پس از هدف‌گیری مقام‌های حماس در دوحه، مقامات مسقط دیگر نمی‌توانند احتمال حمله اسرائیل به سلطان‌نشین عمان را نادیده بگیرند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «امواج میدیا» در مقاله‌ای به بررسی رویکرد اسرائیل به انصارالله یمن بعد از حمله به قطر پرداخته که در ادامه آمده است.
مقامات قطری مدت‌ها حضور فرماندهی پیشرفته ستاد مرکزی آمریکا در پایگاه هوایی العدید را به‌عنوان حفاظت مطلق در برابر حمله دشمنان خارجی می‌دانستند.
با این حال، هدف‌گیری بی‌سابقه مقام‌های حماس فلسطین توسط اسرائیل در دوحه در سپتامبر، این تصور را فرو ریخت و اعتماد تمام کشورهای عرب خلیج فارس به چتر امنیتی آمریکا را به شدت تضعیف کرد.
عمان—که مانند قطر مدت‌ها به‌عنوان یک میانجی کلیدی منطقه‌ای شناخته می‌شد—اکنون اسرائیل را به‌عنوان بازیگری سرکش و خطرناک‌تر می‌بیند، و نشان می‌دهد که چگونه اعراب خلیج فارس که هرگز درگیر مستقیم در مناقشه عربی-اسرائیلی نبودند، نسبت به تجاوزات اسرائیل احساس آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
همبستگی و پاسخ دیپلماتیک عمان
با توجه به اینکه عمان همواره عملیات نظامی اسرائیل در مناطق دیگر را محکوم کرده است، واکنش مسقط به حمله دوحه همسو با موضع دیپلماتیک دیرینه آن بود. این کشور همچنین مخالفت خود را با حملات مشترک آمریکا و بریتانیا به یمن در سال‌های ۲۰۲۴–۲۰۲۵ و همچنین حمله موشکی ایران در ژوئن ۲۰۲۵ به پایگاه العدید ابراز کرد، که نشان‌دهنده تعهد گسترده‌تر به ثبات منطقه‌ای و مقاومت در برابر نرمال‌سازی استفاده از زور به‌عنوان ابزار سیاست خارجی است.
هم مقامات عمان و هم شهروندان عادی از امنیت و حاکمیت قطر به‌عنوان یک عضو شورای همکاری خلیج فارس حمایت قوی می‌کنند. بازتاب این احساسات، واکنش سریع وزارت خارجه عمان در محکومیت حمله اسرائیل بود که به طور گسترده در رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی پوشش داده شد.
دکتر عبدالله بعبود، پژوهشگر عمانی و استاد مدعو دانشگاه واسِدا در توکیو، گفت که بمباران دوحه «شکستن تابو» بود، زیرا این نخستین حمله اسرائیل به یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بود. این حادثه به‌طور عمیق درک مسقط از تهدیدات را تحت تأثیر قرار داده و پیامد‌های گسترده‌ای برای رویکرد آن نسبت به امنیت خلیج فارس و تلاش‌های آینده میانجیگری منطقه‌ای دارد.
یک تحلیلگر عمانی که خواست نامش فاش نشود، هنگام پاسخ به این سؤال که مسقط از حمله اسرائیل چه درس‌هایی گرفته است، توضیح داد: «حتی فضا‌های خلیج فارس که با دقت میانجیگری شده و بی‌طرف هستند، در برابر عملیات نظامی مصون نیستند؛ حاکمیت و مراکز میانجیگری می‌توانند به اهداف آسیب‌پذیر تبدیل شوند، بنابراین بی‌طرفی و میانجیگری مزیت‌اند، اما تضمینی برای امنیت فیزیکی نیستند.»
اگرچه هیچ نظرسنجی رسمی وجود ندارد، بعبود گفت که او در شبکه‌های اجتماعی شاهد خشم عمومی گسترده و همبستگی عمانی‌ها با قطر بوده است. این خشم نشان‌دهنده اضطراب‌های عمیق‌تر و شک و تردید‌های فزاینده در عمان نسبت به چتر امنیتی آمریکا است.
هرچند سلطنت‌نشین عمان پیش از حمله ۹ سپتامبر به دوحه فعالانه به دنبال عادی‌سازی روابط با اسرائیل نبود، این بمباران مسقط را بیشتر از هرگونه ملاحظه پیوستن به توافق‌های ابراهیم دور کرده است. بعبود گفت: «اعتقاد قوی وجود دارد که اسرائیل یک کشور سرکش، ایدئولوژیک و خطرناک است» و تأکید کرد که «هر گونه ایده‌ای برای تلاش جهت صلح با کشوری که تحت رهبری دولتی افراطی راست‌گراست، فعلاً مطرح نیست.»
این نکته توسط زبان وزیر امور خارجه عمان، سید بدر البوسعیدی، در دیالوگ منامه اوایل این ماه نیز تأکید شد. دیپلمات ارشد با سرزنش تل‌آویو گفت: «ما مدت‌هاست می‌دانیم که اسرائیل، نه ایران، منبع اصلی ناامنی در منطقه است.»
هدف بالقوه در آینده؟
پس از هدف‌گیری مقام‌های حماس در دوحه، مقامات مسقط دیگر نمی‌توانند احتمال حمله اسرائیل به سلطان‌نشین عمان را نادیده بگیرند.
با توجه به اینکه اسرائیل جنبش انصارالله یمن—که بیشتر به نام حوثی‌ها شناخته می‌شود—را به‌عنوان یک سازمان «تروریستی» می‌بیند، نگرانی‌هایی وجود دارد که تل‌آویو ممکن است نمایندگان حوثی در عمان را هدف قرار دهد.
این نگرش، سیاست‌گذاران عمانی را مجبور می‌کند با پرسش‌های دشواری درباره احتمال تشدید آینده و تضعیف هنجار‌های سنتی احترام به حاکمیت کشورهای عرب خلیج فارس مواجه شوند.
تحلیلگر عمانی گفت: «عمان دلیلی برای نگرانی دارد و باید شاخص‌های کلیدی را به‌دقت رصد کند.» در همین حال، بعبود سه عامل کلیدی را شناسایی کرد که به نظر او خطر تبدیل عمان به هدف را کاهش می‌دهند.
اول، این پژوهشگر عمانی توضیح داد که حمله اسرائیل به دوحه با محکومیت یک‌صدا در سراسر منطقه روبه‌رو شد و این نشان‌دهنده مخالفت گسترده منطقه‌ای با چنین اقداماتی است.
دوم، ایالات متحده نارضایتی خود را از تصمیم اسرائیل ابراز کرد که محدودیت‌هایی برای تحمل واشنگتن در برابر تشدید یک‌جانبه نشان می‌دهد.
سوم، نقش دیرینه عمان به‌عنوان میزبان گفت‌و‌گو‌های حساس و دیپلماسی پشت‌پرده، این کشور را در امور منطقه‌ای در موقعیتی منحصر‌به‌فرد قرار می‌دهد.
بعبود استدلال کرد که این موقعیت، مسقط را تا حدی حتی در برابر عناصر تندرو اسرائیل و آمریکا محافظت می‌کند، کسانی که با وجود انتقاد‌های گاه‌به‌گاه از روابط عمان با حوثی‌ها و رابطه عملی آن با تهران، ارزش استراتژیک موضع بی‌طرفانه عمان را به‌طور کلی می‌شناسند.
با این حال، خطر حمله احتمالی اسرائیل در آینده با تهدید کمپین‌های احتمالی اطلاعات نادرست علیه مسقط افزایش می‌یابد.
تحلیلگر عمانی تأکید کرد: «ادعا‌های عمومی مبنی بر اینکه شخصیت‌های حوثی مستقر در مسقط حملات خارجی را هدایت یا تأیید می‌کنند» احتمال چنین سناریویی را افزایش می‌دهد و افزود: «هرگونه اظهارات عمومی تهدیدآمیز برای «حذف» پناهگاه‌های خارجی یا شواهدی از الگوی حملات فراتر از یمن و به پایتخت‌های خلیج فارس» از دید مسقط هشداردهنده خواهد بود.»
وی هشدار داد: «عمان باید این نشانه‌ها را زیر نظر داشته و اقدامات حفاظتی اطراف سایت‌های میانجیگری را تقویت کند.»
صرف‌نظر از میزان خطر حمله اسرائیل، رهبری مسقط تلاش خواهد کرد تا «هرگونه ماجراجویی [اسرائیل]را بازدارنده» کند، با «کنترل و سکوت کانال‌های حوثی»، افزایش امنیت داخلی و تلاش برای «هماهنگی نزدیک با پایتخت‌های دوست».
تنوع‌بخشی بیشتر به شراکت‌های امنیتی
در کنار تقویت دفاع جمعی شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه دفاع هوایی، عمان احتمالاً شراکت‌های امنیتی خود را فراتر از وابستگی سنتی به واشنگتن متنوع خواهد کرد. با این حال، مسقط با دقت از نزدیکی بیش از حد به هر بلوک ژئوپلیتیکی خاص اجتناب خواهد کرد.
تحلیلگر عمانی پیش‌بینی کرد: «بی‌طرفی دیرینه سیاست خارجی عمان، میانجیگری، و روابط متوازن با ایران و غرب هرگونه تغییر چشمگیر را تعدیل خواهد کرد. عمان از اقداماتی که نقش میانجیگرانه‌اش را به خطر بیندازد یا او را مجبور به هم‌راستایی آشکار علیه هر بازیگر منطقه‌ای مهم کند، اجتناب خواهد کرد.»
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC)
مطابق با سنت دیرینه سیاست خارجی خود، رویکرد عمان به تنوع‌بخشی امنیتی بهترین توضیح را می‌توان به‌عنوان نوعی مدیریت عملی ریسک (hedging) در دنیای فزاینده چندقطبی دانست که استقلال راهبردی را حفظ می‌کند.
از نظر عملی، عمان احتمالاً به ترکیه، بریتانیا و فرانسه برای همکاری گسترده‌تر در امنیت دریایی، دفاع هوایی و آموزش، و همچنین در حوزه اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR) نگاه خواهد کرد.
این رویکرد با روابط قوی موجود مسقط با آنکارا، لندن و پاریس همسو است که بازیگران مهمی در معماری امنیتی کشورهای عرب خلیج فارس هستند.
در ۲۲ اکتبر، رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، پس از تور سه‌کشوری خود در خلیج فارس، به عمان آمد. در طول اقامت در مسقط، او بر امضای چندین یادداشت تفاهم نظارت کرد که همکاری دوجانبه در حوزه‌های مختلف، به ویژه امور نظامی و صنعت دفاعی، را گسترش داد.
برای سلطان‌نشین عمان، این توافقات نمایانگر یک پیشرفت طبیعی است و تمایل فزاینده به نگاه به آنکارا به‌عنوان شریک کلیدی در تقویت قابلیت‌های دفاعی را نشان می‌دهد.
اگرچه عمان قصد ندارد آمریکا را به‌عنوان ضامن اصلی امنیت خود جایگزین کند، مسقط می‌تواند به طور فزاینده‌ای با چین برای ایجاد تعادل دیپلماتیک و همکاری در فناوری‌های دو منظوره همکاری کند.
در عین حال، با وجود روابط تاریخی نزدیک با جنوب آسیا، عمان به احتمال زیاد مانند عربستان وارد توافق دفاعی مشترک با پاکستان نخواهد شد. ابعاد خاصی در اتحاد پاکستان و عربستان وجود دارد که مسقط در رابطه با اسلام‌آباد از آن برخوردار نیست.
علاوه بر این، عمان مدت‌هاست از پیمان‌های دفاعی رسمی اجتناب کرده تا بی‌طرفی ژئوپلیتیکی خود را حفظ کند و جهت‌گیری دیرینه «دوست همه» در سیاست خارجی را ادامه دهد.
بعبود به Amwaj.media گفت: «اگر عمان بخواهد مدیریت ریسک کند، احتمالاً از طریق یادداشت تفاهم، اشتراک‌گذاری اطلاعات و ظرفیت‌سازی خواهد بود، نه پیمانی که آن را درگیر مناقشات طرف سوم کند.»
پیمودن یک الگوی امنیتی جدید در خلیج فارس
در نهایت، حمله اسرائیل به یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس شوک عمیقی بود که فرضیات دیرینه درباره تعهدات امنیتی واشنگتن نسبت به شاه‌نشین‌های خلیج فارس را به‌طور بنیادی به چالش کشیده است.
برای عمان—که به نقش متمایز خود به‌عنوان میانجی بی‌طرف شهرت دارد—شرایط پیرامون حمله موشکی اسرائیل به دوحه بسیار نگران‌کننده بوده است.
درس اصلی عمان این است که اسرائیل دیگر متحدان عرب آمریکا در خلیج فارس را از عملیات نظامی خود مصون نمی‌داند و در نهایت هیچ کشور خلیج فارس نمی‌تواند به‌طور کامل بر چتر امنیتی آمریکا تکیه کند.
بنابراین، چالش اصلی پیش روی عمان حفظ رویکرد متمایز سیاست خارجی خود—ریشه‌دار در اصول بنیادی بی‌طرفی و میانجیگری—همزمان با انطباق با دینامیک‌های جدید و در حال تحول امنیتی در منطقه خواهد بود.
