شیوع انواع سوءرفتار با سالمندان تهرانی
به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، سالمندان به دلیل کهولت سن و تعدد بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است از شرایط جسمی و فیزیکی مناسبی برخوردار نباشند، به همین دلیل ممکن است نیازمند حمایت‌های بهداشتی و درمانی باشند.
دگرگونی ساختارهای اجتماعی از شکل سنتی به صنعتی و تغییر نظام خانواده و تمایل فرزندان به زندگی جداگانه از والدین، همراه با تحولات و بحران‌های مالی و فشارهای روانی حاصل از زندگی مدرن، منجر به تخریب جایگاه سالمندان و گسست عاطفی بین نسل‌ها شده و آسایشگاه‌های سالمندی به عنوان جایگزین نقش‌های خانوادگی مطرح شده است.
آمارها نشان می‌دهد که سالمندانی که با خانواده زندگی می‌کنند، نسبت به سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند، بیشتر عمر کرده به میزان بیشتری استقلال خود را حفظ می‌کنند.
از سوی دیگر؛ پر هزینه بودن مراقبت‌های جانشین در منزل و عدم دسترسی به آن در شهرهای کوچک و همچنین عدم تمایل خانواده‌ها به سپردن والدین خود به خانه سالمندان، موضوع مراقبت از این گروه جمعیتی را به عنوان چالشی در حوزه مراقبت و سلامت سالمندان مطرح کرده است. اما مراقبت از سالمندان، مستلزم رعایت مسائل اخلاقی و حقوقی در بیماری‌های خاص سالمندی و توجهات خاص اخلاقی و حقوقی است.
همه این عوامل همراه با وجود فاکتورهای خطری مانند نقایص شناختی، بهداشت ضعیف و نقایص عملکردی در آنان و سوءمصرف مواد یا بیمای‌های روانی در مراقبین افراد سالمند، وابستگی آن‌ها به مراقبین و ... سالمندان را نسبت به سوءرفتار آسیب‌پذیر می‌کند. سوءرفتار با سالمندان به صورت بدرفتاری با آن‌ها در اشکال فیزیکی، جنسی، احساسی، غفلت، مالی و طرد کردن است.
برآوردهای مختلف حاکی از آن است که ۴ تا ۶ درصد از سالمندان مورد ظلم واقع می‌شوند، ولی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران، آمار صحیحی در مورد سوءرفتار با سالمندان وجود ندارد و میزان شیوع آن مشخص نیست.
تاکنون بررسی‌های محدودی در این زمینه صورت گرفته است، به همین دلیل نیاز است که تحقیقات گسترده‌ای درباره شیوع سوءرفتار با سالمندان در ایران انجام شود.
با توجه به این‌که ایران یکی از کشورهایی است که در سال‌های آتی درگیر انفجار سالمندی می‌شود؛ پژوهشگران با انجام یک مطالعه، شیوع سوءرفتار با سالمندان و غفلت از سالمندان را در جامعه ایرانی مورد بررسی قرار دادند.
این مطالعه به صورت مقطعی انجام شد و سالمندان بالای ۶۵ سال مراجعه‌کننده به اورژانس بیمارستان‌های امام حسین، لقمان حکیم و شهدای تجریش، با استفاده از پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفتند.
در این مطالعه ۳۰۰ سالمند مشارکت کردند که ۵۴ درصد از آن‌ها زن و ۴۶ درصد مرد بودند و میانگین سنی آن‌ها حدود ۷۴ سال بود. به گفته مشارکت‌کنندگان در این مطالعه؛ ۶۷ درصد از آن‌ها قادر به انجام نیازهای شخصی خود بودند و ۲۷.۷ درصد از آن‌ها این توانایی را نداشتند. بیشتر از نیمی از این سالمندان با همسر زندگی می‌کردند، حدود ۲۰ درصد با فرزندان و ۱۸ درصد نیز تنها زندگی می‌کردند.
در مورد ۳۷ درصد از آن‌ها اداره اموال و دارایی‌هایشان به دست خود سالمند بود، ۲۹ درصد از این سالمندان اداره اموالشان به دست فرزندان، نزدیک ۱۴ درصد از سالمندان اداره اموالشان به دست همسر و اداره اموال بقیه سالمندان، به دست دیگران بود. ۴۰ درصد از این سالمندان دارای مالکیت منزل بودند، حدود ۳۳ درصد اجاره‌نشین و ۱۹ درصد با فرزندانشان زندگی می‌کردند.
بررسی سوءرفتار با سالمندان نشان داد که افراد شرکت‌کننده در این مطالعه، انواع سوءرفتار را تجربه می‌کنند و نزدیک به ۳۷ درصد از آن‌ها سوءرفتار را تجربه کرده‌اند. همچنین مشخص شد سوءرفتار جسمی کم‌ترین (۱.۷ درصد) و سوءرفتار سلب اختیار (۲۰ درصد) بیشترین نوع سوءرفتار را شامل شده است.
همچنین مشخص شد که بین جنسیت و انواع سوءرفتار، ارتباط معنی‌داری وجود ندارد و جنسیت هیچ تاثیری بر نوع سوءرفتار ندارد. ولی مشخص شد که بین تحصیلات با انواع سوءرفتار، ارتباط معنی‌دار وجود دارد. به این صورت که غفلت عاطفی، غفلت مراقبتی، سلب اختیار، سوءرفتار روانشناختی و سوءرفتار مالی و طردشدگی با میزان سواد رابطه مستقیم دارد و در بین افراد تحصیل‌کرده، بیشتر از افراد کم‌سواد است.
به علاوه بین قومیت و فراوانی سوءرفتار نیز هیچ‌گونه ارتباطی مشاهده نشد و قومیت‌های فارس، ترک، لر و عرب که در این مطالعه بررسی شده بودند، تقریباً به میزان یکسان دارای سوءرفتار در سالمندان بودند.
پژوهشگران این مطالعه مشاهده کردند که بین ازدواج افراد سالمند و انواع سوءرفتار، ارتباط معنی‌دار وجود دارد؛ به این صورت که غفلت عاطفی، غفلت مراقبتی و طردشدگی در بین زنان بیوه بیشتر از افراد مجرد و متاهل است. همچنین مشخص شد که تعداد فرزندان با انواع سوءرفتار در سالمندان، مرتبط است و غفلت مالی، سلب اختیار، سوءرفتار مالی و طردشدگی با تعداد فرزندان ارتباط دارد و افراد دارای دو فرزند، بیشتر مورد غفلت مالی و سلب‌اختیار قرار گرفته‌اند و افرادی که تعداد فرزندان ۶ و بالاتر داشتند، بیشتر مورد سوءرفتار مالی قرار گرفته بودند.
شیوع انواع سوءرفتار با سالمندان تهرانی
به طور کلی یافته‌های این مطالعه حاکی از این بود که مشابه تقریباً تمامی تحقیقات مرتبط، سه مؤلفه غفلت عاطفی، سوءرفتار روانشناختی و سوءرفتار مالی سه نوع سوءرفتار مهم علیه سالمندان بودند. به همین دلیل لازم است توجه بیشتری برای رفع مشکلات در این حوزه انجام شود.
به گفته پژوهشگران این مطالعه، این تحقیق دارای محدودیت‌هایی نیز بوده است. از جمله ابراز ناخشنودی برخی سالمندان از بعضی سؤالات که در رابطه بین پرسشگر و پاسخگو اختلال ایجاد می‌کند. همچنین این‌که این مطالعه با نمونه‌ای منتخب از سالمندان شهر تهران انجام شد؛ شهری که از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بسیار متفاوت با دیگر شهرهای کشور و متفاوت با سالمندان روستایی است. به همین دلیل ممکن است به طور کامل قابل تعمیم به همه سالمندان ایرانی نباشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود تحقیقات بیشتری در مناطق و شهرهای دیگر انجام شود.
در انجام این تحقیق سمانه اویسی و مسعود قنبری بروجنی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران، رضا فدای وطن از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و حمیدرضا حاتم‌آبادی از مرکز تحقیقات ارتقاء ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه زمستان سال ۱۳۹۹، به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی شیوع سوءرفتار و غفلت از سالمندان در جامعه منتخب از سالمندان در ایران» در مجله ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها منتشر شده است.
