تاملی بر برداشت «لیتیوم»، «برم» و سایر فلزات ارزشمند از دریاچه ارومیه!

چه نشسته‌اید که دریاچه را خشک کرده‌اند تا به لیتیوم یا برم یا سایر فلزات ارزشمند برسند!

به گزارش «تابناک»؛ این شایعه‌ای است که هرچند تازه نیست، اما اخیرا دوباره داغ شده است. ماجرایی که این بار با انتشار فیلم‌هایی شروع شد که در آن چند کامیون به وسیله لودر‌ها بارگیری می‌شوند و اگر یک بار گذرتان به دریاچه ارومیه یا حتی دریاچه شور دیگری مانند حوض سلطان خورده باشد، می‌توانید حدس بزنید که مکان آن چنین محدوده‌هایی است؛ محدوده دریاچه‌های نمک.

اتفاقا نکته جالب ماجرا اینجاست که با دیدن نمک و سایر مولفه‌های تصویر، حدس می‌زنند که آن فیلم مربوط به دریاچه ارومیه است، اما در ادامه به جای آنکه فرایند در حال وقوع یعنی برداشت نمک را روایت کنند، مدعی می‌شوند که پای فلزی کمیاب و گرانبها در میان است و ماشین آلات حاضر در تصویر و عوامل پشت پرده آن‌ها مشغول غارت دریاچه هستند!

البته شایعات اخیر به این حد از ادعا بسنده نکرده و پای چینی‌ها را هم به ماجرا باز کرد؛ به این صورت که مدعی شده اند آن‌ها مشغول برداشت فلزات گرانبها از بستر خشک شده دریاچه هستند. برداشت «لیتیوم» و در برخی روایات، «برم»؛ فلز‌هایی که آشنایی بسیاری مان با آن‌ها به جدول مندلیف بازمی‌گردد و بعید است بدون استفاده از گوگل بتوانیم کاربرد‌های آن‌ها را حدس بزنیم.

شایعاتی که ظاهرا بازار پر رونقی دارند و بعید نیست به زودی به برداشت فلزات ارزشند و کمیاب دیگر هم برسند و یا پای عناصر گرانبهای غیر فلزی را هم به ماجرا بازکنند. به ماجرای برداشت نمک از دریاچه که سال‌های طولانی است جریان دارد و برای پی بردن به آن، کافی است به سه منطقه‌ای که برای برداشت نمک مشخص شده و مجوز گرفته سری بزنید یا به هر واسطه که می‌دانید، فردی را در این مناطق بیابید و از وی در این باره بپرسید.

انگنه، آق گنبد و آق زیارت، سه منطقه‌ای هستند که سالهاست فرایند برداشت نمک در آن‌ها جریان دارد و شاید بهتر است همین امروز تعطیل شوند تا بازار شایعات از بین برود و شاید آن‌هایی که خواسته و ناخواسته به این شایعات دامن می‌زنند، به خودشان بیایند و سنجیده‌تر سخن بگویند و عمل کنند؛ از نماینده مجلسی که مدعی شده چینی‌ها در حال مذاکره برای برداشت شورابه دریاچه هستند تا خبرگزاری رسمی که تاکید دارد «دریاچه نمک قم، تالاب حوض سلطان، دریاچه ارومیه و... از جمله مهم‌ترین منابع غنی «لیتیوم» هستند»!

ادعا‌هایی گزاف که مورد تایید هیچ مرجع و نهاد تخصصی نیست؛ از سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی که در نامه‌ای رسمی به صراحت اعلام کرده که «هیچ گزارش مستندی در خصوص وجود لیتیوم در دریاچه ارومیه ارائه نشده و موارد ذکر شده توسط برخی افراد در این باره کاملا بی اساس است» تا پژوهشکده علوم زمین که تاکید کرده «معمولا لیتیوم را در آب استخراج می‌کنند، چون املاح شورابه‌ای را از نمک نمی‌گیرند از آب شور می‌گیرند بنابراین کسی جایی را خشک نمی‌کند تا مثلا لیتیوم برداشت کند.»

گزارش‌هایی فنی که به عنوان مثال تاکید دارند در نمک دریاچه ارومیه املاحی مانند منیزیم و پتاسیم نیز وجود دارند، اما نه به میزانی که صرفه برداشت و استحصال داشته باشد؛ مثل بسیاری از جا‌های دیگر که املاح متنوعی در زمین وجود دارد، اما میزانشان آنقدر اندک است که بیش از سودی که به دنبال خواهند داشت، می‌بایست هزینه صرف برداشت و استحصالشان شود؛ قاعده‌ای که بر اساس آن یک منطقه کانسار لقب می‌گیرد و منطقه‌ای دیگر، خیر.

نکته‌ای که علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور هم بر آن تاکید کرده و گفته: «دریاچه ارومیه حاوی لیتیوم هست، اما مقادیر آن به قدری اندک است که هیچ کس در ایران نمی‌تواند این میزان اندک را فرآوری کند.» سخنانی که ظاهرا به جذابیت فیلم‌های برداشت نمک از دریاچه و ادعا‌های سنجاق شده به آن‌ها مثل غارت ثروت ملی نیست و از این رو، بازار این شایعه بار دیگر تا آنجا داغ شده که سازمان محیط زیست را مجاب به برگزاری تور رسانه‌ای بازدید از فرایند برداشت نمک کرده است.

اقداماتی که شاید بهتر است در شکل موثرتری در دستور کار قرار گیرند و مثلا به شکایت حقوقی از نمایندگان و مسئولانی منجر شوند که با طرح ادعا‌های کذب، هرازگاهی زمینه ساز اوج گیری و تقویت این شایعه‌ها می‌شوند. شایعاتی که نمک بر زخم‌های دیگر از جمله خشک شدن دریاچه ارومیه هستند و موجب گمراهی عمومی در این موارد هم می‌شوند؛ القای این باور غلط که نه برداشت بیش از اندازه آب، ساخت سدهای فراوان و رهانکردن حقابه دریاچه و عوامل دیگر، که عامل خشک شدن دریاچه ارومیه، مافیا بوده‌اند؟!