فراهانی در گفتگو با تابناک مطرح کرد:
کریدور زنگزور آمریکایی تهدیدی برای مرز استراتژیک ایران و ارمنستان
کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز تاکید دارد که کریدور زنگزور آمریکایی تهدیدی برای مرز استراتژیک ایران و ارمنستان است.
کد خبر: ۱۳۱۸۴۳۲
| ۳۰ تير ۱۴۰۴ - ۱۴:۵۵ 21 July 2025
| 2123 بازدید
ابراهیم فراهانی معتقد است که آمریکا با حمایت از ترکیه و جمهوری آذربایجان دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است و ایجاد کریدور یا دالان تورانی می‌تواند مسیر‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را دور بزند و مرز استراتژیک ایران با ارمنستان را زیر سوال ببرد.
گفتگوی تابناک با این کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز را در ادامه بخوانید:
سفیر آمریکا در ترکیه پیشنهاد اجاره ۱۰۰ ساله «کریدور زنگزور» به یک شرکت آمریکایی را برای ایجاد صلح در قفقاز جنوبی مطرح کرده، اهداف آمریکا از ارائه چنین طرحی چیست؟
در واقع این پیشنهاد بخشی از برنامه گسترده‌تر آمریکا برای شکل‌دهی به نظم جدید در قفقاز جنوبی است؛ نظمی که با حذف ایران از مسیر‌های ژئواستراتژیک منطقه‌ای و اتصال کشور‌های ترک‌زبان از طریق یک کریدور واحد، موسوم به دالان تورانی، شکل می‌گیرد. آمریکا با حمایت از ترکیه و جمهوری آذربایجان دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است و این کریدور می‌تواند مسیر‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را دور بزند و مرز استراتژیک ایران با ارمنستان را زیر سوال ببرد.
ترکیه نقشی کلیدی در هدایت کشور‌های ترک‌زبان دارد و تلاش دارد هژمونی ژئوپلیتیکی خود را تا آسیای میانه گسترش دهد. این مسیر پیوند ترکیه با آذربایجان و سایر کشور‌های ترک‌زبان را تقویت می‌کند.
این پیشنهاد گویا اولین بار توسط ترکیه مطرح شده؛ منافع ترکیه از این پیشنهاد چیست؟ آیا روسیه با چنین طرحی موافق خواهد بود؟
ترکیه به‌عنوان برادر بزرگ‌تر جهان ترک، نقشی کلیدی در هدایت کشور‌های ترک‌زبان دارد و از طریق این کریدور تلاش دارد هژمونی ژئوپلیتیکی خود را تا آسیای میانه گسترش دهد. این مسیر نه تنها پیوند ترکیه با آذربایجان و سایر کشور‌های ترک‌زبان را تقویت می‌کند، بلکه نقش راهبردی آنکارا در پروژه‌های ترانزیتی را نیز ارتقا می‌دهد. از سوی دیگر روسیه که از سال ۲۰۲۲ درگیر جنگ در اوکراین شده و از منطقه قفقاز غافل مانده، به احتمال زیاد با چنین طرحی مخالف خواهد بود مگر اینکه امتیازات گسترده‌ای به دست آورد.
ایران اعلام کرده مخالف مسیر‌های مواصلاتی در قفقاز جنوبی نیست مشروط به اینکه حاکمیت کشورها بر آن مسیر‌ها وجود داشته باشد و به ضرر هیچ کشوری نباشد. معنای این حرف درخصوص کریدور زنگزور این است که حاکمیت ارمنستان بر آن وجود داشته باشد و مسیر زمینی ایران به ارمنستان را قطع نکند. آیا ایجاد کریدوری که منافع ایران را در نظر داشته باشد متصور است؟
از منظر ایران، هرگونه مسیر ترانزیتی در منطقه باید تحت حاکمیت ملی کشورها باشد و نباید مسیر زمینی ایران به ارمنستان را تهدید کند. طرح‌هایی نظیر دالان تورانی که در عمل بخشی از خاک ارمنستان را از حاکمیت این کشور خارج کرده و به یک مسیر بین‌المللی تحت مدیریت کشور ثالث تبدیل می‌کند با اصول اعلامی ایران سازگار نیست. البته در صورتی که این مسیر با حفظ حاکمیت ارمنستان و بدون آسیب به منافع ایران اجرا شود، امکان گفت‌و‌گو و تعامل در مورد آن وجود دارد.
در صورت توافق ارمنستان بر فرمولی که مرز ایران را با این کشور مخدوش یا مسیر ترانزیتی ایران را محدود کند، ایران ناچار خواهد شد رویکردی قاطعانه اتخاذ کند.
آیا ممکن است ارمنستان با فرمولی موافقت کند که منافع ایران را در نظر نگرفته باشد؟ در چنین حالتی رویکرد ایران چه خواهد بود؟
احتمال چنین سناریویی منتفی نیست، به‌ویژه در شرایطی که ارمنستان تحت فشار‌های سیاسی یا وعده‌های اقتصادی غرب قرار گیرد. در صورت توافق ارمنستان بر فرمولی که مرز ایران را با این کشور مخدوش یا مسیر ترانزیتی ایران را محدود کند، ایران ناچار خواهد شد رویکردی قاطعانه اتخاذ کند. هر چند ایران به دلیل فشار‌های ناشی از پرونده هسته‌ای و تحریم‌ها تاکنون رویکردی مماشات‌آمیز نسبت به آذربایجان اتخاذ کرده، اما در صورت رفع این محدودیت‌ها، تهران می‌تواند در قفقاز جنوبی سیاستی فعال‌تر و مقتدرانه‌تر اتخاذ کند.
اگر کریدور زنگزور با فرمول ادعایی آمریکا شکل بگیرد، چه دلالت‌هایی برای چین خواهد داشت و بر مسیر مواصلاتی چین به قفقاز از طریق کریدور خزر چه تأثیری خواهد داشت؟
ایجاد این کریدور، بخشی از طرح کلان‌تر غرب برای کنترل مسیر‌های شرقی–غربی و کاهش نفوذ چین در منطقه است. مسیر زنگزور در صورت تحقق، می‌تواند جایگزینی برای بخشی از کریدور خزر شود و پیوند مستقیم‌تری میان اروپا، ترکیه و آسیای مرکزی برقرار سازد. این امر باعث تضعیف پروژه‌های مشارکتی چین با کشور‌های منطقه خواهد شد و می‌تواند ابتکار «کمربند و جاده» را در این ناحیه به چالش بکشد.
مسیر زنگزور در صورت تحقق، می‌تواند جایگزینی برای بخشی از کریدور خزر شود و پیوند مستقیم‌تری میان اروپا، ترکیه و آسیای مرکزی برقرار سازد.
در مجموع، اجرای چنین طرحی نه تنها موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، بلکه نظم منطقه‌ای و نقش قدرت‌های بزرگی، چون چین و روسیه را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. در شرایط فعلی، ایران باید با دقت تحولات منطقه را رصد کرده و در صورت احیای قدرت مانور بین‌المللی، نقش خود را در قفقاز جنوبی بازتعریف کند.
گفتگو: مهتاب بهرامی آسترکی
تابناک را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
نظرسنجی
آیا موافق ساخت بمب اتم هستید؟
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.