چگونه تحریم پتروشیمی برای ایران می‌تواند یک فرصت تاریخی باشد؟

دولتمردان آمریکا بار‌ها در مصاحبه‌های خود اعلام کردند به دنبال تشدید تحریم‌ها علیه ایران هستند. پس از آن که کاخ سفید طی بیانیه‌ای اعلام کرد، معافیت‌های نفتی ایران دیگر تمدید نخواهد شد، حالا پرسش بسیاری این است که هدف بعدی تحریم‌های آمریکا، کدام صنعت ایران است؟ شواهد و سوابق نشان می‌دهد احتمالاً تحریم‌ها علیه صنعت پتروشیمی ایران تشدید شود. خبرنگار تابناک اقتصادی در گفت وگو با علی رستمی، عضو هیأت مدیره شرکت پتروشیمی جم این موضوع را بررسی کرده است.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ پس از خروج آمریکا از برجام، همه فکر دولتمردان آمریکا این بوده که با اعمال تحریم‌ها به گونه‌ای درآمد دولت ایران را تحت فشار قرار داده و کاهش دهند. به تازگی نیز کاخ سفید طی بیانیه‌ای که در دوم اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ منتشر شد، اعلام کرد که معافیت از تحریم‌های نفتی دیگر تمدید نخواهد شد و این موضوع برای این است که صادرات نفت ایران به صفر رسانده و اصلی‌ترین درآمد دولت ایران از آن گرفته شود. همچنین دولتمردان آمریکا بار‌ها از تشدید تحریم‌ها علیه ایران سخن گفته اند. حالا پرسش اصلی این است که اگر قرار باشد تحریم‌ها تشدید شود، هدف بعدی آمریکا کدام صنعت ایران خواهد بود؟

«مارک دوبوویتز»، مدیر «بنیاد دفاع از دموکراسی» به این پرسش پاسخ داده و از احتمال تحریم پتروشیمی ایران توسط ترامپ سخن گفته و در صفحه توییتر خود نوشته است: هدف بعدی: پتروشیمی جمهوری اسلامی ایران است. محصولات پتروشیمی ایران، ۳۲ درصد از درآمد غیر نفتی ایران را تشکیل می‌دهند که تقریبا معادل سالانه ۱۴ میلیارد دلار است.

 

البته باید گفت که تحریم صنعت پتروشیمی ایران تازگی ندارد و بین سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ نیز این صنعت مورد تحریم‌های ظالمانه واقع شده است. اولین تحریم صادرات محصولات پتروشیمی مربوط به تحریم شورای امنیت سازمان ملل بود که طی قطعنامه ۱۹۲۹ در تاریخ ۱۹ خرداد ماه سال ۱۳۸۹ صورت گرفت و پس از آن به ترتیب در ۳۰ آبان ماه سال ۱۳۹۰ توسط رئیس جمهور وقت آمریکا تشدید شد، به طوری‌ که باراک اوباما رسما قانون منع ارائه کالا، خدمات، فناوری و یا حمایت از ایران را که باعث گسترش تولید صنایع پتروشیمی می‌شود، امضا کرد. اما موضوع تحریم‌های پتروشیمی به اینجا ختم نشد و در چهارم فروردین ماه سال ۱۳۹۱ منع فروش تجهیزات و تکنولوژی به ایران توسط اتحادیه اروپا تشدید و در هشتم مرداد ماه سال ۱۳۹۱ تحریم نهاد‌های مالی و فردی مرتبط با خرید محصولات پتروشیمی به آن اضافه شد. همچنین تحریم‌های پتروشیمی در تاریخ‌های سی ام آذر ماه سال ۱۳۹۱ و سیزدهم خرداد ماه سال ۱۳۹۲ تشدید شد تا جایی که صادرات محصولات پتروشیمی و نقل و انتقالات مالی را با دشواری مواجه کرد.

گفتنی است، در تحریم‌های اخیر آمریکا علیه ایران ـ که قرار بود در ۱۸۰ روز پس از خروج آمریکا از برجام (۱۳ آبان ۱۳۹۷) اجرایی شود ـ ردپای محصولات پتروشیمی نیز دیده می‌شود. در بخشی از این تحریم‌ها آمده است: "تحریم مربوط به معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) از جمله خریداری نفت، محصولات نفتی یا محصولات پتروشیمی از ایران است.

با توجه به گفته مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی و سوابق ذکر شده از تحریم صنعت پتروشیمی ایران، احتمال اینکه دولتمردان آمریکا در دور بعدی تحریم‌ها به سراغ تحریم این صنعت بروند و یا تحریم‌های مربوط به این صنعت را با شدت بیشتری دنبال کنند، وجود دارد؛ بنابراین خبرنگار تابناک اقتصادی در گفت وگو با علی رستمی، عضو سابق هیأت مدیره شرکت پتروشیمی جم به بررسی احتمال و ابعاد مختلف تحریم‌های صنعت پتروشیمی و تاثیر آن بر اقتصاد داخلی ایران پرداخته است.

وی در ابتدا در پاسخ به این پرسش که چقدر احتمال دارد دولتمردان آمریکا در دور بعدی تحریم‌ها به سراغ تحریم صنعت پتروشیمی بروند، گفت: ببینید صنعت پتروشیمی ما هم اکنون در تحریم است، ولی اینکه بخواهد همانند نفت یک وضعیت ویژه‌ای را آمریکایی‌ها روی صنعت پتروشیمی و صادرات محصولات پتروشیمی ما اعمال کنند، به احتمال بسیار این کار را انجام خواهند داد و این پیش بینی وجود دارد که گزینه بعدی آمریکایی‌ها برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران، صنعت پتروشیمی باشد، چون هم جان بولتون و هم مایک پمپئو به دنبال این هستند که درآمد‌های ارزی ایران را کاهش داده و به صفر برسانند.

رستمی ادامه داد: اما موضوع تحریم صنعت پتروشیمی ایران در عین اینکه یک تهدید جدی می‌تواند برای ایران باشد، می‌تواند فرصت فوق العاده ای نیز برای صنعت پتروشیمی و صنایع پایین دستی پتروشیمی محسوب شود. همان گونه که می‌دانید هم اکنون صنایع پایین دستی پتروشیمی ما به جهت ناتوانی در تأمین مواد اولیه خود یا با ظرفیت‌های خالی مواجهند، یا تعطیل هستند و یا در حالت نیمه تعطیل به سر می‌برند. اگر ما بتوانیم مواد اولیه را به صنایع پایین دستی برسانیم دیگر تحریم‌های آمریکا کارساز نخواهد بود و به عبارت بهتر تحریم‌های صنعت پتروشیمی توسط آمریکایی‌ها را دور خواهیم زد. به جهت اینکه کشور‌های همسایه ما به شدت به محصولات پایین دستی پتروشیمی نیازمند هستند، بنابراین صادرات این محصولات به کشور‌های همسایه از دسترس تحریم‌های آمریکا خارج خواهد بود.

این عضو سابق هیأت مدیره شرکت پتروشیمی جم در پاسخ به این پرسش که آیا تولیدات صنعت پتروشیمی ما ویژگی خاصی داشته که تحریم پذیر نباشند و قدرت مانور در بازار جهانی را داشته باشیم گفت: خیر، محصولات پتروشیمی ما خاص نیستند و به همین دلیل احتمال تحریم شدن آن‌ها بالاست.

وی افزود: همچنین رقیب اصلی پتروشیمی ایران، شرکت سابیک عربستان است که هم اکنون میزان تولیدات آن فراتر از تولیدات صنعت پتروشیمی ماست و در بازار‌هایی که ما حضور داریم مانند بازار چین و ترکیه، به شدت پا به پای ما در حال حرکت است و بعضاً با شیوه هایی، چون دامپینگ یا تحویل کالا با سرعت و سهولت و یا نرخ شکنی به دنبال کسب سهم ما در این بازارهاست و در نتیجه، همین شرایط امکان تحریم صنعت پتروشیمی ایران را افزایش داده است.

رستمی در مورد اینکه پس از راه های مختلفی می‌توان در صورت تشدید تحریم‌ها علیه صنعت پتروشیمی ایران، این تحریم‌ها را دور زد و صادرات را ادامه داد، گفت: بله راه‌های مختلفی برای صادرات وجود دارد. بخشی از تولیدات صنعت پتروشیمی ایران به صورت بالک یا فله‌ای است که با کشتی‌هایی صادر می‌شوند که نام ایران روی آن‌ها درج نشده است؛ بنابراین، خیلی این نوع صادرات نمی‌تواند مورد تحریم واقع شوند. همچنین در صورت تحریم بخش بزرگی از تولیدات پتروشیمی ما به صنایع پایین دستی تزریق شده و به هزاران محصول تبدیل می‌شود که کشور‌های همسایه ما مانند ترکیه، عراق، پاکستان، افغانستان، روسیه و کشور‌های آسیای میانه همه به این محصولات نیاز دارند و ما می‌توانیم محصولات پتروشیمی را با ارزش افزوده بالاتری صادر کنیم و درآمد‌های ارزی خود را افزایش دهیم. همچنین فراموش نکنیم که بخش بزرگی از صنعت پتروشیمی ما برعکس نفت دولتی نیست و خصوصی است و صادرات توسط بخش خصوصی خیلی با سهولت بیشتری نسبت به بخش دولتی انجام می‌شود.

وی افزود: تنها نکته مهم در این میان این است که باید دولتمردان ما از هم اکنون برای تشدید تحریم‌ها علیه صنعت پتروشیمی ما برنامه ریزی داشته باشند، وگرنه اگر قرار باشد صبر کنند تا تحریم‌ها اعمال شود و سپس اقدام کنند این باعث خواهد شد که چند ماهی صنعت پتروشیمی برای استفاده از محصولاتش بلاتکلیف بماند.

این فعال حوزه پتروشیمی در پاسخ به این پرسش‌ها که میزان صادرات محصولات پتروشیمی ایران چقدر است و این میزان چه درصدی از کل صادرات ما را تشکیل می‌دهند گفت: میزان صادرات محصولات پتروشیمی ما در سال گذشته حدود ۱۴ میلیارد دلار بوده و با توجه به اینکه میزان کل صادرات غیرنفتی ما در سال گذشته حدود ۴۴ میلیارد دلار بوده است، می‌توان گفت: محصولات پتروشیمی ما حدود ۳۲ درصد از کل صادرات غیرنفتی ما در سال گذشته را شامل می‌شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که محصولات پتروشیمی ما عمدتاً به کدام کشور‌ها صادر می‌شود، گفت: حدود ۷۰ درصد از محصولات پتروشیمی ما به کشور چین، نزدیک به ۲۰ درصد آن به ترکیه و مابقی محصولات به سایر کشور‌ها صادر می‌شود.