آیا پرونده هسته‌ای ایران از شورای امنیت ملی بیرون خواهد شد؟

در بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، شورای عالی امنیت ملی به منظور تأمین‏ منافع ملی‏ و پاسداری‏ از انقلاب‏ اسلامی‏ و تمامیت‏ ارضی‏ و حاکمیت‏ ملی‏ تشکیل شد تا با ترکیبی از عالی‌ترین مقامات سیاسی و نظامی کشور و با استفاده از امکانات‏ مادی‏ و معنوی‏ کشور، سیاست‌های‏ دفاعی‏ ـ امنیتی‏ کشور را تعیین کرده و فعالیت‏‌های‏ سیاسی‏، اطلاعاتی‏، اجتماعی‏، فرهنگی‏ و اقتصادی‏ در ارتباط با تدابیر کلی‏ دفاعی‏ ـ امنیتی‏ را هماهنگ سازند.

اگر روزی این شورا در رسانه‌ها و افکار عمومی حضور کمتری داشت، سپردن پرونده هسته‌ای به این شورا، آن را به میان مهم‌ترین اخبار کشور آورد. حسن روحانی پرسابقه‌ترین دبیر شورا در سال ۱۳۸۴، مسئولیت خود در شورا و مذاکرات هسته‌ای را به علی لاریجانی سپرد و او نیز دو سال بعد، پس از اختلاف با رئیس جمهور جای خود را به سعید جلیلی داد تا وی در مدتی شش ساله پای مذاکره با سولانا و اشتون بنشیند.

دوره مدیریت جلیلی در پرونده هسته‌ای با همه فراز و فرود‌هایش احتمالا به زودی پایان خواهد پذیرفت و رئیس جمهور جدید، دبیر جدیدی ‌به جای رقیب خود در انتخابات برخواهد گزید. دبیر جدید احتمالا دیگر مسئول مذاکره هسته‌ای با قدرت‌های خارجی نخواهد بود.

عباس عراقچی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی به تازگی درباره اخبار مطرح ‌در رسانه‌ها مبنی بر انتقال پرونده هسته‌ای ایران از شورای امنیت به وزارت امور خارجه گفته است: تصمیمی در این زمینه گرفته نشده، البته رئیس‌جمهور اختیار دارند که این پرونده و پیگیری آن را به هر نهادی که صلاح می‌داند واگذار‌د. تصمیم‌گیری در این خصوص در شورای عالی امنیت ملی صورت می‌گیرد، ولی مذاکرات می‌تواند توسط دبیرخانه و یا وزارت خارجه انجام شود. الان زود است و معتقدم این موضوع در زمان مقتضی انجام خواهد شد.

هرچند سخنگوی وزارت خارجه سپردن مذاکرات هسته‌ای به وزارت خارجه را به عنوان یک احتمال که بعدا درباره آن تصمیم‌گیری خواهد شد، مطرح کرده است، ولی نشانه‌هایی از تمایل روحانی برای خارج کردن پرونده هسته‌ای از شورای عالی امنیت ملی وجود دارد.

گزینه‌های مطرح برای دبیری شورای عالی امنیت ملی، نظر رئیس جمهور جدید در مورد سطح و روند مذاکرات هسته‌ای، سخنان اطرافیان وی در مورد فاصله بین نظامی‌گری و دیپلماسی، نشانه‌های تمایلی است که در بالا به آن اشاره شد.

ترکان از نزدیک‌ترین افراد به روحانی در آخرین فیلم تبلیغاتی وی در تلویزیون گفته است: «سپردن دیپلماسی به نظامیان یعنی این که ما خودمان را از ابزارهای دیپلماسی محروم کنیم. بهتر است که نظامیان نقش مهم نظامی‌گری‌شان را انجام دهند و آن کاری که در تخصص حرفه‌ای دیپلمات است را بگذارند دیپلمات‌ها انجام دهند‌».

و رئیس جمهور منتخب نیز در بخشی از برنامه‌های انتخاباتی خود گفته است: «شرایط امروز بسیار حساس است و باید کسانی که می‌توانند با مذاکره مسائل را حل کنند دیپلماسی هسته‌ای را در دست بگیرند.... باید با تدبیر با دنیا مذاکره کنیم. مگر کشور از تحریم و جنگ نجات داده نشد و در قبل ما این کار را نکردیم؟ باید فرصت لازم ایجاد شود؛ فرصت لازم با مذاکره واقعی ایجاد می‌شود، نه با بیانیه خواندن پشت میز مذاکره. سیاست خارجی همیشه برایمان مهم بوده، امروز به خاطر شرایط حساس، از همیشه مهم‌تر است. باید افرادی حکومت و قدرت را در دست گیرند که تجربه لازم ‌برای حل مسائل هسته‌ای و بقیه مسائل داشته باشند تا مشکل مردم را حل کنند‌».

به استثنای علی اکبر ولایتی که در میان گزینه‌های دبیری شورای عالی امنیت ملی شانس رو به کاهشی دارد، دیگر گزینه‌های مطرح برای دبیری شورای عالی، کسانی نیستند که بنا به گفته روحانی، بتوانند با مذاکره مسائل را حل کنند؛ این در حالی است که وزارت خارجه در دولت یازدهم به احتمال زیاد به یک مذاکره‌کننده با تجربه به نام محمدجواد ظریف و تیم پرسابقه وی خواهد رسید. این یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها از انتخاب احتمالی وزارت خارجه به عنوان مرجع مذاکرات هسته‌ای است.

از سوی دیگر، روحانی در روزهای انتخابات، دیدگاه‌های خود را در‌باره سطح مذاکرات هسته‌ای نیز روشن کرده است. وی در برنامه گفت‌وگوی خبری خود در شبکه دوم سیما اظهار داشت: «باید پرونده هسته‌ای از شورای امنیت بیرون بیاید. ما آن زمان اول با وزرا مذاکره می‌کردیم، بعدش رفتیم با رؤسا مذاکره کردیم. امروز هم همینطور باید بشود. آن پنج نفر که الان مذاکره می‌کنند در سطح مدیرکل هستند، ما باید کاری کنیم که با سطح رؤسایشان مذاکره کنیم. ملت باید بیاید پشت مذاکره‌کننده. ما با این نبرد با همت بلند و با رهبری رهبر و با درایت و تدبیر نه با درشت‌گویی و شعار، این کار را خواهیم کرد و این تهدید را به فرصت تبدیل می‌کنیم‌».

این سخنان نشان می‌دهد که در پس ذهن روحانی، در صورت امکان یک توافق بین سران وجود دارد.‌ «ما آن زمان اول با وزرا مذاکره می‌کردیم، بعدش رفتیم با رؤسا مذاکره کردیم. امروز هم همین طور باید بشود‌»؛ توافقی اینچنینی از نگاه روحانی نیازمند حمایت همگانی است.

هر رئیس جمهوری تمایل خواهد داشت اگر توافق بزرگی در سطح برابر بین ایران و غرب اتفاق بیفتد، ‌به نام وی تمام شود؛ این خود دلیل دیگری است که شانس حضور یک مذاکره‌کننده ارشد در قامت دبیری شورای عالی امنیت ملی را کاهش می‌دهد.