احتمال شروع مذاکرات ایران و آمریکا کم است/ مستقیم گفت‌و‌گو شود اروپا به حاشیه می‌رود

عضو شورای روابط خارجی آمریکا می‌گوید سرنوشت بازگشت سریع تحریم‌ها (فعال کردن مکانیسم ماشه) نیز به نگرش آمریکا بستگی دارد. اروپایی‌ها برخلاف خواست آمریکا عمل نخواهند کرد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، بعد از جنگ ایران و اسرائیل/آمریکا، تهران مذاکره جدید با آمریکا را مشروط به دادن تضمین از سوی آمریکا مبنی بر عدم حمله نظامی مجدد کرده است.

از طرف دیگر گفت‌و‌گو‌های ایران و تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) نیز از روز جمعه سوم مرداد در استانبول ترکیه کلید خورده است و مقرر شده این گفت‌و‌گو‌ها ادامه یابد.

روزنامه وال استریت ژورنال در این زمینه گفته است که مذاکرات ایران و اروپا نه با شکست مواجه شد و نه با یک نتیجه مثبت.

پیش از مذاکرات جمعه هم اعلام شده بود که اروپا سه شرط برای عدم فعال کردن مکانیسم ماشه از ایران دارد. رویترز در این زمینه روز پنج‌شنبه‌شب به نقل از دیپلمات‌ها خبر داده بود که سه کشور اروپایی روز جمعه در استانبول پیشنهاد تمدید ۶ماهه مهلت مکانیسم ماشه را مطرح می‌کنند. این رسانه افزود: «آن‌ها در مقابل، این خواسته‌ها را دارند؛ ورود تهران به مذاکرات با واشنگتن، همکاری کامل با آژانس و ارائه گزارش درباره ذخایر اورانیوم با غنای بالا.»

درباره این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید.

هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ در ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. هانتر همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست. کتاب «روابط ایرانی - عربی، فرایند‌های تنش و سازگاری» از جمله کتاب‌های متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.

*اولین دیدار بعد از جنگ اسرائیل میان ایران و سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان در استانبول ترکیه برگزار شد و مقرر شد گفت‌و‌گو‌ها ادامه پیدا کند. اروپا سه شرط را مطرح کرده که عبارتند از: بازگشت ایران به گفتگوی مستقیم با آمریکا؛ تداوم همکاری ایران با آژانس و ارائه یک ارزیابی از میزان خسارت وارد شده به ذخائر اورانیم با غنای بالا. در مقابل تروئیکای اروپا نیز ضرب الاجل فعال شدن مکانیسم ماشه را برای شش ماه تمدید می‌کند. آیا این گفت‌و‌گو‌ها به نتیجه می‌رسد؟

برخی از پیشنهاد‌های اروپایی‌ها مانند همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارزیابی خسارات واردشده به تأسیسات هسته‌ای ایران منطقی هستند و می‌توانند توسط ایران پذیرفته شوند. 

با این حال، اروپا ظرفیتی برای برقراری گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا ندارد. این مسئله تنها به ایران و آمریکا بستگی دارد. فقط واشنگتن و تهران می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند مذاکرات را از سر بگیرند یا خیر. 

بنابراین، ممکن است اروپا با شرط کردن تأخیر در ازسرگیری گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا، بخواهد مکانیسم بازگشت مکانیسم ماشه (بازگشت سریع تحریم‌ها) (snap back) را فعال کند، اما مسئولیت آن را به گردن ایران بیاندازد.

اروپا همچنین از مسئله بازگشت سریع تحریم‌ها استفاده می‌کند تا خود را در هرگونه مذاکرات آینده وارد کند. اما حضور بازیگران بیش‌ازحد، پرونده هسته‌ای ایران را پیچیده کرده است. هر یک از کشور‌های بزرگ، از جمله روسیه و چین، نگرانی‌های خاص خود را دارند و منافع خود را دنبال می‌کنند. 

به‌عنوان مثال، روسیه و چین نمی‌خواهند توافقی بین ایران و قدرت‌های غربی صورت گیرد و انزوای ایران پایان یابد. آنها از این وضعیت منتفع شده‌اند. در عین حال، امتناع ایران از گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا، فرصت‌هایی را برای این کشور‌ها ایجاد کرده است.

سرنوشت بازگشت سریع تحریم‌ها (فعال کردن مکانیسم ماشه) نیز به نگرش آمریکا بستگی دارد. اروپایی‌ها برخلاف خواست آمریکا عمل نخواهند کرد. همان‌طور که در پانزده سال گذشته گفته‌ام، اروپا در مورد پرونده هسته‌ای ایران مستقل عمل نخواهد کرد. بنابراین، بدون نوعی تشویق از سوی آمریکا، بعید می‌دانم که گفت‌و‌گو‌های ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به نتیجه برسد.

*به نظر می‌رسد مذاکرات ایران و اروپا پیش شرط آغاز گفت‌و‌گو‌های تهران و واشنگتن باشد. آیا ممکن است گفت‌و‌گو‌های مستقلی میان ایران و آمریکا فارغ از نتیجه مذاکرات با اروپا آغاز شود؟

موفقیت یا شکست این گفت‌و‌گو‌ها بعید است که بر چشم انداز مذاکرات ایران و آمریکا تأثیر بگذارد. به‌طور کلی، آمریکا در مسائلی مانند پرونده هسته‌ای ایران مستقل از اروپا عمل می‌کند، این اروپاست که پیروی از آمریکا می‌کند. 

بنابراین، اگر تهران و واشنگتن تصمیم بگیرند مذاکرات را از سر بگیرند، اروپایی‌ها نه می‌توانند و نه خواهند خواست که مانع آنها شوند. سؤال این است که آیا مواضع آمریکا و ایران می‌تواند به نقطه‌ای برسد که گفت‌و‌گو‌ها امکان‌پذیر و معقول باشند؟

*دونالد ترامپ در سخنانی ادعا کرده که کار احمقانه‌ای است که ایران دوباره از غنی سازی اورانیوم سخن می‌گوید. ایران نیز کماکان بر حق غنی سازی تاکید دارد. با توجه به این روند پیش بینی شما از مذاکره احتمالی میان دو کشور چیست؟

مگر اینکه راهی برای رسیدن به سازش در مسئله غنی‌سازی پیدا شود، گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا چندان محتمل نیست. این مسئله برای ایران به موضوعی غرورآمیز تبدیل شده است. در عین حال، آمریکا تحت فشار داخلی و از سوی اسرائیل قرار دارد تا غنی‌سازی مستقل ایران را پایان دهد. 

دونالد ترامپ نیز کسی است که دوست ندارد شکست را بپذیرد. او می‌خواهد ادعا کند که برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده است. سؤالی که رهبران ایران باید از خود بپرسند این است: غنی‌سازی به چه قیمتی؟ اگر در این مورد انعطاف‌پذیری بیشتری نشان دهند، ممکن است بتوانند در ازای کاهش تحریم‌ها و سایر مزایای اقتصادی چانه‌زنی قوی‌تری انجام دهند. به هر حال، مدیریت این مسئله به چابکی دیپلماتیک و سیاسی و تفکر منطقی به جای احساسی نیاز دارد.

*روزنامه وال استریت ژورنال پیش بینی کرده بود که احتمالا مذاکرات ایران و آمریکا از دهه سوم ماه اوت استارت بخورد. ارزیابی شما چیست؟

وال استریت ژورنال هیچ راهی برای دانستن این‌که آیا و چه زمانی مذاکرات ایران و آمریکا از سر گرفته خواهد شد، ندارد. تنها زمانی که تاریخ ازسرگیری مذاکرات توسط مقامات آمریکایی اعلام شود، می‌توان از شروع آن مطمئن بود. در طول یک ماه ممکن است اتفاقات زیادی رخ دهد.