کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانشهای متفاوت در علم است که شامل مجموعهای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر میگذارد و از آن تأثیر میپذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیتهای او مرتبط میشود و میتوان محیط زیست را مجموعهای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه میکنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت
محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی میشود که منحصراً در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهمکنشهای میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف میشود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواریها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاههای جهان
سطح کرهٔ زمین بهطور کلی به ۴ بخش تقسیم میشود که عبارتاند از سنگکره (لیتوسفر)، آبکره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخکره را نیز جزء این تقسیمبندی میدانند. هر کدام این بخشها شامل اکوسیستمهایی گوناگون هستند که بهطور کلی محیط زیست را تشکیل میدهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیتهای انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمینهای زراعی میشوند. بهطور کلی فرسایش خاک پدیدهای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، روانابهای سطحی و تغییرات دما انجام میگیرد. با این حال، فعالیتهای انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمینهای زراعی، محصولات تککشتی، چریدن بیش از حد دامها در مراتع، جنگلزدایی و بیابانزایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن میشوند.
مسمومیت خاک میتواند در اثر افزایش نمکهای خاک توسط ماشینآلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانهها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان میشود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیتهای انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه میشود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی.

امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب میشود. بر اساس گزارشهای این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجهاست که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشتهای بزرگ ایالات متحده نقش میدارد.
کیفیت آبها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آبها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگرانکننده میباشد. آبهای سفرههای زیرزمینی و رودها و دریاچهها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیتهای انسان قرار دارند. آلودگی دریاها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آبهای شیرین و چرخهٔ آب میباشد.
علل آلودگی آبها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاههای صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونههای گیاهی یا جانوری میشود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هستهای).
آلودگیهای شیمیایی بسیار گوناگون میباشند و میتوانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانهها، کشاورزی یا فاضلابهای شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آبهای زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونهها میشود. همچنین، مصرف کودهای نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آبها میشود. در نتیجه، باکتریها و جلبکهای سطح آب که از این مواد تغذیه میکنند به سرعت رشد میکنند و زیاد میشوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونههای ساکن زیر آب میشوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانههاست طی زنجیرههای غذایی انباشته میشود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید میکند.
آلودگی آبها همچنین موجب بارشهای اسیدی میگردد که برای محیط زیست سمی میباشند. آلودگی توسط هیدروکربنها (همچون نفت)، پلیکلروبیفنیلها (که سمی و سرطانزا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثالهای دیگری از آلودگی شیمیایی آبها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگیهای هوا عبارتاند از:
گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنشهای سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایههای پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گازهای حاصل از سوختن، چون دیاکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانهای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گازهای گلخانهای همچون دیاکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیتهای صنعتی وارد هوا میشوند.
زیست بوم
زیستبومها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستمها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده میشوند. زیست بومها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچهها و گیاهان)، انواع برگها (مانند ورقهای عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف میشوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بومها به واسطه ژنتیک، طبقهبندی یا شباهتهای تاریخی تعریف نمیشوند. زیست بومها اغلب با الگوهای خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته میشوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته میشود، ذیل چارچوب پیماننامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانهای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع میشود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشتههای مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها میتوان رشتههای زمینشناسی-زیستمحیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بومشناسی گیاهشناسی، جانورشناسی، زیستشناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمینشناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامهریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک میباشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کردهاست و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته میشوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهرهوری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمیگیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهرهمندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیستبومها
از اصلیترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیستبومها میتوان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بیرویه شهرها و کارخانهها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دستاندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی میتواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخرههای مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلابهای خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بیرویه، تعداد ماهیگیران و قایقهای ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگلزدایی و تخریب جنگلها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگلها زندگی میکنند، اثرات منفی میگذارد. افزایش آلودگی آبها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستمها میشود و بدین ترتیب پیامدهای نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
باید به سمتی پیش برویم که امکانات محیط بانان در...
محیط زیست گفت متاسفانه محیط زیست ایران در وضعیت مناسبی... دوره آموزش محیط بانی کشور که در مرکز تربیت محیط... اینکه حدود ۳۰۰ نفر از همکاران ما در بخش محیط... محیط زیست ایران در وضعیت مناسبی قرار ندارد و در...
کد خبر: ۱۱۲۶۳۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۴
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت متاسفانه محیط زیست ایران...
محیط بانی کشور که در مرکز تربیت محیط بانی در... ۳۰۰ نفر از همکاران ما در بخش محیط بانی تازه... می شود این مسئول در ادامه گفت متاسفانه محیط زیست... از محیط به زیرساخت هایی نیاز دارد که یکی از...
کد خبر: ۱۱۲۶۳۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۴
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت...
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست با...
کد خبر: ۱۱۲۶۰۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۲
در نقده آذربایجان غربی ۲ تن از خبرنگاران محیط زیست...
درگذشت خبرنگاران محیط زیست مهشاد کریمی و ریحانه یاسینی خبرنگاران... کریمی خبرنگاران محیط زیست ایرنا و ایسنا که تیرماه سال... نقده آذربایجان غربی ۲ تن از خبرنگاران محیط زیست ریحانه...
کد خبر: ۱۱۲۶۰۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۲
محیط زیست استان اصفهان بی نتیجه ماند بر اساس مطالعات... کیلومتری جنوب شرقی اصفهان قرار دارد حداقل نیاز آبی زیست... محیطی سالانه گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب محاسبه و تعیین شده...
کد خبر: ۱۱۲۵۹۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۲
سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی برنامه ها و...
پاک و حفظ محیط زیست شوند سخنگوی فراکسیون محیط زیست... پیش گرفت که کمترین ضرر را برای محیط زیست داشته...
کد خبر: ۱۱۲۵۹۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۲
خطرناک گزارش شده است اداره کل حفاظت محیط زیست استان...
کد خبر: ۱۱۲۵۸۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۱
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست...
پردیسان بیشتر و بهتر است معاون محیط زیست طبیعی و... تنوع زیستی سازمان محیط زیست گفت اگر توله یوزپلنگ این...
کد خبر: ۱۱۲۵۸۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۱
مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد بر... و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست برنامه سرشماری... محیطبانان و کارشناسان ادارات کل حفاظت محیط زیست استان های... آن ممنوع است زیستگاه این پرنده مهاجر دشت های باز...
کد خبر: ۱۱۲۵۵۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۳۰
از سوی سازمان ملی استاندارد و سازمان حفاظت محیط زیست... حفاظت محیط زیست را داشته باشد پلیس نیز نسبت به... تائیدیه سازمان حفاظت محیط زیست را دریافت می کنند اما... که تائیدیه های لازم محیط زیست و استاندارد را اخذ...
کد خبر: ۱۱۲۵۲۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۹
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره...
محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به شرح حال... محیط زیست در تهران پرداخت و توضیح داد از زمان... معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست درباره وضعیت شیر... مراقبت بیشتری دارد معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط...
کد خبر: ۱۱۲۵۰۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۸
امروز ۲۵ خردادماه با حضور مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان... باید محیط زیست خط قرمز شود به گزارش ایسنا در... در اهواز باید محیط زیست خط قرمز شود زیرا به...
کد خبر: ۱۱۲۴۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۵
وزارتخانه های « نفت» با « محیط زیست» ادغام شد...
کد خبر: ۱۱۲۴۴۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۴
شورای عالی محیط زیست سرانجام مخالفت خود را با احداث...
شورای تصمیم گیری زیست محیطی کشور یعنی شورای عالی محیط... زیست در جلسه شماره ۳۵ خود که ۱۶ خرداد با... حضور وزرا مدیران سازمان های متولی خبرگان محیط زیست و... محیط زیست میانکاله درباره جزئیات بیشتر این خبر به همشهری...
کد خبر: ۱۱۲۳۹۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۱
معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست درباره...
سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری به مناسبت روز... محیط زیست و رسانه گفت درباره انتقال آب دریای خزر... محیط زیست استفاده کنیم و البته در این مسیر باید... نیازها اولویت بندی شوند رییس سازمان حفاظت محیط زیست اظهار...
کد خبر: ۱۱۲۳۸۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۱
فعالان محیط زیستی آرمان شهر می خواهند و خیال بافی...
دیدار رئیس و جمعی از کارکنان سازمان حفاظت از محیط... زیست در حرم مطهر امام با تبریک هفته محیط زیست... نهایت است وی ادامه داد حفظ محیط زیست نیز یکی... های اهمّ رفت که از جمله آنها حفظ محیط زیست...
کد خبر: ۱۱۲۳۶۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۰
این حادثه باقی مانده است و یک کارشناس محیط زیست...
فعال و کارشناس محیط زیست خطاب به مدیرکل استان مازندران... نیم ساعته محل حضور پلنگ تا اداره کل حفاظت محیط... زیست مازندران نیرویی برای مهار آن و تلاش برای زنده... در مناطق دور افتاده گفت مدیریت محیط زیست با وجود...
کد خبر: ۱۱۲۳۵۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۰
سخنگوی فراکسیون محیط زیست:
سخنگوی فراکسیون محیط زیست گفت در حوزه محیط زیست استان... زیست محیطی کشور است ...
حوزه محیط زیست استان قزوین بعد از استان تهران و... البرز آلوده ترین استان زیست محیطی کشور است وی تاکید... اضافه کرد وضعیت آلودگی زیست محیطی نیروگاه شهید رجایی اعم...
کد خبر: ۱۱۲۳۴۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۹
به همت اداره کل محیط زیست استان همدان همه ساله... انواع پرندگان شکاری که در معرض آسیب های محیطی قرار...
کد خبر: ۱۱۲۳۲۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۸
حفاظت محیط زیست افزود به مشکلات محیط زیستی ماهشهر توجه... آلودگی های محیط زیستی است محمدی پور ادامه داد این... همچنین در این نشست با بیان اینکه سازمان محیط زیست... تبعات محیط زیستی طرح ها باید به پایداری فکر کنیم...
کد خبر: ۱۱۲۳۱۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۸