چین و روسیه به ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس ملحق می‌شوند؟!

در یک ماه گذشته، ایالات متحده آمریکا به بهانه حمله به کشتی ها و نفتکش ها و همچنین حفاظت از دریانوردی و جریان آزاد انتقال انرژی، خواستار تشکیل یک ائتلاف نظامی دریایی در خلیج فارس با حضور تمامی کشورهای ذی نفع و به ویژه متحدانش شد.

به گزارش «تابناک»؛ با این حال، این درخواست آمریکا نه تنها مورد توجه متحدانش در خاورمیانه، اروپا و آسیا قرار نگرفت، بلکه در میان بی توجهی و عدم تمایل متحدان آمریکا، فرصت مناسب برای روسیه و چین فراهم شده تا به دنبال گسترش نفوذ خود در خلیج فارس با طرح های جایگزین باشند.

در همین رابطه، روس ها در واکنش به اقدامات اخیر آمریکا و طرح آن ها برای ائتلاف دریایی، عنوان کردند که این ائتلاف برای فشار بر ایران خواهد بود تا صلح و امنیت.

ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، پنج‌شنبه دهم مرداد گفت: این ائتلاف دریایی که آمریکا در حال طراحی آن است بیشتر از ماهیت امنیتی و صلح‌آمیز، متوجه فشار بر ایران بوده و متأسفانه آمریکا در خط مقدم این طرح است.

در مقابل، روسیه طرح دیگری را پیشنهاد داده است. میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه در بیست و سوم ژوئیه مفهوم امنیت جمعی در منطقه خلیج‌فارس را ارائه کرد و بر اساس این سند، ایجاد یک مکانیسم همکاری فراگیر در منطقه بر اساس برنامه‌ای بلندمدت و عملیاتی را راه حل اطمینان برای ایجاد امنیت در خلیج فارس دانست.

مطابق این سند، مفهوم امنیت روسیه در منطقه خلیج فارس بر این اصول استوار است؛

• تحکیم کلیه نیروهای علاقه مند به از بین بردن یک مرکز افراطی تروریستی در خاورمیانه؛
• بسیج افکار عمومی مسلمانان و سایر کشورها برای مقابله با تهدیدات تروریستی؛
• پایبندی همه طرفین به مصوبات بین‌المللی و مهمتر از همه منشور سازمان ملل متحد؛
• اجرای عملیات‌ به منظور دستیابی به صلح باید تنها بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت یا به درخواست مقامات قانونی کشوری که قربانی حملات به خاکش شده صورت پذیرد.
• سیستم امنیتی خلیج‌ فارس باید مبتنی بر احترام به منافع همه طرف‌های منطقه‌ای و سایر طرف‌های درگیر در همه زمینه‌ها باشد.
• چندجانبه‌گرایی به عنوان مکانیسمی برای فرایند تصمیم‌گیری و اجرای آن وجود داشته باشد.
• ارتقای سیستم امنیتی به منظور مبارزه با تروریسم بین‌المللی، حل بحران‌های سوریه، یمن، عراق و موضوع هسته‌ای ایران صورت پذیرد.
• اعمال اصل اعتمادسازی و ارائه تضمین‌های امنیتی متقابل میان کشورهای حوزه خلیج‌فارس

در همین رابطه دکتر حمیدرضا عزیزی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با تابناک عنوان کرده که روسیه دو هدف عمده از ارائه طرح امنیت دسته جمعی در خلیج فارس را دنبال می کند:

نخستین هدف روسیه سلبی و بازدارنده است. در واقع، روسیه با ارائه طرح آلترناتیوی در برابر طرح آمریکا و انگلیس در منطقه، در پی جلوگیری از افزایش حضور قدرت های بزرگ رقیب در خلیج فارس است. این هدف از این جهت بااهمیت است که  به واسطه همسایگی ایران با حوزه آسیای مرکزی و قفقاز، تنش ها در خلیج فارس می تواند اثرات امنیتی قابل توجهی بر محیط پیرامونی روسیه در همسایگی ایران داشته باشد.

هدف دوم جنبه ایجابی دارد؛ بنابراین، روسیه به دنبال آن است که نقش و نفوذ خودش در خلیج فارس را تحکیم کند.  همین هدف روسیه منجر به آن شده که به دنبال افزایش همکاری نظامی خود با ایران در خلیج فارس باشد. تا جایی که براساس توافق دو کشور، قرار است در سال 2019، رزمایش مشترکی میان ایران و روسیه در خلیج فارس برگزار شود که در نوع خود بی سابقه است.

در رابطه با چین نیز باید گفت که این کشور تاکنون واکنش مثبتی به طرح آمریکا نشان نداده است، حال آن که روز گذشته، رویترز در خبری به نقل از نی جیان، سفیر چین در امارات متحده عربی نوشت که چین در صورت نیاز به ائتلاف تحت رهبری آمریکا برای حفاظت از نفتکش‌های عبوری از تنگه هرمز خواهد پیوست.

در همین رابطه، دکتر محسن شریعتی نیا عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس مسائل چین در گفت‌وگو با تابناک، در پاسخ به این که «احتمال پیوستن چین به این ائتلاف چقدر است» عنوان کرد: این خبر البته به درستی نقل نشده است. برخی خبرگزاری های خارجی به درستی آن را نقل نکرده اند. آنچه گفته شده بدین مضمون است که ما در صورت تشدید بی ثباتی در خلیج فارس کشتی های خود را اسکورت می کنیم. افزون بر این، سفارت چین در امارات در متنی که در اختیار رسانه ها قرار داده، تنها به مطالعه پیشنهاد آمریکا برای تشکیل ائتلاف اشاره کرده است.

وی افزود: مهمتر آنکه سفیر چین در امارات در جایگاهی نیست که چنین تصمیم مهمی را اعلام کند. ساخت تصمیم گیری سیاست خارجی چین بسیار متمرکز و سلسله مراتبی است. چنین تصمیم مهمی در قالب سلسله مراتب و از سوی رده های بالا اعلام خواهد شد؛ بنابراین، خبری که منتشر شده اهمیت چندانی ندارد.

شریعتی نیا اظهار داشت: احتمال پیوستن چین به چنین ائتلافی ضعیف است. مشکلات راهبردی چین و آمریکا فزاینده است و در چنین شرایطی پیوستن چین به این ائتلاف می تواند یک تغییر راهبردی در سیاست خاورمیانه ای این کشور تلقی شود. بعید می دانم چنین تغییری رخ دهد. اساسا چینی ها هنوز به ائتلاف ها روی خوش نشان نمی دهند و نحوه کنش آنها در روابط بین الملل با آمریکا بسیار متفاوت است.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: اما در ایران به دلیل اهمیت فزاینده چین در سیاست خارجی و امنیتی این کشور از یک سو و اینکه چین شناسی به تدریج در حال تبدیل شدن به "مد" جدیدی است و " شناخت مبتذل" از این کشور به تدریج در حال گسترش است، این گونه خبرها جریان رسانه ای ایجاد می کند.

شریعتی نیا در پاسخ به این که چین «به چه دلیل ممکن است به این ائتلاف بپیوندد و به چه علت به ائتلاف نخواهد پیوست؟» نیز عنوان داشت: البته چین هیچگاه همکاری با آمریکا در خاورمیانه را رد نکرده است. همواره درجات حداقلی از همکاری با ایالات متحده در قالب نقش مدیریتی قدرت های بزرگ وجود داشته است. اما اولویت چین همواره همکاری از مسیر شورای امنیت سازمان ملل بوده است تا از مسیرهای یکجانبه گرایانه و خارج از شورا.

شریعتی نیا افزود: این ائتلافی که از آن سخن می رود اساسا هنوز مبهم است. حتی متحدین آسیایی آمریکا هم هنوز نسبت به مشارکت در آن تردید دارند.  چین به عنوان کلیدی ترین رقیب آمریکا احتمالا آخرین کشور مهمی خواهد بود که در مورد این ائتلاف تصمیم خواهد گرفت؛ اگر اساسا چنین تصمیمی بگیرد. اینکه سفیر چین گفته است پیشنهاد را مطالعه می کنند به خوبی نگرش دیپلماتیک چین به آن را نشان می دهد.