سهام دولت و صندوق‌های قابل معامله در راه بورس؛ آیا مردم با خرید ETF دارایی جدید خواهند داشت؟

در دو سال اخیر و با اعمال تحریم های ظالمانه آمریکا علیه کشورمان، صادرات نفت و به دنبال آن درآمدهای نفتی دولت با چالش های جدی رو به رو شد و این موضوع موجبات کسری بودجه را فراهم کرد.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ دولت راهکارهای مختلفی برای جایگزینی درآمدهای نفتی در نظر گرفته؛ از جمله این راهکارها افزایش سطح درآمدهای مالیاتی با جلوگیری از فرارهای مالیاتی، کاهش معافیت های مالیاتی و تعریف پایه های مالیاتی جدید بود.

با شیوع ویروس کرونا از اواخر سال گذشته و نچرخیدن چرخ کسب و کارها، تحقق درآمدهای مالیاتی در سال جاری اندکی با ابهام رو به رو و سعی شد تا راهکارهای دیگر برای تامین درآمدهای دولت به شکل جدی تری دنبال شود.

شاید با توجه به اقبال عمومی که این روزها به بورس نشان داده می شود، یکی از بهترین راهکارها، فروش سهام دولت در برخی شرکت های دولتی به مردم از طریق صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) در بورس بود؛ راهکاری که علاوه بر افزایش درآمدهای دولت به مردمی شدن اقتصاد و خصوصی سازی نیز کمک می کرد.

فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد که در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری مورخه ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ حاضر شده بوده در مورد محل مصارف درآمد‌های حاصل از این واگذاری‌ها گفت: محل خرج آن جزو منابع بودجه است. گاهی بسیار فانتزی فکر می‌کنیم، در شرایطی که بودجه بدون نفت را تجربه می‌کنیم، کرونا مانع از فعالیت‌های تجاری شده و تحریم ما را تحت تاثیر قرار داده باید به دنبال تامین منابع مالی جدید باشیم لذا عرضه سهام دولتی کاری است که آثار تورمی و مالی منفی ندارد و اتفاقاً کوچک‌سازی دولت را نیز به همراه دارد و رابطه دولت و بازار را به نحو بهینه تنظیم می‌کند.

به هر صورت، شورای عالی بورس در جلسه یازدهم فروردین ماه سال جاری، بر اساس قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین به استناد اصل ۴۴ قانون اساسی (خصوصی سازی)، سازوکار اجرایی واگذاری باقی مانده سهام دولتی شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را تصویب کرد. بعد از آن در ۱۶ فروردین ماه، مصوبه‌ای به این منظور از سوی فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری ارائه و بلافاصله توسط هیات وزیران تایید شد و تصمیم به واگذاری سهام بسیاری از بنگاه‌های دولتی کلید خورد.

از امروز چهاردهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، نخستین دوره واگذاری سهام شرکت‌های دولتی از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) آغاز شده است؛ بنابراین، بورس اوراق بهادار تهران، امروز با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: صندوق سرمایه‌گذاری در سهام قابل معامله واسطه گری مالی یکم با نماد «دارا یکم» در فهرست نرخ صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس درج شد.

اما هنوز پرسش‌های زیادی در مورد این واگذاری برای مردم وجود دارد؛ برای نمونه برای بسیاری این پرسش مطرح است که صندوق سرمایه گذاری قابل معامله چیست؟ یا اینکه آیا برای خرید سهام دولت نیاز به کد بورسی است؟ تا چه میزان سهم می‌توان از دولت خرید؟ تا کی زمان برای خرید سهام دولت هست؟ به کجا باید مراجعه شود؟ چه سهم‌هایی قرار است فروخته شود؟ در این مطلب قصد داریم تا به برخی از این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

صندوق سرمایه گذاری چیست؟

قبل از اینکه بدانیم صندوق سرمایه گذاری قابل معامله چیست، نیاز است تا با خود صندوق های سرمایه گذاری آشنا شویم.

صندوق های سرمایه گذاری یکی از روش های غیرمستقیم سرمایه گذاری در بورس است و برای کسانی طراحی شده که آگاهی و یا وقت کافی برای سرمایه گذاری در بورس ندارند. در واقع صندوق های سرمایه گذاری نهادهای مالی هستند که به منظور مدیریت حرفه ‌ای وجوه سرمایه‌ گذاران، با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، تأسیس شده اند و تحت نظارت آن سازمان فعالیت می‌نمایند.

چند نوع صندوق سرمایه گذاری وجود دارد؟

در حال حاضر بیش از ۱۰۰ صندوق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران فعال است؛ اما در یک تقسیم‌بندی کلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در قالب هشت گروه اصلی دسته بندی می‌شوند؛

• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت
• صندوق سرمایه گذاری در سهام
• صندوق سرمایه گذاری مختلط
• صندوق سرمایه گذاری شاخصی
• صندوق قابل معامله (ETF)
• صندوق های نیکوکاری
• صندوق های تامین مالی
• صندوق های اختصاصی بازارگردان

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) چیست؟

عملکرد اصلی صندوق ETF یا Exchange Traded Fund سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است. می توان گفت مهم ترین ویژگی این صندوق ها، داد و ستدپذیری واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازار سرمایه است. یعنی شما هر زمان که دوست داشته باشید، می‌توانید به شیوه معاملات سهام عادی، یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید.

صندوق ETF واگذاری های دولت شامل چه سهامی است؟

دولت سه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) برای واگذاری های خود در نظر گرفته که عبارتند از:

• صندوق سرمایه گذاری قابل معامله واسطه گری های مالی

این صندوق شامل سهام باقی مانده دولت یا شرکت‌های دولتی در شرکت‌های بیمه البرز، بیمه اتکایی امین، بانک‌ صادرات، بانک ملت و بانک تجارت است (از امروز واگذاری سهام این صندوق آغاز شده است). تخفیف در نظر گرفته شده برای این صندوق 20 درصد می باشد.

• صندوق سرمایه گذاری قابل معامله خودروسازی و صنایع فلزی

این صندوق شامل سهام باقی مانده دولت یا شرکت‌های دولتی در ایران خودرو، سایپا، شرکت ملی صنایع مس ایران و فولاد مبارکه. تخفیف در نظر گرفته شده برای این صندوق 25 درصد می باشد.

• صندوق سرمایه گذاری قابل معامله صنایع پالایش و پتروشیمی

این صندوق شامل سهام باقی‌مانده دولت یا شرکت‌های دولتی در شرکت پالایش نفت تبریز، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تهران. تخفیف در نظر گرفته شده برای این صندوق 20 درصد می باشد.

همان گونه که عنوان شد، از امروز چهاردهماردیبهشت ماه سال جاری، فروش سهام دولت در شرکت های بیمه البرز، بیمه اتکایی امین، بانک‌ صادرات، بانک ملت و بانک تجارت در قالب صندوق ETF آغاز شده است. به گفته فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد ارزش این صندوق ۲۳ هزار میلیارد تومان است که با تخفیف 20 درصدی به ۱۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

آیا برای خرید واحدهای صندوق ETF نیاز به کد بورسی است؟

پاسخ خیر است و داشتن کد بورسی جهت خرید سهام صندوق ETF الزامی نیست.

اشخاصی که کد بورسی دارند، می توانند پذیره ‏نویسی واحدهای این صندوق را از طریق کارگزاری‌های بورس و سامانه‌های آنلاین معاملاتی انجام دهند.

اشخاصی که کد بورسی ندارند، می توانند برای خرید سهام صندوق ETF از طریق بانک‌های ملی، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، ملت، تجارت، صادرات و قرض‌الحسنه مهر ایران اقدام به پذیره نویسی کنند. در واقع متقاضیان می‌توانند غیر حضوری و با مراجعه به درگاه‌ بانک‌های مذکور نسبت به پذیره‌نویسی اقدام کنند و یا حضوری و با مراجعه به بانک های مذکور این کار را انجام دهند.

چقدر سهم می توان از دولت خرید؟

سقف خرید یا سرمایه گذاری توسط هر شخص حقیقی (هر کد ملی)، ۲۰ میلیون ریال (دو میلیون تومان) در نظر گرفته شده است. البته اشاره به این نکته ضروری است که وزیر امور اقتصادی و دارایی در مصاحبه اخیر خود گفت: اگر هشت و نیم میلیون نفر در این فراخوان شرکت کنند، سقف ۲ میلیون تومان در نظر گرفته می شود، اگر ۱۲ میلیون نفر شرکت کنند سقف در نظر گرفته شده یک میلیون تومان خواهد بود و اگر ۳۴ میلیون نفر شرکت کنند، سقف لحاظ شده ۵۰۰ هزار تومان می‌شود لذا میزان سهامی که به هر فرد تعلق می گیرد بستگی به میزان مشارکت مردم در فراخوان دارد. وی همچنین افزود: کسی که در یک صندوق یک میلیون تومان سهام دارد می تواند در دو صندوق دیگر هم ثبت نام کند.

ویژگی بارز این واگذاری، بهره‌‌مندی کلیه ایرانیان، از تخفیف ۲۰ درصدی است.

برای خرید چقدر زمان وجود دارد؟

مهلت در نظر گرفته شده برای خرید سهام صندوق سرمایه گذاری قابل معامله واسطه گری های مالی که شامل سهام بیمه البرز، بیمه اتکایی امین، بانک‌ صادرات، بانک ملت و بانک تجارت می باشد از امروز چهاردهم اردیبهشت ماه لغایت 31 اردیبهشت ماه است.

برای خرید محدودیت سنی وجود دارد؟

خرید برای تمام شهروندان ایرانی دارای کد ملی امکان‏پذیر است و هیچ گونه محدودیت سنی برای متقاضیان وجود ندارد.

آیا شرکت ها هم می توانند واحدهای صندوق های ETF را خریداری کنند؟

پذیره ‏نویسی واحدهای سرمایه ‏گذاری موضوع این دستورالعمل صرفاً شامل اشخاص حقیقی ایرانی بوده و اشخاص حقوقی نمی‌توانند در پذیره‏ نویسی شرکت کنند.

از چه زمانی می توان این واحدها را معامله کرد؟

دو ماه بعد از تخصیص واحدها، معامله آنها امکان پذیر است و خریداران می توانند به تدریج طی ماه های آینده و در فرصت مناسب نسبت به دریافت کد بورسی جهت تسویه وجوه اقدام کنند.

سهام دولت را بخریم یا نخریم؟

پرسش آخر که پاسخ داده خواهد شد، این است که بالاخره این سهام را بخریم یا نخریم؟

این پرسش را با یک مثال پاسخ می دهیم. در ابتدا باید گفت که برای این واگذاری تخفیف ۲۰ درصدی در نظر گرفته شده است اما باید توجه کرد، فرمول قیمت‌گذاری بر اساس سی روز کاری اخیر است.

به عنوان مثال متوسط قیمت سهام بانک ملت در سی روز کاری اخیر، حدود ۱۰۱۱ تومان بوده است که با ۲۰ درصد تخفیف ۸۰۸ تومان باید واگذار شود. امروز چهاردهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ قیمت سهام بانک ملت ۱۶۴۵ بوده و خرید این سهم در حال حاضر برای فرد خریدار سود خوبی را دارد، اما باید در نظر داشت که این واحد‌های خریداری شده دو ماه بعد قابل معامله هستند و تا آن زمان مشخص نیست وضعیت بورس چگونه خواهد بود؛ هر چند هم اکنون بورس اوضاع بسیار خوبی را تجربه می‌کند و قیمت سهام روز به روز در حال رشد است؛ بنابراین با قبول ریسکی که وجود دارد، به نظر می‌رسد فرد می‌تواند اقدام به خرید واحد‌های صندوق ETF کند.

در پایان نباید از انتقاد برخی اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی نسبت به مدیریت دولتی صندوق چشم پوشی کرد. هرچند پاسخ وزیر اقتصاد به این گروه این است که قانون بودجه امسال این اجازه را به ما داد تا برای یک دوره مدت داری، مدیریت صندوق توسط دستگاه تخصصی باشد و این گونه آزادسازی‌ها اولین تجربه دولت و کشور است.