پایین کشیدن فیلم‌های ایران از پرده سینماهای تونس نشانه چیست؟

در حالی که انجمن سینمای ایران و تونس در روزهای اخیر با حضور معاون وزیر فرهنگ و ارشاد کشورمان و مسئولان ارشد کشور تونس آغاز به کار کرد، نخستین تجربه نمایش فیلم‌های ایرانی در این کشور به عنوان یکی از تلاش‌ها برای بهبود وضعیت روابط فرهنگی خارجی فراتر از مرزهای کشورمان ناکام ماند و این پرسش را پیش آورد که آیا می‌توان به گسترش روابط فرهنگی ایران با دیگر کشورها و به طور خاص کشورهای عربی که تجربه انقلاب را در چند سال اخیر داشته‌اند، امید بست؟

به گزارش «تابناک»، تلاش برای توسعه روابط فرهنگی ایران و دیگر کشورهای عربی و به طور خاص کشورهایی که تجربه انقلاب را در چند سال اخیر داشته‌اند در دولت پیشین آغاز شد و مصر، مهم‌ترین محل این تمرکز بود و آغاز روابط سیاسی، موکول به توسعه روابط فرهنگی شد و نخستین کاروان گردشگران ایرانی به مصر نیز در همین راستا اعزام شد؛ اما همان زمان فشارهایی به دولت وقت مصر وارد شد که این توسعه روابط را کند ساخت و حتی از ورود شیعیان به این کشور به عنوان یک تهدید یاد کردند و با تغییر حکومت مصر، این فضا بسته تر نیز شده است.

هم‌اکنون رخدادهای ‌مشابهی در تونس روی داده است؛ کشوری که یکی از نقاط هدف مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توسعه روابط فرهنگی بود و به تازگی حجت الله ایوبی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی کشورمان در عوض سفر به فرانسه و حضور در کن، به این کشور عربی رفته بود و با مسئولان فرهنگی‌اش تعامل را آغاز کرده بود. ایوبی پنجشنبه هجدهم اردیبهشت به همراه جبلی سفیر ایران در تونس و صادق رمضانی گل افزانی رایزن فرهنگی ایران با همراهی منیژه حکمت و مجتبی راعی با مراد الصکلی وزیر فرهنگ تونس دیدار و گفت‌وگو کرد.

پس از این دیدار نیز انجمن سینمای ایران و تونس در مراسم ویژه ای در سالن نمایش مرکز فرهنگی ابن رشیق تونس و همزمان با افتتاح جشنواره میراث فرهنگی آغاز به کار کرد. در این مراسم فتحی بن عثمان مدیر جشنواره و رئیس انجمن سینمای ایران و تونس تأسیس این انجمن را پاسخی به عطش جامعه تونس نسبت به سینمای ایران توصیف کرد و گفت: «انجمن سینمای ایران و تونس پل ارتباطی سینمای ایران با جامعه تونس خواهد بود.» اما این عطش چندان استمرار نداشت و چند روز پس از بیان این اظهارات، فیلم‌های ایرانی که برای برخی از تونسی‌ها به نمایش درآمده بود، توسط کمیته نظارت وزارت فرهنگ تونس با طرح موضوع عدم برخورداری از پروانه نمایش از روی پرده پایین کشیده شد.

یک منبع آگاه در وزارت فرهنگ تونس درباره این اتفاق گفته است: مأموران هنگامی که فیلم «بدرود بغداد» ساخته مهدی نادری در سینما «برناس» پایتخت تونس نمایش داده می‌شد، وارد سالن شدند و ضمن اخراج تماشاگران، فیلم «بدرود بغداد» را به دلیل نداشتن مجوز قانونی از سوی وزارت فرهنگ مصادره کردند؛ کاری که با انتقاد ناصر اسردی مسئول هفته سینمای ایران در تونس همراه بوده و رفتاری غیرقانونی تعبیر شده که برای نخستین بار از سوی وزارت فرهنگ تونس صورت پذیرفته و‌ ‌طبیعی نبوده است.

پایگاه تونسی المغرب به نقل از «فتحی الخراط» مدیر سینمایی وزارت فرهنگ تونس نوشته است: «گروهی که این جشنواره را برگزار می‌کردند، محترم هستند؛ اما مجوز آنان محدود به دو سالن «ابن‌رشیق» و «ابن‌خلدون» بوده و حق اکران و توزیع این فیلم‌ها را در خارج از این دو سالن نداشته‌اند» ولی به ظاهر‌ اینها بهانه بوده و برخی دیگر از پایگاه‌های خبری علت توقف اکران این فیلم‌ها را ادعای «تهدید امنیت ملی و فرهنگ تونس» ذکر کرده‌اند.

در همین حال به نوشته پایگاه معتبر «میدل‌ایست آنلاین» مسئول و سخنگویی در وزارت فرهنگ تونس ادعا کرده که فیلم‌های ایرانی نمایش داده شده، نوعی از «تعدی به قانون»، «حمله هنر هفتم ایرانی به سالن‌های اکران تونس» و «دارنده افکار دینی تندرو» بوده و گفته ‌به دنبال «جلوگیری از پخش فیلم‌های منفی و مؤثر بر بیننده» است و برای همین منظور این کار را انجام داده‌اند.

وب سایت «الحوار المتمدن» نیز از هشدار وزارت فرهنگ تونس نسبت به خطر نفوذ سینمای ایران در سالن‌های سینمایی تونس‌، این اتفاق را تهدیدی جدی برای هنر تونس دانست و با اشاره به اینکه سینمای ایران ‌بر فرهنگ و افکار عمومی بسیار تأثیرگذار است، آن را طرحی در راستای اهداف سیاسی ایران در منطقه دانست. این وزارت‌خانه با انتقاد از یکه تازی ایران در ساخت داستان‌های قرآنی و روایات تاریخ اسلام از جمله سریال‌های امام علی(ع)، امام حسن(ع)،‌ امام حسین(ع)، مریم(س)،‌ ایوب(ع) و یوسف(ع)‌، خواستار توقف ساخت و تولید فیلم محمد(ص) به کارگردانی مجید مجیدی شد.

چندی پیش، برخی از افراط‌گرایان تونسی از علمای تونسی از جمله «شیخ عثمان بطیخ» خواسته بودند، حکم توقف سریال‌های مذهبی ایرانی را در شبکه‌های ماهواره‌ای و تلویزیونی تونس صادر کند و آنچه مشخص است، خطر توسعه نگاه فرهنگی ایران که پنج روز پس از سفر معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران به تونس احساس شده و رفتار مسئولان وزارت فرهنگ این کشور را به کلی تغییر داده را می‌توان در راستای فشارهای همین گروه‌های تندرو و ‌علاقه‌مند نبودن دولت نوپای تونس به درگیری با این گروه‌ها تعبیر کرد.

آنچه مسلم است اینکه تلاش برای برقراری روابط مسالمت‌آمیز فرهنگی میان ایران و کشورهایی آن سوتر از همسایه‌ها با توجه به حساسیت‌زایی نه چندان مثبت سیاسی و فرهنگی که نسبت به ایران در ‌یک دهه اخیر توسط غول‌های خبری ایجاد شده، ‌بسیار دشوار و زمانبر است و اعتمادسازی یک فرآیند بلندمدت در همین راستاست؛ فرآیندی که طبیعتاً باید دوجانبه باشد و این گونه اتفاقات رقم نخورد و نهادهایی چون وزارت فرهنگ تونس توان حفظ موضعشان در زمینه تعامل فرهنگی با قطب فرهنگی چون ایران را داشته باشند.