سفر رافائل گروسی به تهران کار را در وین تمام خواهد کرد؟

بین الملل تابناک: روز شنبه ۱۴ اسفندماه، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای در سفری کوتاه و مهم به ایران آمد و با مقامات کشورمان دیدار و رایزنی کرد. هدف از انجام این سفر ـ که در میانه مذاکرات وین انجام شد ـ دستیابی به راهکار مشترک برای سه موضوع پادمانی جاری میان ایران و آژانس بود

هرچند مذاکرات لغو تحریم ها در وین، نتایج نسبتا مناسبی را به دنبال داشته، لیکن ایران اعلام کرده که دستیابی به توافق نهایی، مستلزم حل و فصل و بسته شدن موضوعات باقی مانده میان ایران و آژانس است.

نمایندگان ایران در مذاکرات وین بارها تاکید کرده اند که پذیرش همزمان محدودیت ها و نظارت های گسترده ناشی از اجرای برجام بر برنامه هسته ای کشورمان با ادامه روند پیگیری پرونده های پادمانی که قبلا بسته شده بود و مجددا با رویکردهای سیاسی بازگشایی شده، ضمن آن که عادلانه نیست، به هیچ وجه قابل انجام نیز نمی باشد.

سفر گروسی به تهران، که در ادامه گفت‌وگوهای فشرده و پرچالش نمایندگان کشورمان با مسئولین آژانس در وین انجام شد، شرایطی را فراهم آورد که طرفین با تدوین نقشه راه مشخص از این گره جدی در مذاکرات وین عبور کنند.

بیانیه مشترکی که از سوی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان و مدیر کل آژانس صادر شد، مولفه های اصلی این نقشه راه را تعیین کرده است.

در بیانیه مشترک تصریح شده که «ایران، حداکثر تا ٢٩ اسفند توضیحات کتبی خود درخصوص سوالات مربوط به سه مکانی که گفته می شود ایران به آنها نپرداخته است را به همراه اسناد پشتیبان به آژانس ارائه خواهد کرد.»

همچنین در بخش دیگری از بیانیه مشترک اعلام شده که «مدیرکل در نظر دارد با انجام فعالیت‌های مندرج در بندهای ۱ تا ۳ بیانیه و به دنبال ارزیابی مربوطه توسط آژانس، نتیجه‌گیری خود را پیش از برگزاری شورای حکام در خرداد ۱۴۰۱( ژوئن ۲۰۲۲ )گزارش نماید.»

نکته آنکه در نقشه راه مورد توافق زمانبندی اقدامات و محدوده زمانی تهیه گزارش مدیرکل و ارائه آن به شورای حکام به گونه ای تنظیم شده که تا پیش از شروع اجرای تعهدات هسته ای ایران در توافقنامه برجام، پرونده موضوعات پادمانی گذشته تعیین تکلیف شده و نظر ایران در این خصوص تامین شود.

علاوه بر محورهایی که در نقشه راه مورد توافق بر آن تاکید شده در جریان گفت‌وگوهای وین و همچنین ملاقات هایی که مقامات کشورمان با مدیرکل آژانس در تهران داشتند بر این موضوع تاکید شد که ایران حاضر نیست، پیش از حل موضوعات پادمانی باقی مانده به روز باز اجرای توافقات مندرج در برجام وارد شود.

چرا سفر گروسی به ایران مهم است و این سفر چه اثری بر مذاکرات وین خواهد داشت؟ 

دکتر «حیدر علی مسعودی»، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس مسائل هسته ای در این رابطه به تابناک گفت: فکر می‌کنم این سفر، سفر مهمی بود؛ به دلیل اینکه یکی از مهم‌ترین موانع نهایی برای رسیدن به توافق احیای برجام مسائل باقی‌مانده بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تلقی می‌شد. یکی از مواضعی که ایران در هفته‌های گذشته اعلام می‌کرد مبنی بر اینکه از خط قرمزهای خودش عبور نمی‌کند، همین مسائل ادعایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که در رابطه با آثار اورانیوم غنی شده در برخی از سایت‌های اعلام نشده هسته‌ای ایران در سال‌های گذشته که ابتدا اعلام شد چهار سایت مورد ادعا و محل بحث و بررسی آژانس قرار گرفته اما الان اعلام شد که سه سایت محل بحث است.

وی افزود: آنچه از اخبار مشخص است، شواهدی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا می‌کند در اختیار دارد، شواهدی هست که با فعالیت‌های جاسوسی توسط اسرائیل در سال‌های گذشته مرتبط بوده و آن شواهد است که حال مبنای ادعاهای آژانس قرار گرفته است. اتفاقات و اخباری که از وین طی ماه و هفته‌های گذشته بیرون می‌آمد، نشان می‌داد که این ادعا، ادعای نسبتا درستی هست؛ به دلیل اینکه ارتباطاتی بین آژانس و مقامات اسرائیل در هفته‌های گذشته شکل گرفت.

سفر مقامات اسرائیل به وین و دیدار با دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین تماس تلفنی نفتالی ونت، نخست‌وزیر اسرائیل در آستانه سفر آقای کروسی به تهران در یکی دو روز گذشته، نشان‌دهنده این بود که اسرائیل کاملا مرتبط با این ادعاهای آژانس است ولی به هرصورت آنچه در دینامیزم مذاکرات وین اهمیت داشت این بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صرفنظر از اینکه داده‌ها و شواهد خود را از چه منابعی کسب کرده، بتواند آن‌ها را بررسی کند، این ادعاها را راستی آزمایی کند و درستی یا نادرستی آن‌ها را نشان دهد.

براساس تفاهمی که بین آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران انجام شد، قرار است که طی بازه زمانی که تا بیست و نهم اسفند ماه یعنی پایان سال شمسی است، سوالات بین آژانس و سازمان‌ انرژی اتمی ایران رد و بدل شود، ایران پاسخ خود را بدهد و یک مدت زمانی آژانس فرصت خواهد داشت که پاسخ‌های ایران را بررسی کند. اگر مجددا سوالی داشت، سوال کند و نهایتا طی ۳ نشست جداگانه در تهران درباره هر یک از آن سایت‌های مورد ادعایی بحث و بررسی بین دوطرف صورت خواهد گرفت.

این کارشناس مسائل هسته ای افزود: بنابراین اگر بخواهم جمع‌بندی کنم، نگرانی این بود که در نشست آتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ممکن است مساله ادعاهای جدید آژانس برای ایران مشکل‌ساز شود و شاید بتواند روند مذاکرات برجام را از ریل خارج کند، ولی به نظر می‌رسد با مساعدتی که ایران داشته و ارتباطاتی که بین دوطرف برقرار شده، یک نقشه راهی برای حل و فصل موضوعات مورد ادعای آژانس پدید آمده و این خبر بسیار خوبی برای احیای برجام است.

مسعودی در نهایت عنوان کرد: من فکر می کنم آنچه در گزارش یا بیانیه آژانس در این هفته خواهد آمد، براساس توافقی هست که بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان انرژی اتمی ایران اتفاق افتاده و شکل گرفته است؛ بنابراین، این سه یا چهار اصل یا گزاره‌ای که در بیانیه مشترک ایران و آژانس آمده، احتمالا در گزارش آژانس هم با زبان فنی‌تری بیان خواهد شد و دبیرکل اعلام خواهد کرد که آژانس و ایران توانسته‌اند به یک نقشه راه مشترک مورد توافق برای حل و فصل مسائل باقی مانده دست پیدا کنند که این مسئله می تواند کمک بزرگی برای توافق در وین باشد.