در ماه‌های اخیر، تحولات اقتصادی و سیاسی منطقه و نیز چالش‌های داخلی کشور، پرسش‌های جدی درباره آینده حکمرانی، وضعیت معیشت مردم و نحوه مدیریت فشارهای خارجی ایجاد کرده است. از یک‌سو افزایش عملیات روانی غرب و به‌ویژه سه کشور اروپایی در موضوع اسنپ‌بک، و از سوی دیگر ضرورت توجه به مسائل اجتماعی از جمله مهاجرت جوانان، موجب شده نقش نهادهای تقنینی و نظارتی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
در همین راستا و با هدف بررسی دقیق‌تر ابعاد این مسائل، پایگاه خبری تحلیلی تابناک به گفت‌وگوی تفصیلی با محمدصالح جوکار، نماینده مردم یزد و رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها پرداخته است.
گفت وگوی تابناک با نماینده مردم یزد در مجلس دوازدهم را می‌خوانید.
تابناک: قانون‌گذاری مجلس تا چه میزان با نیازهای روستاییان، کشاورزان و مردم عادی و مسائل معیشتی آنان هماهنگ است؟
عرصه قانون‌گذاری شامل دو بخش است. بخش نخست مربوط به لوایح است که دولت به مجلس ارجاع می‌دهد و مجلس بر اساس آن فرآیند قانون‌گذاری را انجام می‌دهد. در ابتدا، لوایح در کمیسیون مربوطه مورد بررسی کارشناسی قرار می‌گیرد، سپس در صحن مجلس مطرح و رأی‌گیری می‌شود.
بر اساس مقررات، ۱۵نفر از نمایندگان می‌توانند طرح‌هایی مرتبط با مسائل و نیازهای کشور به مجلس ارائه کنند. این طرح‌ها نیز همانند لوایح دولت، فرآیند بررسی، کارشناسی و تبدیل به قانون را طی می‌کنند
در طول این مدت، تمامی دستگاه‌های اجرایی و خود دولت که لایحه را به مجلس ارائه کرده‌اند، نظر کارشناسی خود را ارائه می‌کنند تا لوایح به قانون تبدیل شود. بخش دوم، طرح‌هایی است که توسط نمایندگان مجلس ارائه می‌شود. بر اساس مقررات، ۱۵نفر از نمایندگان می‌توانند طرح‌هایی مرتبط با مسائل و نیازهای کشور به مجلس ارائه کنند. این طرح‌ها نیز همانند لوایح دولت، فرآیند بررسی، کارشناسی و تبدیل به قانون را طی می‌کنند. به طور کلی، قانون‌گذاری باید مبتنی بر نیازهای جامعه باشد. هرچند قانون چارچوب مشخصی دارد، اما در داخل این چارچوب‌ها نقش مردم و مشارکت آنان باید به خوبی در نظر گرفته شود تا فرآیند امور برای مردم تسهیل شود. نمایندگان مجلس در حوزه‌های انتخابیه حضور دارند و از نزدیک با مشکلات مردم در مساجد، حسینیه‌ها، محلات و روستاها آشنا می‌شوند. بدین ترتیب، مشکلات جامعه شناسایی و در سطح مجلس مطرح می‌شود. این مشکلات ممکن است توسط دستگاه‌های اجرایی حل شود یا نیازمند ایجاد قوانین جدید باشد. حوزه‌های مرتبط شامل کشاورزی، صنعت، معدن، مسائل اجتماعی و فرهنگی است. فرآیند قانون‌گذاری نیازمند کار کارشناسی و تخصصی است. نظرات کارشناسان در کمیسیون‌ها دریافت می‌شود، پیشنهادات نمایندگان مطرح می‌شود، دولت نیز در کمیسیون‌ها و صحن مجلس نظرات خود را ارائه می‌دهد و در نهایت قوانین تصویب می‌شوند.
تابناک: چه قوانینی اخیراً تصویب شده که به‌صورت مستقیم به چالش‌های اقتصادی مانند تورم کمک کند؟ نظارت مجلس بر دولت تا چه میزان مؤثر بوده و نمونه‌ای از پیگیری‌های انجام‌شده چیست؟
ما اجرای برنامه هفتم پیشرفت را آغاز کرده‌ایم و اکنون یک سال از آغاز این برنامه گذشته است. تجربه‌ای که از برنامه‌های پیشین داریم نشان می‌دهد که در پایان هر برنامه، ارزیابی مشخص می‌کند چه میزان از اهداف محقق شده است. برای نمونه،
در پایان برنامه ششم توسعه، ارزیابی‌ها نشان داد که تنها ۳۰درصد از برنامه تحقق پیدا کرده است.
از مجموع ۶۴ حکم ۳۱ حکم نیازمند دستور اجرایی یا تخصیص اعتبار بوده که به دلیل عدم تحقق این موارد انجام نشده است ۱۳ حکم به طور کامل اجرایی شده است ۲۰ حکم در زمان مقرر اجرا نشده ولی پس از زمان خود محقق گردیده است
این ارزیابی اثرات خود را ندارد ممکن است یک دولت بخشی از برنامه را اجرا کند و دولت بعدی بخش دیگری را به انجام برساند. خوشبختانه اکنون
زمان‌بندی دوره مجلس با دولت هماهنگ شده و برنامه هفتم پیشرفت از لحاظ اجرایی در اختیار دولت قرار دارد و از لحاظ نظارتی نیز تحت نظارت مجلس است. در سال اول برنامه هفتم، نظارت بر اجرای برنامه طبق احکام برنامه انجام شد. درخصوص کمیسیون امور داخلی و شوراها ۶۴ حکم مرتبط بررسی و ارزیابی شد. با حضور دستگاه‌های اجرایی و ارائه مستندات، تمامی ارزیابی‌ها انجام گرفت. به طور مشخص از مجموع ۶۴ حکم ۳۱ حکم نیازمند دستور اجرایی یا تخصیص اعتبار بوده که به دلیل عدم تحقق این موارد انجام نشده ۱۳ حکم به طور کامل اجرایی شده ۲۰ حکم در زمان مقرر اجرا نشده ولی پس از زمان خود محقق شده است. نتایج این ارزیابی‌ها در صحن مجلس قرائت می‌شود تا مردم از آن آگاه شوند و دستگاه‌های مربوطه نیز در جریان قرار می گیرند.
این اقدام که در برنامه هفتم پیش‌بینی شده و به صورت سالانه انجام می‌شود، می‌تواند به افزایش میزان تحقق اهداف برنامه تا پایان چهار سال منجر شود.
تابناک: معنای شعار «برای ایران بخوان» که اکنون مطرح است چیست و این شعار چه کمکی به حل مشکلات فعلی از جمله بیکاری می‌کند؟ همچنین در شرایط تحریم، این شعار چه اقداماتی را در مجلس در اولویت قرار می‌دهد؟
مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد و همواره مورد تأکید رهبری بود و آنچه نیز ما در دوران دفاع ۱۲روزه تجربه کردیم حفظ انسجام ملت بوده است. این
انسجام ملی برای ما قدرت بازدارندگی ایجاد کرد و در برابر دشمن نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. یکی از اهداف دشمن این بود که مردم را با خود همراه کند، اما این اتفاق رخ نداد. بلکه از دل همان تهدیدی که دشمن دنبال می‌کرد، فرصت‌های جدیدی کشف شد و حفظ وحدت و انسجام ملی موجب شد طرف مقابل با شدت شکست بخورد. این موضوع از اشتباهات محاسباتی دشمنان بود. امروز نیز باید حول محور ایران اسلامی راهبردهای لازم را دنبال کنیم.
مهم‌ترین ظرفیت ما، کسانی هستند که در حوزه‌های گوناگون از جمله سلول‌های بنیادی، بخش هسته‌ای، بخش موشکی که یکی از مولفه‌های اصلی قدرت ملی محسوب می‌شود به میدان آمده‌اند، توانمندی‌ها را تقویت کرده‌اند و به کشور قدرت بخشیده‌اند
دشمن به‌دنبال آن است که مانع پیشرفت ایران و ملت ما شود؛ تحریم ایجاد می‌کند، جنگ آغاز می‌کند، اما ما نیز توانمندی‌ها و ظرفیت‌های مهمی در اختیار داریم. مهم‌ترین ظرفیت ما، مردم و نخبگان ما هستند. مهم‌ترین ظرفیت ما، کسانی هستند که در حوزه‌های گوناگون از جمله سلول‌های بنیادی، بخش هسته‌ای، بخش موشکی که یکی از مولفه‌های اصلی قدرت ملی محسوب می‌شود به میدان آمده‌اند، توانمندی‌ها را تقویت کرده‌اند و به کشور قدرت بخشیده‌اند. اگر مردم ما حول محور ایران اسلامی جمع شوند و وحدت و انسجام شکل بگیرد و همه امور با محوریت خواست و مصلحت مردم پیش برود، قطعاً رشد و تعالی خواهیم داشت و همچون گذشته پیشرفت‌های ارزشمندی به دست خواهیم آورد. در چنین شرایطی، دشمن نیز قادر نخواهد بود تهدیدات خود را عملیاتی کند؛ زیرا
ما ملتی هستیم با ریشه‌ای عمیق در تاریخ، با تمدنی بزرگ و با هویتی اسلامی. امروز نیز حول محور اسلام اتحاد داریم و این مسیر را ادامه خواهیم داد. به یاری خداوند متعال، همچنان که در هشت سال دفاع مقدس و همچنین در دفاع مقدس ۱۲روزه نصرت الهی شامل حال ما شد و نیروهای سپاه، نیروهای مسلح و بسیجیان ایثارگری‌های بزرگ نشان دادند، این مسیر برای ما استمرار خواهد داشت و آینده‌ای روشن در برابر خود خواهیم دید.
تابناک: ایران و شرایط اجتماعی و اقتصادی آن در دوران پساجنگ چگونه خواهد بود؟ پس از یک جنگ احتمالی، اقتصاد ایران چگونه بازسازی می‌شود و نقش مجلس در این زمینه چیست؟
ما هشت سال با دشمن جنگیدیم؛ دشمنی که یک کشور نبود بلکه مجموعه‌ای از قدرت‌ها در برابر ما صف‌آرایی کردند. ما هشت سال مقاومت کردیم و ایستادیم و این ایستادگی به‌واسطه پایداری و حضور مردم بود. بخش عمده منابع انسانی دوران دفاع مقدس را مردم تأمین کردند و بخش عمده پشتیبانی‌های جنگ نیز توسط مردم انجام شد. حضور مردم در صحنه، نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد. این همان موضوعی است که مقام معظم رهبری بیشترین تأکید را بر آن دارند؛ یعنی انسجام ملی و حفظ سرمایه‌های اجتماعی. زیرا سرمایه اجتماعی برای ما قدرت بازدارندگی ایجاد می‌کند.
امروز باید شرایط به گونه‌ای باشد که مردم احساس کنند در عرصه حکمرانی اقتصادی نقش دارند. نمی‌توان تنها سیاست راهبردی تدوین کرد و بر آن تکیه نمود، اما دستگاه اجرایی آن سیاست‌ها را عملیاتی نکند.
این موضوع بسیار اهمیت دارد که مردم امروز در مسائل اجتماعی، اقتصادی و سرمایه‌گذاری به‌طور کامل مشارکت داشته باشند. نامگذاری سال نیز بر همین اساس است؛ یعنی مشارکت مردم در اقتصاد و سرمایه‌گذاری. اما باید بسترهای لازم فراهم شود؛ مجلس باید این بستر را فراهم کند و دولت نیز باید آن را مهیا سازد. آورده‌های مردم در حوزه اقتصاد، قطعاً رونق تولید و جهش تولید را به دنبال خواهد داشت. اگر ما جنگ هشت‌ساله را پشت سر گذاشتیم، با کمک مردم بوده است. اگر جنگ ۱۲روزه را نیز با موفقیت و پیروزمندانه پشت سر گذاشتیم، نتیجه مشارکت و حضور مردم بوده است. این مشارکت برای ما قدرت ایجاد می‌کند؛ قدرتی که متأسفانه از ظرفیت‌های آن کمتر استفاده کرده‌ایم. امروز باید شرایط به گونه‌ای باشد که مردم احساس کنند در عرصه حکمرانی اقتصادی نقش دارند. نمی‌توان تنها سیاست راهبردی تدوین کرد و بر آن تکیه نمود، اما دستگاه اجرایی آن سیاست‌ها را عملیاتی نکند.
مشکلی که وجود دارد این است که سیاست به برنامه تبدیل می‌شود و برنامه باید اجرا گردد، اما اجرای برنامه در نقطه‌ای متوقف می‌شود و عملیاتی نمی‌شود.
مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص برنامه هفتم مطرح بود، این است که پس از گذشت یک سال، مجلس عملکرد دستگاه‌ها را ارزیابی کرد تا مشخص شود احکام برنامه هفتم در سال اول اجرایی شده‌اند یا خیر. نباید اجرای برنامه را به سال دوم، سوم یا چهارم موکول کرد و در پایان اعلام شود که مثلا برنامه هفتم ما ۴۰درصد پیشرفت داشته است باید همان سال اول پیگیری شود. امروز انسجام اجتماعی و درک مشترک میان ملت کاملاً ضروری است. جامعه نباید در شرایط فعلی چندصدایی باشد. باید توجه کرد که رهبر معظم انقلاب وقتی توصیه و رهنمود ارائه می‌کنند، لازم است به آن توجه شود. اگر صدایی غیر از صدای رهبر معظم انقلاب مطرح شود، قطعاً دچار مشکل خواهیم شد. مهم‌ترین موضوع این است که در سیاست خارجی و در سیاست داخلی به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی وحدت ضروری است. این دو حوزه بسیار حائز اهمیت‌اند. در سیاست خارجی باید به نکاتی توجه کنیم که در گذشته نیز وجود داشته است. تأکید رهبر معظم انقلاب بر این بوده است که مذاکرات به نتیجه مطلوب نخواهد رسید و تجربه تاریخی نیز این موضوع را نشان داده است. با این حال، برخی دولت‌ها همچنان بر مذاکره اصرار می‌ورزند، اما نهایتاً نتیجه آن چه می‌شود؟ همان جنگ ۱۲روزه‌ای که در مقابل ما شکل گرفت. در اینجا باید توجه داشت که
اگر بناست در کشور یک صدای واحد وجود داشته باشد و این صدا برای عموم مردم باشد و مردم نیز از آن تبعیت کنند، کارگزاران و احزاب ما نیز باید به آن توجه داشته باشند. نمی‌توان تنها شعار انسجام داد اما برخلاف آن عمل کرد، زیرا چنین رویکردی هرگز اهداف ما را محقق نخواهد ساخت.
همان‌گونه که در دهه ۱۳۶۰ کالابرگ به‌صورت کاغذی در اختیار مردم قرار می‌گرفت امروز نیز باید به همین سمت حرکت کنیم. اگر معیشت مردم بر اساس سیاست‌ها و قانون‌گذاری‌ها سامان یابد، قطعاً نتیجه‌بخش خواهد بود
در حوزه اقتصادی، رهبر انقلاب در دیدار هیئت دولت با ایشان تأکید داشتند که قیمت برخی اقلام مورد نیاز مردم باید تثبیت شود و این اقدام باید هرچه سریع‌تر انجام گیرد. همچنین مجلس موضوع کالابرگ الکترونیکی را مطرح کرده، به این معنا که حدود پانزده قلم کالای اساسی تعیین شود که قیمت آنها در طول زمان افزایش پیدا نکند. همان‌گونه که در دهه ۱۳۶۰ کالابرگ به‌صورت کاغذی در اختیار مردم قرار می‌گرفت و مردم رضایت داشتند و اقلام معیشتی خود را از مغازه‌ها دریافت می‌کردند، امروز نیز باید به همین سمت حرکت کنیم. اگر معیشت مردم بر اساس سیاست‌ها و قانون‌گذاری‌ها سامان یابد، قطعاً نتیجه‌بخش خواهد بود. مردم در صحنه حضور داشته‌اند و این را در مراحل مختلف اثبات کرده‌اند. طی ۴۶ سال گذشته، مردم از فتنه کفار و منافقین و نیز فتنه‌های داخلی عبور کرده‌اند. ماندگاری مردم به این وابسته است که به مطالبات به‌حق آنان توجه شود و دولت به این مطالبات پاسخ دهد. مجلس نیز در این زمینه بارها اعلام کرده است که همراه دولت است و دولت لایحه‌ای دارد که در زمینه‌های مختلف ارائه کند و در مجلس تصویب کند و اجرایی شود.
تابناک: چالش‌های اجتماعی مانند مهاجرت جوانان چگونه مدیریت می‌شود؟
کشور ما کشوری در حال پیشرفت است و نیازمند سرمایه‌گذاری و افزایش تولید است، به‌ویژه در بخش‌هایی که امروز با آن مواجه هستیم؛ از جمله حوزه‌های دیجیتال و هوش مصنوعی که در دستورکار مجلس و قانون‌گذاری قرار گرفته است. باید بسترهای اشتغال برای جوانان فراهم شود تا جوان احساس کند می‌تواند در کشور خود بماند، به کشور خدمت کند، به مردم خدمت رساند و خود بهره‌مند شود. در برخی موارد، احساس بی‌هویتی برای برخی افراد پدید می‌آید که باید آن را به هویت درست، روشن و مایهٔ افتخار تبدیل کنیم؛ یعنی جوان به هویت ایرانی اسلامی خود افتخار نماید. این امر در سایهٔ حکمرانی صحیح شکل می‌گیرد که دولت باید به آن توجه نماید. امسال بسیاری از امور را به خود مردم واگذار کرده‌ایم؛ از جمله انتخابات شوراهای شهر و روستا که مردم برای چهار سال اعضای شورا را برای مدیریت شهر یا روستا انتخاب می‌کنند. این بخشی از حکمرانی است که مردم در آن دخیل هستند. اگر امور دیگر را نیز به مردم واگذار کنیم و اجازه دهیم مردم خود ورود کنند، بسیاری از مسائل و مشکلات حل خواهد شد و رضایتمندی به‌ویژه در میان جوانان حاصل خواهد شد.
تابناک: تورم و فقر در دوران پساجنگ چقدر تشدید می شود؟
مقصود از «پساجنگ» دوره‌ای است که پس از جنگ دوازده‌روزه روی می‌دهد. پیش از این، ما دوران هشت سالهٔ دفاع مقدس را پشت سر نهاده‌ایم و پس از آن ثباتی در کشور ایجاد شد. در جریان جنگ ۱۲روزه نیز رخدادی که ثبات بنیادین کشور را مخدوش سازد رخ نداد.
اسنپ‌بک پیش از آن‌که بتواند تأثیرات جدی در حوزهٔ اقتصاد ایجاد کند، بیش از هر چیز یک عملیات روانی است؛ سه کشور اروپایی که این اقدام را فعال کردند، در واقع به دلیل آن بود که در جنگ ۱۲روزه به اهداف خود نرسیدند و دچار شکست شدند
در این زمینه، سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه موضوع «اسنپ‌بک» را مطرح کردند. منشأ «اسنپ‌بک» به بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام است مربوط به قطعنامه‌های مرتبط با برنامهٔ جامع اقدام مشترک بازمی‌گردد؛ بدین‌معنی که در صورت ادعای عدم اجرای تعهدات، امکان ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل و فعال‌سازی روند بازگشت تحریم‌ها وجود دارد. اما نکته‌ای وجود دارد و آن این است که آیا واقعاً اسنپ‌بک حتی اگر عملیاتی نیز شود تا چه اندازه می‌تواند بر تورم داخل کشور تأثیر بگذارد اسنپ‌بک پیش از آن‌که بتواند تأثیرات جدی در حوزهٔ اقتصاد ایجاد کند، بیش از هر چیز یک عملیات روانی است؛ زیرا خودِ آنها نیز می‌دانند. همین سه کشور اروپایی که این اقدام را فعال کردند، در واقع به دلیل آن بود که در جنگ ۱۲روزه به اهداف خود نرسیدند و دچار شکست شدند. از این‌رو، این موضوع را به حوزهٔ اقتصاد منتقل کردند. در اینجا نیز برای آنها تجربه‌ای حاصل شد؛ ابتدا چنین می‌گفتند که ما جنگ را تحمیل می‌کنیم، سپس آشوب در کشور ایجاد می‌شود و در نهایت نظام سرنگون خواهد شد. اما این اتفاق رخ نداد. این‌بار سناریوی خود را برعکس اجرا کردند: گفتند ما فشار اقتصادی بر مردم وارد می‌کنیم تا مردم به خیابان بیایند و سپس ما حمله کنیم. دقیقاً این سناریو برعکس آن چیزی است که اهمیت دارد عملیات روانی بود که بر ما تحمیل کردند. قرار بوده از سایه اسنپ بک دلار را برسانند به ۲۰۰,۰۰۰ تومان؛ یعنی فشار اقتصادی بر روی مردم وارد کنند ولی این اتفاق نیفتاد، یک بخشش مربوط به خود همان انسجام داخلی ما و هوشیاری و زیرکی که مردم ما داشتند در این بخش؛ این تحقق پیدا نکرد. اسنپ بک به صورت کوتاه‌مدت یک آثاری داشت یک مقدار، ارز خارجی ما افزایش پیدا کرد، سطح بازار تورم نقطه‌به‌نقطه افزایش پیدا کرد.
تابناک: اسنپ بک در طولانی‌مدت تأثیر بسزایی در حوزه اقتصاد دارد؟
خیر، زیرا تحریم‌های ثانویه آمریکا در طول این مدت که انجام شده حتی بعد از برجام ۲۰۰۰ تحریم دیگر اعمال شد. کشورهای اروپایی ۱۲۰ تحریم دیگر اعمال کردند. این‌ها غیر از تحریم‌های شورای امنیت است.
من این را قبول ندارم که امروز خیلی از بحث‌هایی که داخل کشور، ناکارآمدی‌ها و عملکردهایی که ضعیف است در حوزه اقتصادی، معیشتی مثل عدم صدور کالابرگ های الکترونیکی که مجلس مصوب کرده است این‌ها را بگذاریم پای اسنپ‌بک یا عملیات روانی که بر سر جامعه ما وارد کردند
تحریم‌های شورای امنیت بیشتر در محورهای صنایع موشکی، هسته‌ای و کشتیرانی است و بخش‌های دیگر را شامل نمی‌شود. این تحریم‌های ثانویه آمریکا است که بیشترین فشار را در گذشته بر ما اعمال کرده است اما اقتصاد کشور ما در سایه این تحریم‌ها یک خودایمنی پیدا کرده و لذا اسنپ‌بک هم که فعال بکنند بنا نیست اتفاقی بیفتد. من این را قبول ندارم که امروز ما مثلاً خیلی از بحث‌هایی که داخل کشور، ناکارآمدی‌ها و عملکردهایی که ضعیف است در حوزه اقتصادی، معیشتی مثل عدم صدور کالابرگ های الکترونیکی که مجلس مصوب کرده است این‌ها را بگذاریم پای اسنپ‌بک یا عملیات روانی که بر سر جامعه ما وارد کردند. این موضوع را بایستی مدیریت کرد البته به این شرط که واقعاً در کنار مردم قرار بگیریم. باید شرایط و احساسات مردم را درک کنیم. اگر مردم مشاهده کنند که مسئولان در کنار آنان حضور دارند، به‌طور جدی مشغول انجام وظایف خود هستند، با فساد مقابله می‌کنند، با رانت مبارزه می‌کنند، رانت‌ها را آشکار می‌سازند و همه امور را به‌صورت شفاف در اختیار مردم قرار می‌دهند، مشکلی ایجاد نخواهد شد. حتی می‌توانیم در این مقطع زمانی بر مشکلات موجود غلبه کنیم.
ادامه دارد...
