کلیات

بنابر ادله و شواهد دینی، تشکیل حکومت اسلامی یعنی حکومتی که بر مبنای احکام خداوندی باشد لازم است؛ در رأس این حکومت باید کسی قرار بگیرد که در فهم احکام الهی صاحب نظر و متخصص بوده و دارای امتیازاتی باشد که بتواند مشکلات جامعه را حل و فصل کند؛ به این انسان،  ولی فقیه می‌گویند و این یعنی ولایت فقیه.

معنای ولایت فقیه

سرپرستی فقیه جامع الشرائط در عصر غیبت‌ را ولایت فقه‌ می‌گویند.
در عصر غیبت کبری که مردم از نعمت حضور امام معصوم (علیه السلام) در جامعه انسانی و راهبری او در عرصه‌های گوناگون همانند معرفت،  حکومت و قضاوت محروم‌اند،  فقیه عادل دارای شرایط فتوا بر آنان ولایت دارد. (امامت؛  اجتهاد؛  غیبت کبری) ولایت فقیه، در حقیقت نیابت عام از امام معصوم (علیه السلام) است و به معنای سرپرستی امور شیعیان در عصر غیبت کبری است.

ضرورت ولایت فقیه

این بدان سبب است که حضور کامل دین در جامعه انسانی در گرو برپایی حکومت اسلامی است. ضرورت وجود حکومت اسلامی محدود به عصر پیامبر (صلی الله علیه وآْله) یا روزگار حضور امام معصوم (علیه السلام) نیست.



سند روایی ولایت فقیه

پشتوانه روایی ولایت فقیه،  مقبوله عمر بن حنظله است؛ بنابراین روایت، فقیه دارای صلاحیّت را امامان معصوم (علیه السلام) به نیابت نصب کرده‌اند و این نیابت به گونه عامّ است.



اختیارات فقیه

لازمه پذیرش حکومت اسلامی، روا داشتن اختیارات مطلق برای فقیه است. فقیه حاکم علی‌الاطلاق است و همه اختیارات امام معصوم (علیه السلام) را دارا است؛ زیرا ولایت مطلق، به معنای رعایت مصالح عام در سرپرستی جامعه است و، چون حوزه حکومت، مصالح عمومی را نیز در برمی‌گیرد، بدون ولایت مطلق برپایی حکومت اسلامی و اجرای احکام دین مبین ممکن نیست.




تفاوتهای، ولی فقیه و امام

ولایت فقیه، دوام بخشیدن به اختیارات حکومتی و عمومی امام معصوم (علیه السلام) در عصر غیبت است؛ امّا بدین معنا نیست که فقیه در فضیلت و شخصیّت دینی و اخلاقی و علمی همپای امام معصوم (علیه السلام) است.

 ولی فقیه، جدا از شخصیت حقوقی خویش، دارای شخصیت حقیقی نیز هست که از این نظر با دیگر مردم برابر است. ویژگی‌های ولیّ فقیه و حاکم اسلامی- همانند عدالت،  تقوا و پرهیزگاری- او را از لغزیدن به ورطه استبداد و خودرأیی باز می‌دارد.