ارز انواع مختلفی دارد، اما ارز آزاد و ارز دولتی از مهمترین انواع آن است که در ایران و به واسطه تحریمهای خارجی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اهمیتی که دولتهای مختلف را مجاب میکند با هدف کاهش هزینههای تحمیلی بر شهروندان اقدام به پرداخت ارز دولتی به شهروندان کنند و هزینههای ایشان در تأمین نیازهای ارزی را کاهش دهند.
ارز دولتی در یک نظام چند نرخی ارز ارز دولتی به ارزی گفته می شود که به نرخ رسمی دولتی، که معمولاً نازل ترین نرخهای موجود است، صرف مصارف معینی شود. این مصارف معمولاً از سوی دولتها ضروری و حائز اولویت اعلام می شوند. در ایران پس از انقلاب به دلایل مختلف، اختلاف نرخ ارز دولتی با سایر نرخها دائماً رو به ازدیاد بوده و هر زمان به مصارف محدودتری اختصاص یافته است. از جملهی این مصارف عبارتند از: تحصیل دانشجویان در خارج کشور، سفر ماموران دولتی به خارج، بیمارانی که ضرورت معالجه آنها در خارج وجود دارد، کالاهای وارداتی دولتی و برخی واردات بخش خصوصی.
ارز آزاد ارزی که از صرافی برای مصرف شخصی یا حواله جات کالاهای لوکس یا دیگر مصرفها فروخته میشود.
تفاوت ارز دولتی و آزاد ارز مبادلهای یا دولتی ارزی است که توسط دولت و در مرکز مبادلات ارزی توزیع میشود، اما ارز آزاد به وسیله صرافان و دلالان بازار ارز عرضه میشود که قیمت آن براساس شرایط اقتصادی و میزان عرضه و تقاضا تعیین میشود. تهیه کردن ارز مبادله ای، سخت و وقت گیر است و همه قادر به دریافت آن نیستند، اما دریافت ارز آزاد، راحت و بدون محدودیت است. واردات تمام کالاها با ارز آزاد ممکن است، اما با ارز مبادلهای نمیتوان هر کالایی وارد کرد. قیمت ارز مبادلهای کمتر از قیمت ارز آزاد است. البته در دوران تشدید تحریمهای آمریکا علیه ایران و افزایش شدید قیمت ارز، بسیاری از شهروندان در تأمین ارز آزاد نیز با مشکل مواجه شدند.