چرا مادربزرگ‌ها هم بوتاکس می‌خواهند؟

هر صبح، جلوی آینه‌ی ترک‌خورده‌ی اتاقش می‌ایستاد، انگشتانش را روی چین‌های پیشانی‌اش می‌کشید و با خودش زمزمه می‌کرد: «این منم؟ این زینتِ بیست‌ساله؟» آینه انگار می‌خندید، انگار مسخره‌اش می‌کرد.

زینت‌خانم، با آن چادر گل‌گلی که بوی نفتالین می‌داد، روزی صدبار از نوه‌اش، لیلا، می‌پرسید: «دخترم، این چین‌ها رو می‌بینی؟ اینا که منو پیر نشون می‌دن؟» لیلا، که تازه از اینستاگرام سرش را بلند کرده بود، می‌خندید و می‌گفت: «مامان‌جون، تو هنوز خوشگلی!» اما زینت‌خانم باور نمی‌کرد. لیلا عکس‌های زن‌های جوان را نشانش می‌داد، با گونه‌های پر و لب‌های برجسته، با پوست‌هایی که انگار هیچ‌وقت آفتاب بهشان نخورده بود. زینت‌خانم نگاه می‌کرد و قلبش تند می‌زد. انگار چیزی توی سینه‌اش می‌گفت: «تو هم می‌تونی این‌جوری باشی.»

یک روز، توی مطب دکتر جوانی که بوی عطرش کل اتاق را پر کرده بود، زینت‌خانم نشسته بود. دست‌هایش را توی هم گره کرده بود و به پوسترهای روی دیوار نگاه می‌کرد: زن‌هایی با صورت‌های بی‌نقص، مثل عروسک‌های چینی. دکتر، با لبخندی که انگار از توی مجله‌ها کنده شده بود، گفت: «خانم، لیفت صورت می‌تونه بیست سال جوون‌ترتون کنه. بوتاکس هم داریم، ارزون و سریع.» زینت‌خانم به فکر فرو رفت. یادش آمد به جوانی‌اش، به شادی توی عروسی‌ها، به نگاه‌ها.... حالا اما، توی آینه فقط یک غریبه می‌دید. 

شب، توی رختخواب، با خودش حرف می‌زد: «اگه این چین‌ها برن، اگه صورتم مثل قدیما بشه، شاید دوباره زینت بشم. شاید دوباره منو ببینن.» اما بعد، صدای دیگری توی سرش پیچید، مثل باد سردی که از پنجره‌ی نیمه‌باز می‌آمد: «زینت، تو کی بودی؟ این چین‌ها مگه قصه‌ی تو نیستن؟ مگه خنده‌ها و گریه‌هات این خط‌ها رو نکشیدن؟» 

صبح، زینت‌خانم دوباره جلوی آینه ایستاد. دستش را روی ترک‌های آینه کشید، انگار می‌خواست خودش را لمس کند. چادرش را سر کرد و به لیلا گفت: «دخترم، امروز می‌رم آرایشگاه. یه رنگ مو می‌زنم، شاید کافی باشه.» لیلا خندید و گفت: «مامان‌جون، تو همیشه خوشگلی.» زینت‌خانم لبخند زد، اما توی دلش هنوز آینه‌ی شکسته زمزمه می‌کرد: «زینت، تو کی بودی؟»

***

عکس ترئیتی است  

به گزارش تابناک، گرایش افراطی به جراحی زیبایی در ایران، حتی در میان سالمندان، تحت تأثیر عوامل روان‌شناختی و اجتماعی متعددی قرار دارد که در سال‌های اخیر با شدت بیشتری نمود پیدا کرده‌اند. این عوامل که در پژوهش‌های اخیر و تحلیل‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ترکیبی از انگیزه‌های فردی، فشار‌های اجتماعی و تأثیرات فرهنگی هستند.

جراحی زیبایی در ۶۷ سالگی: سالمندان ایرانی در جست‌وجوی خودِ جوان‌تر

اما مهم‌ترین عوامل روان‌شناختی و اجتماعی این پدیده و دلایلی که حتی سالمندان ایرانی را به سوی جراحی‌های زیبایی سوق می‌دهد، چیست؟

 تمایل به خودبهبود و افزایش اعتمادبه‌نفس
یکی از مهم‌ترین عوامل روان‌شناختی، میل به بهبود تصویر ذهنی از خود (Self-Image) و افزایش اعتمادبه‌نفس است. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۲۵ در تهران انجام شد، بسیاری از افراد، از جمله سالمندان، جراحی زیبایی را راهی برای بهبود ظاهر و احساس جوانی می‌دانند. این مطالعه نشان داد که ۶۸ درصد از بیماران (از جمله گروه‌های سنی بالاتر) معتقدند که تغییر ظاهرشان به آنها کمک می‌کند تا در روابط اجتماعی و حتی حرفه‌ای موفق‌تر باشند. برای سالمندان، این انگیزه ممکن است به دلیل تمایل به حفظ ظاهر جوان‌تر در برابر نشانه‌های پیری، مانند چین‌وچروک یا افتادگی پوست، تقویت شود.

 فشار‌های اجتماعی و استاندارد‌های زیبایی
استاندارد‌های زیبایی که از طریق رسانه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، ترویج می‌شوند، نقش مهمی در گرایش به جراحی زیبایی دارند. پژوهشی از دانشگاه تهران (۲۰۲۳) نشان داد که ۶۸ درصد از زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله تحت تأثیر تصاویر اینفلوئنسر‌ها و سلبریتی‌ها به جراحی زیبایی علاقه‌مند شده‌اند. این تأثیر در میان سالمندان نیز دیده می‌شود، به‌ویژه در میان کسانی که در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. تصاویر بدن‌های ایده‌آل و صورت‌های بدون نقص، حتی افراد مسن‌تر را تحت فشار قرار می‌دهد تا با استاندارد‌ها هم‌راستا شوند. سالمندان ممکن است احساس کنند که برای پذیرفته شدن در جامعه یا حفظ جایگاه اجتماعی، باید ظاهری جوان‌تر داشته باشند.

 فت‌فوبیا و ترس از پیری
پدیده "فت‌فوبیا" (ترس از چاقی) و ترس از پیری (Ageism) از عوامل کلیدی در گرایش سالمندان به جراحی زیبایی است. مطالعه‌ای از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (۲۰۲۴) نشان داد که ۷۲ درصد از زنان ۲۵ تا ۴۵ ساله در تهران معتقدند که داشتن بدنی لاغر و بدون چربی برای موفقیت اجتماعی ضروری است. این باور در میان سالمندان نیز وجود دارد، به‌ویژه در زنانی که از کاهش جذابیت ظاهری یا به حاشیه رانده شدن در جامعه می‌ترسند. جراحی‌هایی مانند لیفت صورت، بلفاروپلاستی (جراحی پلک) و تزریق بوتاکس به‌عنوان راه‌هایی برای مقابله با نشانه‌های پیری و حفظ ظاهر "مطلوب" در این گروه سنی محبوب شده‌اند.

  تأثیر افسردگی و اضطراب

افسردگی و اضطراب نیز از عوامل روان‌شناختی مهمی هستند که افراد، از جمله سالمندان، را به جراحی زیبایی سوق می‌دهند. پژوهش تهران (۲۰۲۵) نشان داد که برخی از بیماران، به‌ویژه زنان، به دلیل نارضایتی از ظاهر خود دچار افسردگی یا اضطراب اجتماعی می‌شوند. برای سالمندان، این احساس ممکن است با تغییرات طبیعی بدن در سنین بالا، مانند از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست یا افزایش وزن، تشدید شود. جراحی زیبایی در این موارد به‌عنوان راه‌حلی برای کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان تلقی می‌شود.

جوانی در آینه: چرا سالمندان ایرانی از پیری می‌ترسند؟

در جامعه‌ای که ظاهر فیزیکی به‌عنوان معیاری برای موفقیت و پذیرش اجتماعی تلقی می‌شود، رقابت اجتماعی نقش مهمی در گرایش به جراحی زیبایی دارد. سالمندان، به‌ویژه زنان، ممکن است احساس کنند که برای رقابت با نسل‌های جوان‌تر یا حفظ جایگاه خود در محیط‌های خانوادگی و اجتماعی، نیاز به بهبود ظاهر دارند. این موضوع به‌ویژه در میان سالمندانی که هنوز در فعالیت‌های اجتماعی یا حرفه‌ای فعال هستند، پررنگ‌تر است.
  نفوذ فرهنگ غربی و رسانه‌های اجتماعی

نفوذ فرهنگ غربی، به‌ویژه از طریق رسانه‌های اجتماعی، استاندارد‌های زیبایی جهانی را به ایران آورده است. تصاویر مدل‌های هالیوودی با صورت‌های متقارن و بدن‌های بدون نقص، حتی در میان سالمندان، به‌عنوان معیار زیبایی پذیرفته شده است. اینستاگرام، به‌عنوان بستری که تصاویر سلبریتی‌های مسن، اما جوان‌نما (مانند ستارگان هالیوود) را نمایش می‌دهد، سالمندان را به این باور می‌رساند که پیری می‌تواند با جراحی زیبایی به تعویق بیفتد.
 دسترسی آسان و هزینه‌های پایین‌تر
یکی از عوامل اجتماعی که گرایش به جراحی زیبایی را حتی در میان سالمندان تقویت کرده، دسترسی آسان به این خدمات و هزینه‌های نسبتاً پایین در ایران است. بر اساس گزارش انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک (ISAPS) در سال ۲۰۲۳، ایران یکی از ارزان‌ترین مقاصد برای جراحی زیبایی در جهان است. برای مثال، هزینه لیفت صورت در ایران (۶۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان) در مقایسه با کشور‌های غربی بسیار پایین‌تر است. این موضوع باعث شده که حتی سالمندانی با درآمد متوسط نیز به جراحی‌های زیبایی روی بیاورند.

اینستاگرام و آینه: چگونه شبکه‌های اجتماعی سالمندان را به جراحی زیبایی کشاند؟

 در گذشته، پیری در فرهنگ ایرانی با پذیرش و احترام همراه بود، اما در سال‌های اخیر، تغییر نگرش فرهنگی باعث شده که نشانه‌های پیری مانند چین‌وچروک یا مو‌های سفید به‌عنوان نقص تلقی شوند. این تغییر، که تا حدی تحت تأثیر فرهنگ غربی و رسانه‌هاست، سالمندان را به سوی روش‌های غیرتهاجمی مانند تزریق بوتاکس و فیلر یا جراحی‌های تهاجمی‌تر مانند لیفت صورت سوق داده است.
 
فشار‌های خانوادگی و گروه‌های همسالان نیز در تصمیم‌گیری سالمندان برای جراحی زیبایی نقش دارند. برای مثال، سالمندانی که در خانواده‌هایی با تأکید بر ظاهر زندگی می‌کنند یا در گروه‌های اجتماعی با افراد جوان‌تر معاشرت دارند، ممکن است احساس کنند که برای هماهنگی با این گروه‌ها باید ظاهر خود را تغییر دهند. این موضوع به‌ویژه در میان زنان سالمندی که در مراسم‌های خانوادگی یا اجتماعی فعال هستند، دیده می‌شود.
 
گرایش به جراحی زیبایی در ایران، به‌ویژه در میان زنان سالمند، تحت تأثیر نقش‌های جنسیتی نیز قرار دارد. مطالعه تهران (۲۰۲۵) نشان داد که ۹۰.۷ درصد بیماران جراحی زیبایی را زنان تشکیل می‌دادند. این شکاف جنسیتی نشان‌دهنده فشار‌های مضاعف بر زنان برای حفظ ظاهر جوان و جذاب است. در فرهنگ ایرانی، زنان سالمند ممکن است احساس کنند که برای حفظ نقش‌های سنتی (مانند مادر یا همسر) یا جایگاه اجتماعی، باید به استاندارد‌های زیبایی پایبند باشند.

 چرا ایران یکی از ارزان ترین کشورها برای جراحی زیبایی است ؟

ایران به دلایل متعدد اقتصادی، اجتماعی و ساختاری به یکی از ارزان‌ترین کشور‌های دنیا برای انجام جراحی‌های زیبایی تبدیل شده است. این موضوع نه‌تنها برای ایرانیان، بلکه برای گردشگران سلامت از کشور‌های دیگر نیز جذابیت ایجاد کرده است. اما چرا اینگونه است؟
 
یکی از اصلی‌ترین دلایل ارزانی جراحی‌های زیبایی در ایران، کاهش ارزش ریال در برابر ارز‌های خارجی مانند دلار و یورو است. این موضوع باعث شده که هزینه خدمات پزشکی، از جمله جراحی زیبایی، در مقایسه با کشور‌های غربی و حتی برخی کشور‌های منطقه مانند ترکیه یا امارات، بسیار پایین‌تر باشد. برای مثال، هزینه یک عمل رینوپلاستی در ایران بین ۳۰ تا ۸۰ میلیون تومان (تقریباً ۳۰۰ تا ۸۰۰ دلار در نرخ ارز ۲۰۲۵) است، در حالی که همین عمل در ایالات متحده ممکن است بین ۵,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ دلار هزینه داشته باشد.

عکس تزئیتی است
هزینه‌های عملیاتی کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها در ایران، از جمله دستمزد پرسنل، اجاره مکان و تجهیزات پزشکی، به دلیل پایین بودن هزینه‌های زندگی و نیروی کار در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته، بسیار مقرون‌به‌صرفه است. جراحان، پرستاران و سایر کادر پزشکی در ایران با دستمزد‌هایی کار می‌کنند که به مراتب کمتر از همتایانشان در کشور‌های غربی است، حتی اگر مهارت و تجربه آنها در سطح جهانی باشد.

 
ایران، به‌ویژه شهر‌هایی مانند تهران، شیراز و مشهد، دارای تعداد زیادی جراح پلاستیک با مهارت بالا و کلینیک‌های مجهز است. رقابت شدید بین این جراحان و مراکز زیبایی باعث شده که قیمت‌ها پایین نگه داشته شود تا مشتریان بیشتری جذب شوند. بر اساس گزارش انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک (ISAPS) در سال ۲۰۲۳، ایران با بیش از ۴۰۷ هزار عمل زیبایی در سال، یکی از بالاترین نرخ‌های سرانه جراحی زیبایی در جهان را دارد که نشان‌دهنده بازار رقابتی این حوزه است.
 
ایران به دلیل تعداد بالای جراحی‌های زیبایی (به‌ویژه رینوپلاستی) و سابقه طولانی در این زمینه، جراحانی با تجربه و تخصص بالا تربیت کرده است. این مهارت بالا به کلینیک‌ها اجازه می‌دهد که خدمات باکیفیت را با هزینه‌های پایین ارائه دهند، زیرا نیازی به صرف هزینه‌های اضافی برای آموزش یا تجهیزات پیشرفته‌تر ندارند. به عنوان مثال، ایران به "پایتخت جراحی بینی جهان" معروف است و جراحان ایرانی در این زمینه شهرت جهانی دارند.
 
ایران به یکی از مقاصد اصلی گردشگری سلامت در خاورمیانه تبدیل شده و سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد دلار از این صنعت درآمد کسب می‌کند. حجم بالای بیماران داخلی و خارجی (به‌ویژه از کشور‌های همسایه مانند عراق، افغانستان و عمان) باعث ایجاد اقتصاد مقیاس شده است. کلینیک‌ها با انجام تعداد زیادی عمل در سال، هزینه‌های ثابت خود را بین بیماران تقسیم می‌کنند که منجر به کاهش قیمت هر عمل می‌شود.
 
هرچند جراحی‌های زیبایی معمولاً تحت پوشش بیمه‌های دولتی قرار نمی‌گیرند، اما زیرساخت‌های پزشکی ایران، مانند بیمارستان‌ها و تجهیزات، از یارانه‌های دولتی در بخش سلامت بهره‌مند هستند. این یارانه‌ها به‌طور غیرمستقیم هزینه‌های کلینیک‌ها را کاهش می‌دهند. همچنین، برخی تجهیزات پزشکی در داخل کشور تولید می‌شوند که هزینه‌ها را پایین‌تر می‌آورد.
 
تقاضای بالای داخلی برای جراحی زیبایی، به‌ویژه در میان زنان (۹۰.۷ درصد بیماران طبق پژوهش تهران ۲۰۲۵)، باعث شده که کلینیک‌ها بتوانند خدمات خود را با قیمت‌های رقابتی ارائه دهند. این تقاضا به دلیل عوامل فرهنگی، مانند تأکید بر ظاهر و استاندارد‌های زیبایی تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، تقویت شده است. پژوهشی از دانشگاه تهران (۲۰۲۳) نشان داد که ۶۸ درصد زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله تحت تأثیر اینستاگرام به جراحی زیبایی علاقه‌مند شده‌اند، و این تقاضا به کلینیک‌ها اجازه می‌دهد با حجم بالای مشتری، قیمت‌ها را پایین نگه دارند.

 
برای گردشگران سلامت، ایران خدماتی مانند اقامت، حمل‌ونقل و جراحی را در قالب پکیج‌های مقرون‌به‌صرفه ارائه می‌دهد. در مقایسه با کشور‌هایی مانند ترکیه که هزینه‌های اضافی مانند اقامت در هتل‌های گران‌قیمت یا حمل‌ونقل می‌تواند هزینه کلی را افزایش دهد، ایران با ارائه خدمات ارزان‌تر و پکیج‌های جامع، جذابیت بیشتری دارد.
 
برخلاف کشور‌های غربی که قیمت‌گذاری جراحی‌های زیبایی تحت نظارت سختگیرانه انجمن‌های پزشکی یا بیمه‌هاست، در ایران نظام قیمت‌گذاری منعطف‌تر است. جراحان و کلینیک‌ها می‌توانند بر اساس تجربه، شهرت و نوع عمل، قیمت‌های متفاوتی ارائه دهند. این انعطاف‌پذیری به بیماران امکان می‌دهد گزینه‌های ارزان‌تری پیدا کنند.

هزینه‌های ده عمل متعارف زیبایی در ایران
هزینه‌های جراحی زیبایی در ایران به دلیل مهارت جراحان، تجهیزات پیشرفته و ارزش پایین پول ملی در مقایسه با کشور‌های دیگر بسیار مقرون‌به‌صرفه است. در ادامه، هزینه تقریبی ده عمل متعارف زیبایی در ایران در سال ۲۰۲۵ آورده شده است (ارقام بر اساس نرخ‌های رایج در کلینیک‌های معتبر تهران و به تومان محاسبه شده‌اند):

رینوپلاستی (جراحی بینی): ۳۰ تا ۸۰ میلیون تومان
بسته به پیچیدگی عمل و تجربه جراح، قیمت متغیر است. جراحی‌های ترمیمی ممکن است گران‌تر باشند.

بلفاروپلاستی (جراحی پلک): ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان
برای پلک‌های بالا یا پایین به‌صورت جداگانه یا ترکیبی انجام می‌شود.

لیپوساکشن: ۴۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان
هزینه به ناحیه تحت درمان (شکم، پهلو، ران) و حجم چربی بستگی دارد.

بزرگ کردن سینه (پروتز سینه): ۵۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان
هزینه شامل نوع پروتز و تکنیک جراحی است.

تزریق چربی صورت: ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان
بسته به حجم چربی تزریقی و نواحی تحت درمان متفاوت است.

لیفت صورت: ۶۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان
شامل لیفت کامل صورت یا لیفت‌های موضعی (مانند پیشانی یا گونه).

ابدومینوپلاستی (جراحی شکم): ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان
برای حذف پوست و چربی اضافی شکم، معمولاً پس از کاهش وزن شدید.

تزریق بوتاکس: ۲ تا ۵ میلیون تومان (به ازای هر ناحیه)
روش غیرتهاجمی برای کاهش چین و چروک، با ماندگاری چندماهه.

تزریق فیلر (ژل): ۵ تا ۱۵ میلیون تومان (به ازای هر سی‌سی)
برای حجم‌دهی به لب، گونه یا رفع خطوط صورت استفاده می‌شود.

جراحی فک و چانه (پروتز یا اصلاح): ۳۰ تا ۸۰ میلیون تومان
بسته به نوع پروتز یا پیچیدگی جراحی فک متغیر است

داوود اردشیر شیرالی

نظر شما چیست؟ چرا جراحی زیبایی برای طیفی از سالمندان ایرانی جذاب شده است؟