پیامد‌های انحلال پ. ک. ک برای کردهای منطقه؛ روی آوردن به مشارکت سیاسی و فعالیت‌های مدنی
به احتمال زیاد در آینده، کردها همچنان بر تمرکز بر ایجاد فضایی از طریق مشارکت سیاسی و فعالیت‌های جامعه مدنی در کشور‌های خود تأکید خواهند کرد و سعی خواهند کرد از گرفتار شدن در تغییرات منطقه‌ای که احتمالاً با عدم‌قطعیت و تلاطم همراه خواهد بود، اجتناب کنند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سایت «ویک» در مقاله‌ای به بررسی آثار منطقه‌ای انحلال حزب کارگران کردستان (پ. ک. ک) پرداخته که در ادامه آمده است.
در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۲۵، حزب منحله و تروریستی کارگران کردستان (پ. ک. ک) پس از چهار دهه مبارزه مسلحانه در ترکیه، انحلال خود را اعلام کرد. این اعلامیه در پی فراخوانی بود که عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ. ک. ک، در تاریخ ۲۷ فوریه صادر کرده بود؛ او از این گروه خواست تا سلاح‌ها را زمین بگذارند و برای همزیستی مسالمت‌آمیز کردها و ترک‌ها تلاش کنند.
این فراخوان پس از گزارش‌هایی درباره ازسرگیری روابط میان دولت ترکیه و پ. ک. ک که از اکتبر ۲۰۲۴ آغاز شده بود، صادر شد. این اعلامیه تاریخی می‌تواند زمینه‌ساز پایان رویارویی خشونت‌بار میان ترک‌ها و کردها در ترکیه و آغاز راه‌حلی مسالمت‌آمیز باشد.
اهمیت انحلال پ. ک. ک
تصمیم پ. ک. ک به انحلال، نه تنها برای سیاست داخلی ترکیه بلکه برای مبارزه فراملی کردها به منظور به رسمیت شناختن و خودمختاری نیز اهمیت دارد. پیامد‌های منطقه‌ای این اقدام از آن جهت حائز اهمیت است که تحولات داخل سوریه، جایی که پایان نظام بعثی در‌های خودمختاری کردها در شمال این کشور را گشوده است، زمینه‌ای برای شکل‌گیری تغییرات جدید فراهم کرده است.
این تصمیم می‌تواند به پایان درگیری‌های نظامی در شمال عراق منجر شود، جایی که در دهه گذشته شاهد افزایش چشمگیر درگیری‌ها میان نیرو‌های مسلح ترکیه و مبارزان پ. ک. ک بود. با این حال، تصمیم پ. ک. ک از همه مهم‌تر برای وضعیت سیاسی و امنیتی داخلی ترکیه اهمیت دارد.
شورش پ. ک. ک در ترکیه از پایان فرآیند صلح میان مارس ۲۰۱۳ تا ژوئیه ۲۰۱۵ شدت یافته است. طبق گزارش گروه بحران بین‌المللی (ICG)، این وضعیت منجر به کشته شدن ۷،۱۵۲ نفر شد که شامل ۱،۴۹۲ نیروی امنیتی ترکیه، ۴،۷۸۶ مبارز پ. ک. ک، ۶۴۶ غیرنظامی و ۲۲۶ نفر ناشناس بود.
مرحله سوم شورش پ. ک. ک از ژوئیه ۲۰۱۵، زمانی که پ. ک. ک پس از آتش‌بس دو ساله به مبارزه مسلحانه بازگشت، به طور واضح موجب ناآرامی جدی در جنبش گسترده‌تر کردها در ترکیه شد.
در حالی که بیشتر این تلفات در جنوب شرقی ترکیه گزارش شده‌اند، برخی از آنها همچنین در شمال سوریه و عراق و در جریان عملیات‌های نظامی ترکیه علیه اردوگاه‌های پ. ک. ک به وقوع پیوسته است.
اعتبار تصمیم پ. ک. ک چقدر است؟
حرکت به سمت پایان دادن به درگیری‌های فعال و ازسرگیری صلح با کردها در ترکیه پس از حمله مرگباری که پ. ک. ک در تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴ به مقر صنایع هوافضای ترکیه (یک شرکت تولیدی دفاعی ملی) در آنکارا انجام داد، آغاز شد.
این حمله باعث مرگ پنج نفر و زخمی شدن ۲۲ نفر شد. این حمله موجب شد تا نیرو‌های مسلح ترکیه ضربات تلافی‌جویانه وسیعی علیه اهداف پ. ک. ک در داخل ترکیه و مخفیگاه‌های آن در شمال سوریه و عراق انجام دهند که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر شد.
در این شرایط، اعتبار تصمیم پ. ک. ک به احتمال زیاد با توجه به واکنش‌های نظامی گسترده ترکیه و ادامه فشار‌ها از سوی دولت و نیرو‌های امنیتی ترکیه، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
این وضعیت نشان‌دهنده پیچیدگی و چالش‌های بزرگ در راه دستیابی به صلح و برقراری توافقات ماندگار است، چرا که اقدام نظامی و خشونت هنوز در فضای عمومی ترکیه و میان بخش‌هایی از جنبش کرد وجود دارد.
اگرچه جزئیات هنوز مبهم است، اما حملات و افزایش تلفات باعث شد تا رهبری ملی‌گرا و کردی ترکیه بار دیگر به دنبال فرآیند صلح دیگری باشند. طبق گزارش‌ها، این ابتکار توسط دولت باغچلی، عضو پارلمان و معاون نخست‌وزیر ترکیه و رهبر حزب حرکت ملی‌گرای سکولار (MHP) به درخواست رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان آغاز شد.
آنها دوباره خواستار مداخله عبدالله اوجالان، رهبر ۷۶ ساله پ. ک. ک شدند، که از سال ۱۹۹۹ در سلول انفرادی زندان جزیره امرلی در دریای مرمره به سر می‌برد. اوجالان در سال ۱۹۷۸ پ. ک. ک را تأسیس کرده و از سال ۱۹۸۴ تا زمان دستگیری‌اش در نایروبی، کنیا در سال ۱۹۹۹ رهبری این گروه را بر عهده داشت.
اگرچه این واقعیت که اوجالان از زندان خواستار انحلال حرکت پ. ک. ک شد، نگرانی‌هایی را به وجود می‌آورد که ممکن است این تصمیم تحت فشار و تهدید اتخاذ شده باشد، اما برخی نشانه‌ها از اعتبار این تصمیم وجود دارد؛ به‌ویژه اینکه رهبران حزب دمکراتیک خلق (DEM) که حامی کردها هستند، از اکتبر ۲۰۲۴ چندین بار با این رهبر زندانی دیدار کرده‌اند.
در تاریخ ۲۷ فوریه ۲۰۲۵، نمایندگان حزب دمکراتیک خلق پس از دیدار با اوجالان در زندان، نامه او را به مطبوعات خواندند و فراخوان برای بی‌سلاح‌سازی پ. ک. ک را اعلام کردند.
آیا این می‌تواند به حل مسئله کردها کمک کند؟
صرف‌نظر از شرایط اعلام انحلال پ. ک. ک، موفقیت واقعی این اقدام بستگی به توانایی فرآیند صلح ترک-کرد و حل نهایی مسئله کردها از طریق فرآیند سیاسی دارد. برای جمعیت کرد در ترکیه، به‌ویژه جوانان، مهم‌ترین جنبه این است که دولت ترکیه، دولت و ملی‌گرایان ترک هویت و فرهنگ متمایز کردها را محترم بشمارند و آن را به رسمیت بشناسند.
دستیابی به این هدف دشوار خواهد بود، چرا که بار تاریخی، قومی و فرهنگی که این دو گروه از پایان جنگ جهانی اول و تشکیل جمهوری ترکیه به دوش کشیده‌اند، به شدت مانع این امر است.
اما آنچه که امید را افزایش می‌دهد، گرایش فزاینده رهبری کرد در ترکیه به لزوم کنار گذاشتن خشونت و جست‌و‌جو برای بنیان‌گذاری یک آلترناتیو سیاسی معتبر است. تغییر نسل در رهبری کردها در ترکیه نیز قابل توجه است.
نسل جدیدی از رهبران کردی مانند صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر زندانی حزب دموکراتیک خلق (HDP) که در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۴ در جایگاه سوم قرار گرفت و در فرآیند صلح ۲۰۱۳-۲۰۱۵ رهبری آرمان‌های سیاسی کردها را بر عهده داشت، پیروی اجتماعی و سیاسی بیشتری در ترکیه نسبت به پ. ک. ک جذب کرده است.
به طور مشابه، رهبران مشترک حزب دمکراتیک خلق، تولای هاتیمو اوغلو و تونجر باکرهان، بیشتر تمایل دارند تا هویت کردی را از طریق یک فرآیند دموکراتیک و سیاسی تأکید کنند، به جای اینکه مسیر یک شورش مسلحانه را دنبال کنند.
ظهور منطقه‌ای و ژئوپولیتیکی
با این حال، تنها وضعیت داخلی ترکیه نیست که ممکن است اوجالان و پ. ک. ک را به کنار گذاشتن خشونت و جستجوی راه‌حل سیاسی سوق داده باشد. وضعیت ژئوپولیتیکی منطقه‌ای که به سرعت در حال تغییر است و قرار گرفتن مسئله کردها در این زمینه نیز قابل توجه است. با توجه به تحولات سیاسی در سوریه و تا حدی تأثیر تغییرات ژئوپولیتیکی منطقه‌ای بر ایران و عراق، پ. ک. ک در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار گرفته است.
پ. ک. ک به مرحله‌ای رسیده بود که ادامه شورش دیگر امکان‌پذیر نبوده و حتی برای جنبش گسترده‌تر کردها به منظور خودمختاری سیاسی و حق تعیین سرنوشت، ضدتولیدی شده بود، به‌ویژه با توجه به عدم تقارن قدرت نسبت به دولت ترکیه و افزایش تلفات ناشی از حملات نیرو‌های مسلح ترکیه.
تغییرات ژئوپولیتیکی منطقه‌ای همچنین ادامه شورش پ. ک. ک علیه ترکیه را دشوار کرده است، با توجه به وضعیت در سوریه و عراق و فشار‌های ایران علیه جنبش کردی. اوجالان ممکن است متوجه شده باشد که شورش پ. ک. ک می‌تواند به دستاورد‌های جنبش کردی در سوریه از سال ۲۰۱۱ آسیب برساند.
هرچند که بیان قطعیت در این زمینه دشوار است، با توجه به تحولات داخلی سوریه از زمان سقوط اسد در ۸ دسامبر ۲۰۲۴، احتمال آنکه نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری «مظلوم کوبانی» موفق به تشکیل یک منطقه خودمختار رسمی کردستان سوریه (روجوا) در شمال سوریه شوند، افزایش یافته است.
در صورتی که این اتفاق بیفتد، مشابه به اقلیم کردستان عراق (KRG) خواهد بود، و رهبری کرد در ترکیه می‌داند که ادامه شورش پ. ک. ک موقعیت جنبش کردی در سوریه را تضعیف خواهد کرد.
در عراق، کردها پس از رفراندوم استقلال ۲۰۱۷ با چالش‌هایی مواجه شدند که کشور‌های منطقه‌ای با جمعیت‌های کرد قابل توجه—ایران، عراق، سوریه و ترکیه—را به هم پیوند داد تا هرگونه احتمال پیشرفت در آرمان‌های کردی را خنثی کنند.
نگاهی به آینده
در این شرایط، خبر انحلال پ. ک. ک تأکیدی است بر تغییرات در آرمان‌های کردی و جست‌و‌جو برای به رسمیت شناختن و خودمختاری. این امر همچنین نشانه‌ای از چالش‌های گسترده‌ای است که جنبش‌های کردی در سراسر خاورمیانه با آن مواجه هستند و علی‌رغم هویت اجتماعی-سیاسی مشترک و جمعی خود، همچنان پراکنده و گسیخته باقی مانده‌اند.
به احتمال زیاد در آینده، کردها همچنان بر تمرکز بر ایجاد فضایی از طریق مشارکت سیاسی و فعالیت‌های جامعه مدنی در کشور‌های خود تأکید خواهند کرد و سعی خواهند کرد از گرفتار شدن در تغییرات منطقه‌ای که احتمالاً با عدم‌قطعیت و تلاطم همراه خواهد بود، اجتناب کنند؛ همانطور که حداقل از زمان بهار عربی ۲۰۱۰-۲۰۱۱ شاهد آن بوده‌ایم.
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.