راهکارهایی برای مدیریت بحران جنگی

دکتر انصاری فرد، کارشناس ارشد حوزه پدافندی، درباره مدیریت بحران جنگی و ارزیابی اجرایی‌سازی آن راهکار‌هایی را ارائه داد که در ادامه می‌خوانید:
۱. گردآوری اطلاعات سریع و دقیق 
این اصل در استان البرز به‌صورت عملیاتی شد؛ ستاد تنظیم بازار با دریافت گزارش‌های میدانی از شبکه‌های پیام‌رسان و کانال‌های مردمی، کمبود‌های لحظه‌ای (مانند آرد و روغن) را شناسایی و بلافاصله پاسخ داد. استفاده از ظرفیت نهاد‌های مردمی و نظارت میدانی مدیران، امکان رصد بازار در بحران ۱۲ روزه را فراهم کرد.
۲. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با فناوری‌های نوین 
استان البرز استفاده از سامانه‌های هوش مصنوعی برای کنترل توزیع کالا و شبکه‌های هوشمند را در دستور کار دارد. هرچند آسیب‌های سایبری ناشی از جنگ، اجرای کامل این طرح‌ها را مختل کرده است. سازمان محیط‌زیست نیز با ایجاد سامانه یکپارچه اطلاع‌رسانی، مستندسازی خسارات زیست محیطی را کلید زد.
۳. بهره‌گیری حداکثری از امکانات موجود 
صنعتگران البرز با بسیج ظرفیت‌های تولیدی (افزایش کارخانه‌های آرد به فعالیت ۲۴ ساعته، تولید ۱۶۰۰ تن ماکارونی در یک روز) و ذخایر استراتژیک (گندم، روغن)، زنجیره تأمین را در بحران حفظ کردند. این اقدامات، نمونه بارکاهش اثرپذیری از خطرات جنگ بود.
۴. ایجاد فضای آرامش روانی 
 پژوهشگاه تربیت بدنی با انتشار دستورالعمل بازی‌های فعال برای کودکان در بحبوحه جنگ، بر حفظ سلامت روان کودکان تمرکز کرد. این اقدام نشان‌دهنده توجه به ابعاد روانی بحران‌های جنگی است.
۵. دیپلماسی فعال برای بازگشت به شرایط عادی 
معاونت حقوقی ریاست جمهوری با تشکیل کارگروه تخصصی برای پیگیری حقوقی تجاوز اسرائیل، گام اولیه را برداشت، اما انتقادات به کُندی روند و عدم شفاف‌سازی در مجامع بین‌المللی، نشان‌دهنده ضعف در اجرای دیپلماسی تهاجمی است.
۶. کمیته سخنگوی بحران برای مقابله با شایعات 
ستاد تنظیم بازار البرز با انتشار سریع اطلاعات درباره قیمت‌ها و برخورد با احتکار، موفق به شکستن صف‌های طولانی و کاهش ۶ تا ۳۳ درصدی قیمت‌های مقطعی شد. این اقدام الگویی برای شفافیت اطلاعاتی در بحران است.
۷. پدافند غیرعامل و تاب‌آوری زیرساخت‌ها 

تعیین زیرساخت‌های حیاتی: البرز با تمرکز بر زنجیره تأمین کالا‌های اساسی (۳۵۰ شرکت فعال) و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر (تولید ۵۰ مگاوات برق از مولد‌های CHP)، زیرساخت‌های حیاتی را تقویت کرد. کاهش آسیب‌پذیری: حملات به واحد‌های صنعتی غیرنظامی البرز (۶۰۰ میلیارد تومان خسارت) ضرورت پدافند غیرعامل را آشکار کرد.
۸. مدل مدیریت بحران: تأکید بر مرحله پیش از بحران 
مقاله مدیریت بحران در بمباران‌ها بر پیشگیری، شناسایی و آمادگی به‌عنوان کم‌هزینه‌ترین و اثرگذارترین مرحله تأکید دارد.
البرز با تشکیل ستاد‌های پدافند غیرعامل پیش از جنگ، این اصل را عملیاتی کرد. با این حال، غافلگیری اولیه در تأمین آرد نشان‌دهنده ضعف در پیش‌بینی ریسک‌ها بود.
۹. بسیج نیروی مردمی 
البرز با ایجاد سه لایه نظارتی (وزارت صمت، اتاق اصناف، تشکل‌های مردمی) و استفاده از گزارش‌های مردمی، الگویی موفق از مردم‌یاری ارائه داد. کشف ۵۰۰۰ لیتر روغن احتکارشده نتیجه این همکاری بود. سازمان محیط‌زیست نیز با تشکیل کمیته‌های استانی، هماهنگی بین‌دستگاهی را تقویت کرد.
ارزیابی کلی و نقاط ضعف اجرایی 
- نقاط قوت: بسیج مردمی، تقویت زنجیره تأمین، و استفاده از فناوری در البرز نشان‌دهنده تطبیق اصول دکتر انصاری فرد با واقعیت‌های میدانی است.
- نقاط ضعف: 
- دیپلماسی بحران: پیگیری حقوقی تجاوز‌ها به‌جای اقدام فوری، به تشکیل کارگروه محدود شد.
پدافند غیرعامل: آسیب‌پذیری واحد‌های صنعتی غیرنظامی علی‌رغم فعالیت‌های توسعه‌ای.
- پیش‌بینی بحران: غافلگیری اولیه در مدیریت منابع (آرد، روغن)
پیشنهادات بهبود
 
۱. پلتفرم یکپارچه رصد بحران: ادغام داده‌های زیستمحیطی، صنعتی و اجتماعی در یک سامانه تحت هوش مصنوعی. 

۲. دیپلماسی تهاجمی: تعقیب قضایی فوری تجاوز‌ها در دیوان لاهه و شورای امنیت، نه محدود به کارگروه داخلی.
۳. آموزش عمومی: گسترش دستورالعمل‌های روانی (مثل بازی کودکان) به سطوح محلی.
۴. بانک اطلاعات آسیب‌پذیری: ثبت ملی زیرساخت‌های حیاتی و ارزیابی دوره‌ای تاب‌آوری آنها.
در مجموع، این اصول چارچوبی جامع برای مدیریت بحران جنگی ارائه می‌دهد، اما اجرا نیازمند اراده سیاسی، شفافیت اطلاعاتی و عزم مردمی است. تجربه البرز اثبات می‌کند که تلفیق این اصول با ظرفیت‌های بومی، کلید عبور از بحران‌های پیچیده است.