راهبرد رهبر انقلاب در شرایط جدید هسته ای چه خواهد بود؟

به گزارش «تابناک»، در طول بیست سال کشاکش پرونده هسته‌ای هرگاه فشارها و شرایط سخت میشد، رهبر انقلاب رهنورد و خط سیاسی و رسانه ای جدیدی را ترسیم کرده اند،

در این گزارش این رهنمودهای استراتژیک رهبری  در موضوع هسته ای و در مواقع خاص را بازخوانی کرده ایم.

گفتنی است رهبر انقلاب در جدیدترین سخنرانی خود وعده دادند به زودی درباره علت اصرار طرف مقابل بر تعطیلی غنی سازی با مردم سخن میگویند.

پرونده هسته‌ای ایران در سال ۱۳۸۲ با به اصطلاح افشاگری  در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران در سایت‌های نطنز و اراک و با فشار‌های مستقیم آمریکا  وارد فاز جدی شد.

از آن زمان، ایران با مذاکرات متعدد، قطعنامه‌های شورای امنیت، تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات نظامی مواجه بوده است. در سال ۱۳۸۴، با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، مذاکرات با گروه ۵+۱ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) شدت گرفت، اما فشار‌ها نیز افزایش یافت. در سال ۱۳۹۴، توافق هسته‌ای (JCPOA) امضا شد، اما خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافق در سال ۱۳۹۷، پرونده را به بن‌بست کشاند.

 از آن زمان تاکنون، ایران با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و کاهش تعهدات برجامی، به فشار‌های بین‌المللی پاسخ داده است.

 به نظر می‌رسد بعد از چهار دور مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا دوباره وضعیتی شبیه به بن بست روی موضوع هسته‌ای سایه افکنده است و تهدیدات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای کشورمان افزایش یافته است.

رهنمود‌ها و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در پرونده هسته‌ای

رهبر  انقلاب از ابتدای پرونده هسته‌ای بر حق مسلم ایران در دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید داشته‌اند.

 ایشان در سال ۱۳۸۳ اظهار داشتند  «انرژی هسته‌ای حق مسلم ملت ایران است و ما از این حق کوتاه نخواهیم آمد» (بیانات در دیدار با کارگزاران نظام، ۱۰ مهر ۱۳۸۳). این دیدگاه، محور اصلی سیاست هسته‌ای ایران بوده و در طول سال‌ها، به‌ویژه در برابر فشار‌های غربی، به‌عنوان خط قرمز نظام مطرح شده است.

برای مثال، در سال ۱۳۹۴، پیش از امضای برجام، رهبری  تأکید کردند: «ما از حقوق ملت ایران عقب‌نشینی نمی‌کنیم، اما مذاکره را برای رفع سوءتفاهم‌ها و اثبات حسن نیت خود ادامه می‌دهیم» (بیانات در دیدار با مسئولان نظام، ۲ تیر ۱۳۹۴).

 حرام بودن سلاح هسته‌ای و تأکید بر فتوای شرعی

یکی از مهم‌ترین رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب، فتوای تاریخی ایشان در حرام اعلام کردن تولید، انباشت و استفاده از سلاح هسته‌ای است. این فتوا در سال ۱۳۸۴ صادر شد و رهبری تاکید کردند : «ما سلاح هسته‌ای را حرام می‌دانیم و به دنبال آن نیستیم، اما فناوری هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز حق ماست» (بیانات در دیدار با دانشمندان هسته‌ای، ۱۲ آبان ۱۳۸۴). این فتوا نه‌تنها از منظر شرعی، بلکه از منظر سیاسی و دیپلماتیک نیز جایگاه ایران را تقویت کرد و به‌عنوان یک ابزار دیپلماتیک در برابر اتهامات غرب مورد استفاده قرار گرفت.

بی‌اعتمادی به دشمن و تأکید بر خودکفایی

رهبر معظم انقلاب بار‌ها بر بی‌اعتمادی به دشمن، به‌ویژه آمریکا، تأکید کرده‌اند. در سال ۱۳۸۶، در اوج فشار‌های شورای امنیت، رهبری گفتند : «دشمن قابل اعتماد نیست؛ ما باید با تکیه بر توان داخلی خود پیش برویم و از مذاکره به‌عنوان ابزاری برای رفع فشار استفاده کنیم، نه وابستگی» (بیانات در دیدار با کارگزاران نظام، ۲۰ شهریور ۱۳۸۶). این دیدگاه در سال‌های بعد، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، بیش از پیش مورد تأکید قرار گرفت. ایشان در سال ۱۳۹۷ فرمودند: «آمریکا نشان داد که به هیچ تعهدی پایبند نیست؛ ما باید با تکیه بر توان داخلی و اقتصاد مقاومتی، خود را در برابر این دشمنی‌ها بیمه کنیم» (بیانات در دیدار با مردم قم، ۱۹ دی ۱۳۹۷).

مذاکره با حفظ عزت و اقتدار

رهبر معظم انقلاب همواره مذاکره را در چارچوب عزت و اقتدار ملی تأیید کرده‌اند، اما از هرگونه مذاکره‌ای که به وابستگی یا تحقیر ملت ایران منجر شود، انتقاد کرده‌اند. در سال ۱۳۹۲، پیش از آغاز مذاکرات منجر به برجام، رهبری اظهار داشتند: «مذاکره باید با حفظ عزت ملت ایران باشد؛ ما از موضع ضعف مذاکره نمی‌کنیم» (بیانات در دیدار با مسئولان نظام، ۱۲ تیر ۱۳۹۲). پس از امضای برجام نیز، ایشان هشدار دادند: «اگر دشمن به تعهدات خود پایبند نباشد، ما نیز تعهدی نداریم» (بیانات در دیدار با کارگزاران نظام، ۱۳ تیر ۱۳۹۵). این دیدگاه پس از خروج آمریکا از برجام، به کاهش تعهدات ایران منجر شد.

 تقویت جبهه مقاومت و افزایش هزینه‌های دشمن

رهبر معظم انقلاب در مواقع پیچیده، بر تقویت جبهه مقاومت به‌عنوان یک ابزار بازدارنده تأکید کرده‌اند. در سال ۱۳۹۹، در اوج فشار‌های حداکثری آمریکا، رهبری گفتند : «ما باید جبهه مقاومت را تقویت کنیم تا دشمن جرأت تعرض به ما را نداشته باشد» (بیانات در دیدار با فرماندهان مقاومت، ۲۷ مهر ۱۳۹۹). این رهنمود، به‌ویژه در سال‌های اخیر که تهدیدات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران افزایش یافته، مورد توجه قرار گرفته است.

 اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی به خارج

یکی از تجویز‌های کلیدی رهبر معظم انقلاب در مواجهه با فشار‌های ناشی از پرونده هسته‌ای، تأکید بر اقتصاد مقاومتی بوده است. در سال ۱۳۹۸، پس از تشدید تحریم‌ها، رهبری گفتند : «راه مقابله با تحریم‌ها، تکیه بر توان داخلی و اقتصاد مقاومتی است؛ ما نباید منتظر رفع تحریم‌ها بمانیم» (بیانات در دیدار با کارگزاران نظام، ۴ خرداد ۱۳۹۸). این دیدگاه، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به‌عنوان یک راهبرد کلان برای کاهش آسیب‌پذیری ایران در برابر فشار‌های اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است.

در تحلیلی رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب در پرونده هسته‌ای، می‌توان ترکیبی از اصول ثابت و راهبرد‌های انعطاف‌پذیر را پیدا کرد .

اصول ثابت شامل حرام بودن سلاح هسته‌ای، تأکید بر حق مسلم ایران در فناوری صلح‌آمیز، و حفظ عزت ملی است. این اصول، به‌عنوان خطوط قرمز نظام، در تمام مراحل پرونده هسته‌ای رعایت شده‌اند. از سوی دیگر، راهبرد‌های انعطاف‌پذیر، مانند مذاکره با حفظ اقتدار، تقویت جبهه مقاومت، و تکیه بر توان داخلی، به ایران اجازه داده تا در برابر فشار‌های متغیر بین‌المللی، انعطاف نشان دهد و در عین حال از منافع خود دفاع کند.

بی‌اعتمادی به دشمن، که از همان ابتدا مورد تأکید معظم‌له بوده، پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ به اثبات رسید و سیاست کاهش تعهدات ایران را توجیه کرد. همچنین، تأکید بر اقتصاد مقاومتی، به‌ویژه در دوره فشار حداکثری (۱۳۹۸-۱۴۰۰)، به ایران کمک کرد تا از فروپاشی اقتصادی جلوگیری کند، هرچند چالش‌های اقتصادی همچنان پابرجاست.

در حال حاضر، مذاکرات هسته‌ای در بن‌بست قرار دارد و تهدیدات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران افزایش یافته است. ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۶۰ درصد رسانده و ذخایر اورانیوم غنی‌شده قابل‌توجهی در اختیار دارد. از سوی دیگر، تحریم‌ها همچنان اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده و گروه‌های متحد ایران در منطقه، مانند گروه‌های مقاومت در لبنان، با حملات گسترده مواجه شده‌اند. در این شرایط، به‌روز‌رسانی راهبرد‌ها بر اساس رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب ضروری است.

 با توجه به تهدیدات نظامی، ایران باید توان دفاعی خود را، به‌ویژه در حوزه موشکی و سایبری، تقویت کند. برای مثال، توسعه موشک‌های مافوق صوت و افزایش توان سایبری می‌تواند هزینه هرگونه اقدام نظامی علیه ایران را بالا ببرد.

 بازنگری در تعهدات بین‌المللی در صورت تداوم بن‌بست مذاکرات، ایران می‌تواند با بازنگری در تعهدات خود، مانند خروج از NPT، اهرم فشاری علیه طرف مقابل ایجاد کند. این اقدام باید با تدبیر و در چارچوب اصول شرعی انجام شود.

جمهوری اسلامی یران در ماه‌های اخیر جدیت خود را مذاکره و رسیدن به راه حل مشترک عملی  نشان داد  حالا طرف آمریکایی است که یا باید مرگ مذاکرات را اعلام کند و مسئولیت آن را برعهده بگیرد یا آنکه با قدر شناسی نسبت به گام های برداشته شده،به سمت یک « راه حل » حرکت کند.