کلیات
قرهباغ (ارمنی: Ղարաբաղ; ترکی آذربایجانی: Qarabağ) یک منطقه جغرافیایی در شرق ارمنستان و جنوب غربی آذربایجان است که از ارتفاعات قفقاز کوچک تا زمینهای پست بین رودخانههای کر و ارس کشیده شدهاست. همچنین قرهباغ یکی از تقسیمات سیاسی ایران از دوره صفویه به این سو بود که پس از عهدنامه گلستان به روسیه تزاری واگذار شد.
تا ۱۸۴۰ این منطقه همچنان با عنوان ایالت قرهباغ شناخته میشد، اما پس از آن به بخش شوشا تغییر نام یافت، در اتحاد جماهیر شوروی بخشهایی از آن به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی پیوست، بخش زنگهزور به جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی واگذار شد و پس از اشغال این منطقه توسط واحدهایی از ارتش شوروی در معیت نیروهای ارمنستان بخش کوهستانیاش که قسمتی از ساکنان آن را ارامنه تشکیل میدادند با عنوان جمهوری آرتساخ اعلام استقلال کرد.

ریشهشناسی
نام قرهباغ از دو کلمه ترکی قره و فارسی باغ به معنی باغ سیاه یا باغ بزرگ به وجود آمدهاست. این نام اولین بار در منابع گرجی و ایرانی در قرن سیزده و چهارده میلادی آمدهاست. نام آرتساخ در سنگنبشتههای اورارتو دوران پادشاهی «آیرارات»، اوشاکان کنونی) به صورتهای «آرداخونی» یا «اوردخینی» و «اوردخه» قید شدهاست که نام آرتساخ از آن مأخوذ است و سرزمینی به این نام در هزاره اول (پیش از میلاد) جزو پادشاهی آیرارات و سپس یرواندیان (دودمان اروندی) قرار داشت. استرابون در (کتاب جغرافیای) خود قسمت سمت راست رود کورا (محل کنونی قره باغ) را با نام «ارخیستینا» (Orkhistene) به عنوان یک ایالت «هایک بزرگ» (ارمنستان بزرگ) - (ارمنستان = هایاستان) دانسته که به خاطر سوارکارانش شهرت داشتهاست.
تاریخچه
در دوره صفویه قرهباغ به مرکزیت گنجه یکی از بیگلربیگیهای ایران بود. مقام بیگلربیگی که در قرن دهم بهطور موروثی به سران ایلات چادرنشین قزلباش میرسید، در قرهباغ در اختیار یکی از شاخههای ایل قاجار بود. در این دوره محال خمسه ارامنه شامل دیزاق، ورنده، خاچین، چلهبرد و طالش و همچنین برکشاط و خانهای ایل جوانشیر و اتوزیکی تابع این بیگلربیگی بودند.
در ۱۱۵۶ هجری قمری، ملک یکن ضابط محال خمسه ارامنه از بیگلربیگیهای گنجه و تفلیس، به خاطر گرفتن چریک از ارامنه به نادرشاه افشار شکایت کرد، نادر نیز طی فرمانی مطالبه چریک از محال خمسه ارامنه را منع کرد بعدتر نیز به گفته عباسقلیآقا باکیاخانوف «حکام گنجه و قراباغ نیز به لقب زیاد اوغلی قاجار از پل خدا آفرین تا قریه شولاور گرجستان بالاتر از پل سنق حکمرانی مینمودهاند. چون در شورای کبرای مغان به سلطنت نادر شاه رضا نداده و در طلب استقرار دولت صفویه بودند، نادرشاه نیز بعد از تمکن بر سریر سلطنت ایران به مقام کسر حشمت و اقتدار ایشان برآمده بسیاری از اهالی قراباغ را به خراسان کوچانده ملکان برگشاط و خمسه را از تحت اختیار ایشان به در کرده و به سردار آذربایجان سپرد» در ۱۱۶۱ هجری شمسی، پناهخان جوانشیر مشهور به پناه علیبیگ ساروجلوی جوانشیر از عادلشاه افشار لقب خانی گرفت و به حکومت قرهباغ منصوب شد.
وی در زمان شاهعباس دوم از ترکستان به قرهباغ آمدهبود و در زمان نادرشاه جارچیباشی بود، اما بعدتر مورد خشم نادر قرار گرفته بود و از ترس وی به کوهستانهای قرهباغ گریختهبود. رسیدن به این مقام بدون همکاری ارامنه ممکن نمیشد، پناهخان در این راه با ملک شاه نظربیگ حاکم ورنده متحد شد و وی را به حکومت خاچین گمارد و به همراه وی حکام دنزاق، چلهبرد و طالش را کنار زد. همچنین پناهخان به درخواست ملکشاه نظربیگ قلعه پناهآباد را ساخت که بعدها به شوشی شهرت یافت.
پس از بینتجیهماندن درگیری پناهخان با فتحعلیخان افشار، فتحعلیخان که پیشنهاد صلح دادهبود با نیرنگ ابراهیمخلیلخان فرزند پناهخان را به اسارت به ارومیه برد. پناهخان نیز برای نجات پسرش با لشکر کریمخان زند که برای سرکوب فتحعلیخان آمدهبود همراه شد. پس از آن کریمخان پناهخان را با خود به شیراز برد و ابراهیمخلیلخان را به حکومت قرهباغ منصوب کرد. تا پیش از برآمدن آقامحمدخان، ابراهیمخلیلخان نه تنها بر قرهباغ که بر ایروان، نخجوان و گنجه نیز حکم راند.
آقامحمدخان قاجار پس از نشستن بر تخت، از ابراهیمخلیلخان خواست تا از دولت مرکزی اطاعت کند، وی نیز در ۱۲۰۷ پسرعمویش عبدالصمدبیگ را به رسم گروگان به تهران فرستاد و ابراز اطاعت کرد. اما در جریان یکی از درگیریهای آقامحمدخان و زندیان عبدالصمدبیگ فراری ناموفق انجام داد و به همین دلیل نیز به دست شاه قاجار کشتهشد. این مسئله و اینکه ابراهیمخلیلخان آقامحمدخان را همانند بسیاری از دیگر رقبایش میدید به تیرگی روابط این دو انجامید. در ۱۲۰۹ آقامحمدخان به قصد تسخیر قرهباغ از ارس گذشت، در محاصره قلعه شوشی جوادخان قاجار و ملیک مجنون چلهبردی و نیروهای ارمنی وی را همراهی میکردند. به علت نداشتن توپهای قلعهکوب، خان قاجار نتوانست قلعه را فتح کند و به پیشنهاد ملیک مجنون به تفلیس لشکرکشی کرد. با فتح تفلیس و متواری شدن اراکلیخان، دیگر خانهای قفقاز اظهار اطاعت کردند، آقامحمدخان که در پی تسلیم ابراهیم خلیلخان بود در نهم ذیحجه ۱۲۱۱ عازم شوشی شد، ابراهیم خلیلخان نیز از ترس به داغستان گریخت، در همان زمان آقامحمدخان در کنار قلعه شوشی به قتل رسید. با شنیدن این خبر ابراهیمخلیلخان به شوشی بازگشت و قدرتی بیش از پیش یافت.
ابراهیمخلیلخان جنازه آقامحمدخان را با احترام در شوشی دفن کرد و منتظر دستور از تهران ماند. با برتخت نشستن فتحعلیشاه خان سیاستی دوگانه را در پیش گرفت. از سویی اطاعت خود از دربار تهران را نشان میداد به گونهای که پسرش ابولفتحخان را به نزد شاه ایران فرستاد و دخترش آغابگم معروف به آغاباجی را نیز به عقد او درآورد دوباره به خانی قراباغ رسید، از سوی دیگر استقلال خویش و توافق بر قدرتهای همجوار را با رابطه حسنه با روسیه حفظ میکرد.
با ورود ژنرال پاول سیسیانوف به قفقاز، ابراهیمخلیلخان رسماً به اطاعت روسها درآمد و قرهباغ را به روسها واگذار کرد. در ۱۲۱۸ سیسیانوف پس از سه روز محاصره گنجه را گشود، در این درگیری جوادخان زیاد اوغلی قاجار، آخرین خان گنجه و ملیک مجنون چلهبردی کشتهشدند. ملیک مجنون پیشتر بر اثر فشارهای ابراهیمخلیلخان، به همراه هزار خانواده ارمنی به گنجه پناه بردهبود و جوادخان ایشان را در محله شامشاری اسکان دادهبود و ملیک را مسئول ارامنه کردهبود.
عباس میرزا ولیعهد ایران پس از آگاهی از پیمان روسها و ابراهیمخلیلخان برای سرکوب وی از آذربایجان به قرهباغ لشکر کشید و توانست در دو نبرد نیروهای خان را که روسها نیز همراهیاش میکردند شکست دهد. در ۱۲۲۰ خان سیسیانوف را به قلعه شوشی راهداد و فرمانده روس اختیار قلعه را به دست گرفت. خان که از این شرایط ناراضی بود به عباسمیرزا نامه نوشت و شفاعت خود را نزد شاه خواستار شد. اما در ۱۲۲۲ روسها که توسط نوه خان، جعفرقلیخان از ارتباط وی با ایران آگاه شدهبودند شبانه او و ۳۱ تن از بستگاناش از جمله دختر و همسرش را به قتل رساندند.
پس از قتل ابراهیمخلیلخان، روسها نه تنها قرهباغ را به جعفرقلیخان نسپردند بلکه قصد تبعید وی به سیبری را داشتند، خان نیز که از دست روسها گریخته بود به همراه ایل جبرائیللو به ایران آمد و عباسمیرزا وی را حاکم قراجهداغ کرد. پس از دوره دوم جنگهای ایران و روسیه در ربیعالاول ۱۲۴۲ مهدیقلیخان یکی از فرزندان ابراهیمخلیلخان به دستور حکومت ایران، ایلات قرهباغ را به سوی قراجهداغ کوچ داد.
ایالت قرهباغ
پس از انعقاد قرارداد گلستان و ترکمانچای روسها اقدام به کوچاندن ارامنه ایران به منطقه تحت تسلط خود شدند و ایالات مسلماننشین ایروان و قره باغ را برای اسکان ارامنه تازهوارد در نظر گرفتند. پس از جنگهای عثمانی و روسیه ارامنه مناطق شرقی امپراطوری عثمانی که همراه روسها علیه عثمانیها وارد جنگ شده و پیروزیهایی بدست آورده بودند پس از عقبنشینی روسها مجبور مهاجرت به داخل مرزهای روسیه شده و ترکیب جمعیتی خاننشین ایروان و قره باغ را به نفع ارامنه تغییر دادند.
معاون سیاسی وزارت امور خارجه با تاکید بر این که حضور گروههای ترویستی تکفیری در منطقه قره باغ نگرانی جدی جمهوری اسلامی است، افزود: از طرف تمام طرفها، به ایران اسلامی اطمینان کامل داده شده که این گروههای تروریستی هیچ جایگاهی در منطقه نخواهند داشت.
کد خبر: ۱۰۳۷۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۱
رئیس جمهوری جمهوری آذربایجان با تاکید بر اهمیت اجرای پروژههای حمل ونقل در منطقه گفت، این پروژهها به روسیه و ایران امکان ارتباط ریلی با نخجوان را میدهد.
کد خبر: ۱۰۳۴۷۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۲۷
مدیرکل ترانزیت وزارت راه و شهرسازی گفت: تصمیم گرفتیم تا در پی جنگ قره باغ ، شراکتهای جدید چندجانبه در منطقه تعریف و کریدورهای قدیمی را تکمیل و وارد چرخه تجارت منطقه کنیم.
کد خبر: ۱۰۲۷۰۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
وزارت دفاع روسیه با اعلام اینکه نیروهای حافظ صلح روسی وقوع تیراندازی احتمالی در منطقهای از قره باغ را بررسی میکنند، از انجام تبادل مجدد زندانیان بین دو طرف آذربایجانی و ارمنستانی، تحت نظارت صلحبانان روسی خبر داد.
کد خبر: ۱۰۲۴۵۵۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۰۹
وزارت دفاع جمهوری آذربایجان روز دوشنبه در گزارشی از نابودی یک گروه نظامی ارمنی در محور "خوجاوند" در " قره باغ " خبر داد .
کد خبر: ۱۰۲۴۳۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۰۸
سخنگوی دولت روسیه گفت، رئیس جمهور این کشور حین درگیریهای قره باغ روزها و روزها تلفن در دست داشت و با رهبران باکو و ایروان صحبت میکرد تا از وقوع کشتار گسترده جلوگیری شود.
کد خبر: ۱۰۲۴۱۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۰۷
هزاران نفر از معترضان ارمنستانی بار دیگر در خیابانهای ایروان پایتخت حضور یافته و خواستار استعفای پاشینیان شدند.
کد خبر: ۱۰۲۳۳۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۰۳
مرور روزنامههای دوشنبه یکم دی ماه
بهارستانیها به پیشواز رئیسجمهور نظامی رفتند، واکنشهای ادامهدار روحانی و قالیباف درباره بودجه ۱۴۰۰، بیانات رهبر انقلاب درباره روز پرستار، اینستکس راه کوتاه بازگشت اروپا و رفع تحریمها، زنگنه در مسکو به دنبال چیست؟ جزئیات ۳ پرونده فرزندکشی در ۳ استان، اروپا و امریکای پساترامپ، مردم به اصولگرا - اصلاحطلب اعتقاد ندارند و بدهکاری جوانان به بانکها با «وام ازدواج ۸۰ میلیونی» از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۱۰۲۲۶۶۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۰۱
"الهام علی اف " رییس جمهوری آذربایجان گفت : می خواهم از رهبران کشورهای دوست درخواست کنم تا شرکت های آنها بعنوان پیمانکار در بازسازی سرزمین های آزاد شده در قره باغ حضور فعال داشته باشند .
کد خبر: ۱۰۲۲۲۷۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۹
بسته ویدیویی «تابناک»
بسته ویدیویی «تابناک» مجموعهای از ویدیوها پیرامون رویدادهای سیاسی عمدتاً متکی بر گزارشها و تحلیلها و ویدیوییهایی درباره دیگر موضوعات فرهنگی، اقتصادی و... است که تماشایش را از دست دادهاید؛ نگاهی دوباره و متفاوت به آنچه در این بستر میتوان فرا گرفت.
کد خبر: ۱۰۲۰۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۱
وزیر دفاع ترکیه اعلام کرد: جمهوری آذربایجان با کمک سیستمهای تسلیحاتی ملی و بومی ما ظرف تنها ۴۴ روز به اشغال ۳۰ ساله شهرهایش توسط ارمنستان پایان داد و آنها را آزاد کرد.
کد خبر: ۱۰۱۹۳۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۵
دبیرکل سازمان ملل متحد خواستار ازسرگیری مذاکرات بر سر منطقه مورد مناقشه قرهباغ شد.
کد خبر: ۱۰۱۹۲۵۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۵
رئیس جمهور فرانسه روز جمعه گفت که قصد ندارد به اظهارات اخیر رئیس جمهور ترکیه علیه خود پاسخ دهد و به احترام متقابل اعتقاد دارد.
کد خبر: ۱۰۱۹۱۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۵
وزارت دفاع جمهوری آذربایجان شامگاه دوشنبه اعلام کرد که نیروهای ارتش این کشور به شهرستان «لاچین» در منطقه قره باغ وارد شدند.
کد خبر: ۱۰۱۸۴۴۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۱
وزارت خارجه ترکیه، تصمیم سنای فرانسه در مورد لزوم عقبنشینی جمهوری آذربایجان از برخی مناطق آزاد شده از ارمنستان را "مضحک و به دور از حقایق" دانست.
کد خبر: ۱۰۱۷۴۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۶
ملک عبدالله دوم در دیدار با رئیسجمهوری ارمنستان بر لزوم تلاش برای حل نزاع قره باغ طبق قطعنامهها و قوانین بینالمللی تاکید کرد.
کد خبر: ۱۰۱۶۹۲۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۳
سفارت ارمنستان در ایران به محورهای گفتوگوی عباس عراقچی، با سفیر ارمنستان در ایران اشاره کرد.
کد خبر: ۱۰۱۶۸۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۳
مسجدی با دو مناره که در قرن نوزدهم ساخته شده، تنها بنای آغدام است که بنای اصلی آن سالم باقی مانده، اما آن نیز در وضعیت بسیار نامناسب قرار دارد.در پی استقرار ارتش آذربایجان در شهر آغدام تصاویری منتشر شده که نشان میدهد ارمنستان با اشغال آغدام آن را تخریب و کاملا به شهر ارواح تبدیل کرده است. در شهر آغدام که ۲۷ سال در اشغال ارمنستان بوده، تقریبا هیچ ساختمان سالمی باقی نمانده و به خرابه تبدیل شده است./فرارو
کد خبر: ۱۰۱۶۶۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۲
رضا رحیمی*
کد خبر: ۱۰۱۶۱۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۲۹
رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه میگوید، آمریکا و متحدانش در تلاشند به اختلافات میان مردم جمهوری آذربایجان و ارمنستان دامن بزنند.
کد خبر: ۱۰۱۶۰۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۲۸