ایران همکاری با کنسرسیوم زنگزور را در مذاکرات با آمریکا مطرح کند/ نگرانی ایران طبیعی است

عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا می‌گوید توافق صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان به‌طور خاص بر روی کریدور ترانزیت متمرکز است و پرسش‌های اساسی‌تری مانند وضعیت قره‌باغ و آینده ارمنی‌تبارانی که در دور اخیر درگیری‌ها از این منطقه اخراج شده‌اند، را بی‌پاسخ گذاشته است.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در کاخ سفید و در حضور دونالد ترامپ با امضای توافقنامه احداث کریدور زنگزور که حالا ترامپ نام پل ترامپ یا گذرگاه ترامپ را به آن داده، رسماً پذیرفتند یک شرکت آمریکایی در مرز شمال غربی ایران چنین مسیری ایجاد کند و آمریکا و ارمنستان این مسیر را کنترل و اداره کنند. بدین ترتیب حضور آمریکا در شمال غربی ایران توسط دو همسایه ایران به رسمیت شناخته شد.

ترامپ در این زمینه گفته است: بخشی از کریدور زنگزور که از ارمنستان عبور می‌کند، به مدت ۹۹ سال به یک شرکت آمریکایی اجاره داده شده است. ترامپ همچنین اعلام کرده است که کریدور زنگزور به «مسیر ترامپ» تغییر نام داده است.

وزارت امور خارجه ایران در خصوص این تحولات در بیانیه‌ای گفته است: «جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط دو کشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می‌کند.

در عین حال نگرانی خود را از پیامد‌های منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به ویژه در مجاورت مرز‌های مشترک، که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می‌دارد. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اتخاذ تمامی تدابیر سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای تأمین حقوق و منافع ملی خود، باور دارد که ایجاد مسیر‌های ارتباطی و رفع انسداد شبکه‌های مواصلاتی زمانی در خدمت ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی ملت‌های منطقه خواهد بود که در چارچوب منافع متقابل، رعایت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور‌های منطقه و بدون مداخلات خارجی باشد.»

در خصوص این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.

«پل پیلار» یکی از سردبیران نشریه نشنال اینترست و عضو ارشد مرکز تحقیقات امنیتی دانشگاه جورج تاون و نیز مرکز سیاست‌های امنیتی ژنو است. وی در سال ۲۰۰۵ پس از ۲۸ سال فعالیت در جامعه اطلاعاتی ایالات متحده از سازمان اطلاعات مرکزی (DCI) بازنشسته شد و پس از آن به عنوان استاد مهمان در برنامه مطالعات امنیتی در دانشگاه جورج تاون حضور یافت.

مناصب ارشد دولتی پیلار، شامل افسر اطلاعات ملی خاورنزدیک و آسیای جنوبی، رئیس واحد‌های تحلیلی در CIA در حوزه‌های خاورنزدیک، خلیج فارس و آسیای جنوبی، معاون رئیس مرکز ضد تروریستی DCI و دستیار اجرایی مدیر اطلاعات مرکزی بوده است. پروفسور پیلار همچنین در شورای اطلاعات ملی به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه تحلیلی آن فعالیت می‌کرد. وی کهنه‌سرباز جنگ ویتنام و افسر بازنشسته ارتش ایالات متحده نیز هست.

پل پپلار دارای مدرک افتخاری از کالج دارتموث، لیسانس فلسفه از دانشگاه آکسفورد و کارشناسی ارشد و دکترا از دانشگاه پرینستون است. کتاب‌های پل پیلار عبارتند از: «مذاکره برای صلح: خاتمه جنگ بعنوان یک روند چانه‌زنی (۱۹۸۳)»؛ «تروریسم و سیاست خارجی ایالات متحده (۲۰۰۱)»؛ «اطلاعات و سیاست خارجی ایالات متحده: عراق، ۱۱ سپتامبر و اصلاح اشتباهات (۲۰۱۱)» و «چرا آمریکا جهان را اشتباه می‌فهمد: تجربه ملی و ریشه‌های سوءبرداشت (۲۰۱۶)».

*مقامات جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حضور دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، توافق صلحی را امضا کردند که از آن به عنوان توافقی تاریخی یاد شده است. ارزیابی شما از میانجیگری آمریکا در این زمینه چیست؟

اگرچه نقش ایالات متحده در این آتش‌بس احتمالاً تا حدی بیشتر از برخی دیگر از آتش‌بس‌هایی بوده که ترامپ ادعای دستیابی به آنها را داشته (به‌ویژه آتش‌بس اخیر بین پاکستان و هند)، آنچه امضا شده، بسیار کمتر از یک توافق جامع صلح است. 

این توافق به‌طور خاص بر روی کریدور ترانزیت متمرکز است و پرسش‌های اساسی‌تری مانند وضعیت قره‌باغ و آینده ارمنی‌تبارانی که در دور اخیر درگیری‌ها از این منطقه اخراج شده‌اند، را بی‌پاسخ گذاشته است.

*دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان یادداشت تفاهمی را بر سر رفع انسداد محور‌های حمل و نقلی امضا کردند. جاده‌ای که با عبور از منطقه سیونیک ارمنستان، سرزمین اصلی آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند. این کریدور ترانزیتی «مسیر ترامپ» نامیده می‌شود! کنترل این کریدور بر عهده کنسرسیوم آمریکایی خواهد بود. احداث این کریدور چه ضرر‌های برای ایران خواهد داشت؟

به نظر می‌رسد مسئله اصلی برای ایران، دسترسی آن به بیشتر مناطق ارمنستان است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این کریدور ترانزیت پیشنهادی همچنین به مرز ایران بسیار نزدیک خواهد بود و این موضوع، همراه با حضور ایالات متحده، طبیعی است تا ایران را نگران کند.

*برخی مقامات ایران ایجاد این کریدور را کم اهمیت می‌دانند. برخی کارشناسان نیز معتقد هستند ایران با کنسرسیوم آمریکایی همکاری کند تا بازنده این تحولات نباشد. ارزیابی شما چیست؟

اگر من به دولت ایران مشاوره می‌دادم، پیشنهاد می‌کردم که سعی کند با کنسرسیوم همکاری نماید. چنین همکاری می‌تواند خطر ایجاد یک کریدور شرق-غرب بین دو بخش آذربایجان را محدود کند، کریدوری که به نوعی ممکن است ترافیک شمال-جنوب بین ایران و باقی ارمنستان را مختل نماید.

به عنوان یک قدرت همسایه، ایران احتمالاً می‌تواند چیز‌هایی برای ارائه داشته باشد که کل این پروژه را برای همه طرف‌های درگیر ارزشمند کند.

*حضور آمریکا و همکاری باکو و ایروان با این کشور نشان می‌دهد که دو کشور منافع خود را در همراهی با نظم آمریکایی در منطقه دنبال می‌کنند. این در حالی است که منطقه پیش از این در سیطره نظامی روسی بود. این تحولات چه دلالت‌هایی بر ایران خواهد داشت؟

با توجه به اینکه روسیه تا حدی متحد ایران بوده در حالی که ایالات متحده به عنوان رقیب تلقی می‌شود، این تحول باید برای ایران یک امر منفی در نظر گرفته شود. با این حال، قبلاً هم نفوذ روسیه در ارمنستان و آذربایجان چندان به نفع ایران نبوده است. 

علاوه بر این، قابل تصور است که در هرگونه مذاکره آینده ایران و آمریکا، همکاری در مورد ترانزیت و لجستیک در این بخش از قفقاز می‌تواند به عنوان یک نکته مثبت در مذاکرات مطرح شود.

*ایجاد این کریدور چه تاثیری بر مسیر‌های دسترسی چین به اروپا خواهد داشت؟

با توجه به اینکه نخجوان مرز کوچکی با ترکیه دارد، برخی این کریدور را تکمیل‌کننده یک مسیر تجاری احتمالی برای چین می‌دانند که نیازی به ترانزیت از روسیه یا ایران ندارد. هنوز مشخص نیست که این مسیر تا چه حد برای چین اهمیت داشته باشد.