شلیک به امنیت جامعه با دوربین‌های موبایل؛ اجرای چراغ خاموش لایحه حجاب؟

علی‌رضا محرمی - لایحه عفاف و حجاب متوقف شد، اما هنوز پیامک‌هایی که در این زمینه به برخی شهروندان ارسال می‌شود متوقف نشده و مشخص نیست که ادامه این ماجرا به کجا می‌رسد.

به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، خیابان‌های کشور، از پایتخت که تهران باشد تا اصفهان، شیراز تا تبریز و اهواز و دیگر شهرها یک دست نیست. از اقشار مختلف با عقاید مختلف و البته سلایقی که چهره شهرها را متفاوت می‌کند. هر شهر یک ساختار و رویکرد و البته فرهنگ متفاوت دارد که مختص شهروندان آن جامعه است. با این حال هیچکس قادر نخواهد بود که سلیقه خاصی را به جامعه تحمیل کند، همانطور که هیچ چیز تحمیلی، پایدار نیست.

سال‌هاست که در مقوله حجاب و عفاف، درگیر قوانین ریز و درشت هستیم؛ قوانینی که گاهی با حضور گشت‌های ارشاد در خیابان‌ها اجرایی شد و مدتی جامعه را درگیر خود کرده بود یا قانونی که با عنوان لایحه عفاف و حجاب در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، اما با ورود شورای عالی امنیت ملی (شعام) اجرای این قانون متوقف شد. با این حال سازمان‌های و نهادهایی هستند که به صورت مستقل در این زمینه فعالیت می‌کنند. بی راه نیست که تا زمان شنیده نشدن صدای اقشار مختلف جامعه، نمی‌توان به یک قانون واحد دست یافت و به دنبال آن اقداماتی رخ بدهد که امنیت روانی و اجتماعی را مختل نکند. شاید همین موضوع یکی از دلایل متوقف شدن لایحه عفاف و حجاب از سوی شعام بوده است.

جالب اینکه سیدمحمود نبویان، نماینده نزدیک به جبهه پایداری در ویدیویی غیرمنتظره تأکید کرد: «ابلاغ قانون حجاب و عفاف به مصلحت نیست و با توجه به شرایط فعلی نباید انجام شود. اما برخی با انتقادات غیرمنطقی به رئیس مجلس می‌خواهند، مجلس را مقابل شورای عالی امنیت ملی قرار دهند.» این اظهارات نبویان واکنش‌های مثبت و منفی زیادی را به دنبال داشت، اما نکته اینجاست که حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری در کشور هم هنوز به تصمیمی واحد در خصوص قانون عفاف و حجاب نرسیده‌ایم.

بهار خبرساز
با تمام این تفاسیر، با شروع فصل بهار بار دیگر ارسال پیامک‌های تذکر در زمینه حجاب فعال شده است. پیامک‌هایی که از نیمه نخست سال ۱۴۰۳ آغاز شد و برخی از زنان و دختران روی تلفن همراه خود پیامک‌هایی با مضمون تذکر پوشش مواجه می‌شدند. جالب اینجاست که هنوز مشخص نیست که ساز و کار ارسال این پیامک‌ها چگونه است و افرادی که پیامک‌های تذکر دریافت می‌کنند، چگونه شناسایی می‌شوند.

خبرنگار تابناک در این زمینه بررسی‌های میدانی انجام داده است؛ گشتی در شهر و البته مصاحبه با تعدادی از زنانی که پیامک‌های تذکر را دریافت کرده‌اند و صحبت‌هایشان جالب به نظر می‌رسد. زنی مقابل تئاتر شهر، دو دختر را که حدوداً ۱۹-۱۸ ساله هستند، نگه داشته و به آنها تذکر حجاب می‌دهد. هرچند این دختران که از «نسل Z» جامعه ایران هستند، چندان توجهی به این تذکرها ندارند و عبور می‌کنند. بلافاصله مردی حدوداً ۴۰ ساله واکنش نشان می‌دهد و با زن حجاب‌بان وارد گفت‌وگو می‌شود. زن حجاب‌بان به این مرد می‌گوید: «به تو چه ربطی دارد که دخالت می‌کنی؟» عیناً همین جمله به این زن گفته می‌شود: «اتفاقاً موضوع امثال من همین است؛ به تو چه ربطی دارد که به این و آن گیر می‌دهی؟» این مکالمه با همین دو جمله پایان پیدا می‌کند، اما در سطح شهر هنوز اتفاقات دیگری هم قابل مشاهده است.

مقابل بازار تجریش زنی به همراه همسرش در حال عبور کردن است؛ مردی که به نظر می‌رسد هیچگونه مسئولیتی ندارد و مشخصاً مأمور هم نیست، دوربین موبایل خود را به سمت آنها گرفته است. همسر این زن متوجه این اقدام شده، ابتدا به مردی که با موبایلش عکس می‌گرفت می‌گوید: «چرا عکس می‌گیری؟» مرد پاسخ می‌دهد: «از شما عکس نگرفتم، من مدیر خرید همین فروشگاه هستم، در حال عکس گرفتن از محصولاتم بودم.» خبرنگار «تابناک» درست در این صحنه حضور دارد؛ همسر آن زن گوشی تلفن همراه مرد را گرفته و بررسی می‌کند که عکس او و همسرش در گوشی مردی که مدعی شده بود مدیر فروشگاه مذکور است، دیده می‌شود که  این تصویر برای شخصی در واتس‌آپ ارسال شده است. دریافت کننده عکس هیچ نام و نشانی هم ندارد و فقط یک شماره است. در تصویر هم هیچ محصولی از فروشگاه وجود ندارد و قاب این مرد فقط آن زن و همسرش را به تصویر کشیده بود. همسر آن زن تصویر را از روی واتس‌آپ گوشی پاک می‌کند و تذکر می‌دهد و آن مرد هم عذرخواهی می‌کند. با این حال مکالمه اینجا به پایان نرسید: «این من بودم که فقط تذکر دادم، شاید یک نفر دیگر فیزیکی درگیر شود؛ مراقب خودت باش!»

یکی از زنانی که پیامک تذکر پوشش دریافت کرده، می‌گوید: «سال پیش با خواهرم و همسران‌مان به اصفهان رفته بودیم. من و خواهرم هر دو پیامک تذکر دریافت کردیم. جالب این بود که هر دوی ما باهم در موقعیت‌های مختلف شهر از جمله سی‌وسه پل، عالی‌قاپو، پل خواجو و... حضور داشتیم، اما پیامک تذکری که برای من آمد یک روز دیرتر از خواهرم بود.» 

خانم دیگری که اخیراً به شیراز سفر کرده، تجربه جالبی دارد: «ما ۶ نفر راهی سفر شده بودیم. من به همراه دو دوستم و همسران‌مان. هر دو دوست من پیامک تذکر پوشش دریافت کردند، اما در حالی که باهم در شهر تردد می‌کردیم، من پیامکی دریافت نکردم. خودم حدس زدم شاید چون عینک آفتابی روی صورتم بوده، چهره‌ام شناسایی نشده و به همین دلیل هم پیامکی دریافت نکردم».

ساز و کارهای متفاوت و ناقص
 این تجربه متفاوت هم نشان می‌دهد ساز و کارها برای ارسال پیامک تذکر پوشش مشخص نیست. آیا شناسایی افراد صرفاً از روی چهره است؟ در این صورت تطابق چهره به چه شکل انجام می‌شود و آیا متولیان این امر، به سامانه ثبت احوال دسترسی دارند؟ در صورت شباهت احتمالی دو چهره، افرادی که پوشش را رعایت نکرده‌اند حضورشان در یک مکان چگونه راستی آزمایی می‌شود؟ آیا بررسی آنتن‌های موبایل منطقه به شناسایی این افراد کمک می‌کند؟ اینها پرسش‌هایی است که طبیعتاً سازمان‌هایی چون ثبت احوال و شرکت مخابرات یا شرکت‌های تأمین کننده زیرساخت‌های ارتباطی باید به آن پاسخ دهند.

هرچه هست به نظر می‌رسد از سال گذشته و پیش از تصویب قطعی لایحه عفاف و حجاب، به شیوه چراغ خاموش، اقداماتی آغاز شده و با وجود متوقف شدن این لایحه از سوی شوای عالی امنیت ملی، هنوز برای بعضی‌ها متوقف نشده است. اقداماتی که به نظر می‌رسد موجب برهم زدن آرامش روانی و اجتماعی در سطح جامعه شود. مگر مرجع بالاتری از شورای عالی امنیت ملی وجود دارد که سرخود تصمیم به یک رویه غلط گرفته است؟! هرچه هست حتماً باید مجموعه‌هایی نظیر وزارت کشور (سازمان ثبت احوال)، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (مخابرات) و شرکت‌های ارسال کننده پیامک توضیح بدهند که چطور قانونی با نظر صریح عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری پیرامون امنیت ملی کشور تصمیمی را اتخاذ کرده، اما بعضی با بی اعتنایی به آن اصرار به بخش‌هایی از آن دارند و به مسیر اشتباهی که ممکن است جامعه را دچار مخاطره کند نیز ادامه می‌دهند!