برخی خودرو‌های اقتصادی‌تر مانند دانگ‌فنگ T۵ EVO و لاماری ایما نیز این نوع جعبه‌دنده به کار رفته تا حس رانندگی اسپرت و سریع‌تری ایجاد کند.

مزیت اصلی این گیربکس‌ها در سرعت تعویض دنده است؛ زمان تغییر دنده معمولاً کمتر از ۲۰۰ میلی‌ثانیه طول می‌کشد، در حالی‌که در گیربکس‌های اتوماتیک معمولی این عدد حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌ثانیه است. همین اختلاف باعث می‌شود شتاب خودرو بهبود پیدا کند و راننده در هنگام سبقت یا رانندگی در جاده‌های پرپیچ، حس پاسخ‌گویی سریع‌تری از موتور بگیرد. علاوه بر این، به دلیل کاهش افت نیرو بین دنده‌ها، مصرف سوخت هم حدود ۵ تا ۱۰ درصد کمتر می‌شود. با این حال، گیربکس‌های دوکلاچه معایبی هم دارند. ساختار پیچیده آنها باعث می‌شود تعمیرات پرهزینه‌تر و نیازمند تخصص بالاتری باشند. همچنین در نوع خشک، داغ‌شدن در ترافیک یا رانندگی پرفشار می‌تواند باعث تقه یا لرزش شود؛ موضوعی که بعضی از مالکان خودرو‌های مجهز به DCT در ایران نیز از آن شکایت داشته‌اند. با این حال، در نسخه‌های جدیدتر، با بهبود نرم‌افزار‌های کنترلی و افزایش ظرفیت خنک‌کاری، این مشکلات تا حد زیادی برطرف شده‌اند.

جالب است بدانیم که امروزه بسیاری از خودروسازان بزرگ در حال حرکت به سمت استفاده از گیربکس‌های دوکلاچه الکتریکی‌شده هستند؛ یعنی نسخه‌هایی که با موتور برقی کوچک ترکیب می‌شوند تا پاسخ‌دهی لحظه‌ای بیشتری فراهم کنند. حتی خودرو‌های هیبریدی و تمام برقی مدرن نیز از ساختار مشابهی الهام گرفته‌اند تا تجربه رانندگی نرم و بی‌وقفه‌ای ارائه دهند.

در مجموع، گیربکس دوکلاچه را می‌توان نقطه تلاقی بین فناوری، کارایی و لذت رانندگی دانست. این سیستم همان‌قدر که به رانندگان اسپرت احساس هیجان می‌دهد، برای کسانی هم که به نرمی، صرفه‌جویی سوخت و عملکرد مدرن اهمیت می‌دهند، یک انتخاب جذاب و آینده‌نگرانه است. به همین دلیل است که امروزه بسیاری از خودرو‌های روز دنیا، از سوپراسپرت‌های پورشه گرفته تا کراس‌اوور‌های شهری چینی، از این فناوری استفاده می‌کنند.