خطرناک‌ترین نوع چربی بدن، مغز شما را سریع‌تر پیر می‌کند
به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، دانشمندان به تازگی دریافته‌اند اینکه چربی در کدام بخش از بدن ذخیره می‌شود، از اهمیت زیادی برخوردار است. آنچه بیشترین آسیب را به مغز وارد می‌کند، چربی‌های احشایی یا همان چربی‌های عمقی اطراف اندام‌های داخلی است.
پژوهشگران دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ‌کنگ با تحلیل داده‌های بانک زیستی بریتانیا نشان دادند که محل تجمع چربی در بدن، نه صرفاً مقدار یا شاخص توده بدنی (BMI)، ارتباط مستقیمی با تغییرات ساختاری و عملکردی مغز دارد.
در میان انواع چربی‌ها، چربی احشایی با بیشترین خطر همراه بوده است و با ضعف در حافظه، استدلال و پردازش اطلاعات پیوند دارد. یافته‌ها شواهد بیشتری فراهم می‌کنند که شاخص توده بندی که تنها نسبت وزن به قد را در نظر می‌گیرد، معیار دقیقی برای سلامت مغز و حتی سلامت عمومی بدن نیست.
در پژوهش اخیر، میزان چربی بدن با اسکن DXA و وضعیت مغز با چند نوع اسکن MRI بررسی شد؛ از جمله ساختار مغز، فعالیت شبکه‌ها در حالت استراحت و مسیرهای ماده سفید. داده‌های بیش از ۲۳ هزار نفر تحلیل شد و برای حدود ۱۹ هزار نفر، اندازه‌گیری چربی احشایی هم انجام گرفت. همه شرکت‌کنندگان تحت سه نوع اسکن MRI را قرار گرفتند تا ارتباط میان چربی بدن و سلامت مغز به خوبی بررسی شود.
نتایج نشان داد که محل تجمع چربی، به تغییرات متفاوتی در مغز منجر می‌شود. چربی بیشتر در بازوها، پاها و تنه با نازک‌تر شدن قشر مغز در شبکه‌های حالت پیش‌فرض و لیمبیک مرتبط بود که مسئول حافظه، تمرکز درونی و تنظیم احساسات هستند. این تغییرات می‌تواند به کاهش جزئی در توانایی یادآوری و کنترل خلق منجر شود. چربی احشایی با کوچک‌شدن قشر پیش‌پیشانی میانی (ناحیه‌ای که در برنامه‌ریزی، قضاوت و کنترل تکانه نقش دارد) و همچنین با کوچک‌شدن ساختارهای زیرقشری که در یادگیری عادات، دریافت پاداش و حرکت دخیل هستند، همراه بود.
پژوهشگران همچنین دریافتند که در هماهنگی طبیعی شبکه‌های مغزی افرادی با چربی بیشتر، به‌ویژه کسانی که سطح بالاتری از چربی احشایی داشتند، تغییراتی دیده می‌شود. این شبکه‌ها مسئول حرکت و حس لامسه، خلق‌وخو و انگیزه، حافظه و خیال‌پردازی و همچنین هوشیاری و واکنش‌ها هستند. در مسیرهای ماده سفید مغز نیز، بار دیگر چربی احشایی نقش اصلی را داشت. اسکن‌های Diffusion MRI تراکم کمتر آکسون‌ها و سازمان‌نیافتگی بیشتر بافتی را نشان دادند و همین تغییرات کوچک می‌توانند در انتقال پیام‌های عصبی اختلال ایجاد کنند.
نتیجه‌گیری این بود که توزیع چربی در بدن تأثیرات گوناگونی بر پیری مغز و توانایی‌های شناختی دارد و در میان همه انواع چربی‌ها، چربی احشایی نقشی بسیار پررنگ‌تر در تغییرات مغزی و شناختی ایفا می‌کند.
اما چربی احشایی دقیقاً چیست؟ برخلاف چربی زیرپوستی (لایه نرم چربی درست زیر پوست که حدود ۹۰ درصد از ذخیره چربی بدن را تشکیل می‌دهد) چربی احشایی در عمق شکم و اطراف اندام‌هایی مانند کبد، کلیه، لوزالمعده و روده‌ها قرار دارد. این چربی مانند غده درون‌ریز عمل می‌کند و مواد التهابی و اسیدهای چرب آزاد را مستقیماً ازطریق ورید باب به کبد می‌رساند. این روند به مقاومت به انسولین، کبد چرب، افزایش چربی‌های مضر خون، بالا رفتن فشار خون و افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی منجر می‌شود و همچنین با آپنه خواب در ارتباط است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این نوع چربی می‌تواند در بروز زودهنگام بیماری آلزایمر نیز نقش داشته باشد.
گرچه همه ما مقداری چربی احشایی داریم، مصرف غذاهای پرچرب و پرقند در کنار کم‌تحرکی می‌تواند باعث افزایش آن شود. هورمون کورتیزول نیز که در اثر استرس ترشح می‌شود، می‌تواند به ذخیره بیشتر این نوع چربی منجر شود. اگرچه هدف قرار دادن مستقیم چربی احشایی دشوار است، می‌توان با روش‌های معمول مانند رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش هوازی و مقاومتی، خواب کافی و مدیریت استرس آن را کاهش داد.
دانشمندان تأکید می‌کنند که تغییرات مغزی مشاهده‌شده نسبتاً خفیف اما معنادار هستند. در مجموع، این نتایج نشان می‌دهد که چاق بودن یا داشتن شاخص توده بدنی بالا لزوماً نشانه پیری مغز نیست؛ بلکه محل تجمع چربی‌ها، به‌ویژه چربی شکمی عمیق، است که با تغییرات بخش‌های مختلف مغز همسو می‌شود و بر کارکردهای شناختی گوناگون اثر می‌گذارد.
البته مطالعه محدودیت‌هایی هم دارد. بررسی‌ها در سطح جمعیت و به‌صورت مقطعی انجام شده و نمی‌تواند رابطه علت و معلولی را به‌طور قطعی نشان دهد. اگرچه پژوهشگران سن، جنسیت، تحصیلات، سبک زندگی و سندرم متابولیک را درنظر گرفتند و از کنترل‌های آماری در شیوه‌های مختلف تصویربرداری استفاده کردند، همچنان به مطالعات بیشتری نیاز است تا مشخص شود اثرات طولانی‌مدت توزیع چربی بر پیری مغز و توانایی‌های شناختی دقیقاً چیست و آیا کاهش چربی احشایی می‌تواند شاخص‌های مغزی را تغییر دهد یا خیر.
