کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال به‌رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوخت‌های فسیلی به حساب می‌آید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شده‌است.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کم‌تری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد می‌باشد و به‌صورت طبیعی در زیر زمین و به‌صورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، به‌ویژه سومری‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بین‌النهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به‌عنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایق‌کاری کشتی‌ها استفاده می‌کردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغ‌ها استفاده کردند و خیابان‌ها و حمام‌های شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده می‌شد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صد‌ها کشتی حمل می‌شد. در داستان‌ها آمده‌است که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری‌که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوس‌های اولیه می‌دانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکول‌های آلی، مشمول آن‌ها می‌شوند. باقی‌مانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبک‌ها و مرجانها) که میلیون‌ها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسور‌ها در محیط دریا (آب) زندگی می‌کرده‌اند، طی میلیون‌ها سال توسط لپه‌های گل و رسوبات مدفون شده‌اند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکل‌های جامد (قیر‌های نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایه‌ای رسوبی جمع گردد به‌آن محل «حوضچه نفتی» می‌گویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» می‌گویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمه‌های سطحی نفت، یا چاه‌های کم عمق که به وسیله دست حفر می‌شد، استخراج می‌گردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیت‌های اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجم‌های تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیک‌های اکتشافی جدید، دقت فعالیت‌های اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی مانده‌است، زیرا قدیمی‌ترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیس‌ها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختار‌های طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفت‌گیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی می‌توانند در حوزه‌های غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفت‌گیر‌های چینه‌ای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشه‌های سطحی و طاقدیس‌ها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفت‌گیر‌های چینه‌ای به صورت تصادفی رخ می‌داد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونه‌های سنگی و لرزه‌نگاری مشخص می‌کنند. اندازه‌گیری‌ها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیت‌آمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لوله‌های مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگ‌هایی که غالباً از سنگ‌های رستی (شیل) یا انیدریت تشکیل‌شده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار می‌گیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت به‌صورت خام نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیم‌بندی میشود. نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده می‌شوند. نفت‌هایی که گوگرد آن‌ها کمتر است نیز نفت شیرین و نفت‌های دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده می‌شوند که معمولاً نفت‌های میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگین‌تر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفت‌های سبک و شیرین ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوخت‌های جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیل‌های مرغوب را می‌توان از آن‌ها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفت‌ها بیشتر مورد علاقه پالایشگاه‌ها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخص‌های بین‌المللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفت‌های ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان می‌یابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آن‌ها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آن‌ها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگین‌ترین وجود دارد که کروسین را می‌توان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیت‌ها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاورد‌های جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمی‌گذرد.
تعریف کلمه‌ای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را می‌توان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل می‌دهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانه‌های تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل می‌دهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار می‌روند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نام‌های داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراورده‌های نفتی پس از ساخت فراورده‌های حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آن‌ها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراورده‌ها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فروارده‌های نفتی
مصارف فراورده‌های نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینه‌های دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبار‌های توزیع که به آن‌ها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت می‌کنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسی‌ها مصرف میشود.
گازوئیل در موتور‌های دیزلی، اتوبوس‌ها، وانت‌ها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
یک مقام مسئول از رشد حدود ۷ درصدی توزیع روزانه بنزین و ثبت رکورد بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر در یک روز خبر داد و گفت: بخش عمده‌ای از تولید سوخت کشور مطابق استانداردهای یورو ۴ و ۵ انجام میشود.
کد خبر: ۱۳۲۴۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۳
وزیر خارجه هند در واکنش به اتهام زنی وزیر خزانه داری آمریکا در خصوص سودجویی دهلی نو از خرید نفت روسیه تأکید کرد: احدی شما را مجبور به خرید نفت از ما نکرده است.
کد خبر: ۱۳۲۴۳۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۱
به گفته وزیر اقتصاد ارمنستان، این کشور خواستار واردات گاز مایع از ایران برای تأمین نیازهای فوری این کشور شده است.
کد خبر: ۱۳۲۳۹۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۳۰
پالایشگاه‌های دولتی هند که چند هفته پیش خرید نفت خام روسیه را متوقف کرده بودند، اکنون، تحت تاثیر تخفیف‌های چشمگیر، در حال پرس‌وجو از معامله‌گران در مورد خرید گرید نفت ی اورال روسیه هستند.
کد خبر: ۱۳۲۲۸۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۴
مجموع تولید نفت خام کشورهای عضو اوپک و اوپک‌پلاس در ماه گذشته میلادی به ۴۱ میلیون و ۹۴۰ هزار بشکه رسید که نسبت به ماه ژوئن (۴۱ میلیون و ۶۰۵ هزار بشکه) ۳۳۵ هزار بشکه افزایش داشته است.
کد خبر: ۱۳۲۲۴۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱
تنها در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۵ میلیارد و 200 میلیون مترمکعب گاز مشعل در کشور سوزانده شده است؛ معادل ۴۱ میلیون و 700 هزار مترمکعب در روز.
کد خبر: ۱۳۲۱۷۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۸
سخنگوی وزارت امور خارجه هند اقدام ایالات متحده علیه دهلی نو در مورد اعمال تعرفه‌های اضافی درارتباط با واردات نفت از روسیه را مورد انتقاد قرار داد و تاکید کرد: این اقدامات ناعادلانه، غیرموجه و غیرمنطقی است.
کد خبر: ۱۳۲۱۴۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۵
در قلب خلیج‌فارس، جایی‌که آفتاب سوزان تابستان مرداد، دمای هوا را به بالای ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رساند و رطوبت خفقان‌آور ۹۲ درصدی نفس‌ها را در سینه حبس می‌کند، کارکنان سکوی نفت ی نصر همچون دژهای استوار ایستاده‌اند. اینجا، جایی است که کارگران و مهندسان غیور ایرانی، بی‌ادعا و با عزمی پولادین در سخت‌ترین شرایط جوی به کار خود ادامه می‌دهند تا چرخ‌های صنعت نفت کشور بچرخد.
کد خبر: ۱۳۲۱۱۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۳
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا همزمان با اوج گرفتن تدریجی تنش های واشنگتن با دهلی نو، اعلام کرد که به دلیل خرید نفت روسیه، تعرفه‌ها علیه دهلی نو را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد.
کد خبر: ۱۳۲۱۱۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۳
سفیر چین در تهران در واکنش به فشارهای آمریکا به چین برای بر عدم خرید نفت از ایران و روسیه و اعمال افزایش تعرفه به پکن خاطرنشان کرد: چین با تحریم‌های یک جانبه‌گرایی آمریکا مخالف است و تجارت عادی میان چین و ایران تحت تاثیر منفی این اقدامات قرار نمی‌گیرد.
کد خبر: ۱۳۲۰۱۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۰۸
نبض خبر؛
برای بیش از هفت دهه، عربستان سعودی به‌عنوان یکی از متحدان کلیدی آمریکا در خاورمیانه، میلیاردها دلار تسلیحات از ایالات متحده خریداری کرده است. این همکاری در ابتدا برای فروش نفت به آمریکا و محافظت از عربستان طراحی شد و سپس به بهانه مقابله با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی و تأمین امنیت انرژی بدل شد. این ویدیو که به تاریخچه و دلایل راهبردی رابطه امنیتی آمریکا و عربستان می‌پردازد در سایت تابناک ببینید.
کد خبر: ۱۳۱۸۲۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۹
حادثه آتش‌سوزی در واحد ۷۰ این پالایشگاه با تلاش بی‌وقفه تیم‌های عملیاتی و امدادی به طور کامل مهار شد.
کد خبر: ۱۳۱۸۰۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۸
قیمت نفت پس از رسیدن به بالاترین سطح دو هفته اخیر در جلسه معاملاتی پیشین، به‌دنبال انتظار سرمایه‌گذاران برای شفاف‌سازی سیاست تعرفه‌ای و انتشار داده‌هایی درباره افزایش ذخیره‌سازی‌های نفت آمریکا، کاهش یافت.
کد خبر: ۱۳۱۶۳۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۹
یک کارشناس انرژی گفت: تنگه هرمز به‌مثابه یک ابزار سیاسی و ژئوپولتیک قابل بهره‌برداری است.
کد خبر: ۱۳۱۵۶۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۶
بر اساس آمار موسسه انرژی بریتانیا ایران با ثبت ۵.۱ میلیون بشکه تولید نفت رکورد ۴۶ ساله خود را ارتقا داده است.
کد خبر: ۱۳۱۵۲۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۳
بازارهای جهانی در نخستین روز کاری هفته جاری، تحت تاثیر افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و تجاوز اخیر آمریکا به تأسیسات صلح آمیز هسته‌ای ایران، با نوسانات قابل توجهی همراه شدند. سرمایه‌گذاران در سراسر جهان با احتیاط کامل منتظر واکنش تهران هستند.
کد خبر: ۱۳۱۳۲۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۰۲
پالایشگاه دهم مجتمع گاز پارس جنوبی (فاز ۱۹) با تمرکز بر حفظ محیط‌زیست، به‌روزرسانی تجهیزات و استفاده گسترده از ظرفیت ساخت داخل، موفق به تضمین تولید پایدار و افزایش بهره‌وری شده است. میعانات گازی، گاز شیرین، پروپان، بوتان، اتان و گوگرد از مهمترین محصولات این پالایشگاه به شمار می‌آیند.
کد خبر: ۱۳۱۰۲۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۷
در سالی که گذشت؛
در نخستین سال اجرای برنامه هفتم توسعه که دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی را هدف‌گذاری کرده است، نرخ رشد واقعی اقتصاد ایران با کاهش مواجه شده و به ۳ درصد با نفت و ۲.۱ درصد بدون نفت ...
کد خبر: ۱۳۰۸۸۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۱
سوت
باشگاه نفت تهران در آخرین فینال تاریخش در جام حذفی مقابل تراکتور تبریز با سرمربیگری علی دایی به پیروزی رسید و قهرمان شد و بعد از این قهرمانی تقریباً منحل شد و هیچ‌کس از سرنوشت این جام قهرمانی خبر نداشت. بعد از برگزاری فینال جام حذفی، یک بلاگر نزدیک به باشگاه پرسپولیس با انتشار یک ویدیو قهرمانی استقلال را به تمسخر گرفت و مشخص شد جام قهرمانی اصلی که در دست این بلاگر بوده، همان جام قهرمانی باشگاه نفت است که حالا به این سرنوشتی دچار شده است. این جام قهرمانی در خانه‌یکی از کارکنان آن زمان باشگاه نفت بود که حالا به دست این بلاگر رسیده است.
کد خبر: ۱۳۰۸۷۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۰
خرداد سال ۱۲۸۷ خورشیدی، چرخ تاریخ در دل زاگرس چرخید؛ جایی که مته حفاری چاه شماره یک مسجدسلیمان به نفت رسید و نخستین فوران نفت در ایران و خاورمیانه رقم خورد. این رخداد، نه فقط نقطه آغازی بر استخراج تجاری نفت بود، بلکه سرآغاز عصری تازه در اقتصاد، صنعت و سیاست منطقه به شمار میرود؛ عصری که همچنان سایه‌اش بر مناسبات جهانی سنگینی می‌کند. این گزارش تصویری، نگاهی دارد به آن لحظه تاریخی و تأثیر ژرف آن بر آینده ایران و خاورمیانه.
کد خبر: ۱۳۰۷۹۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۵