اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان؛
18 بهمن / 6 فوریه
هفدهم بهمن ماه آبستن اتفاقات تاثیرگذاری در تاریخ اقتصاد ایران و جهان بوده است؛ از تصویب اولین قانون مطبوعات 57 سال بعد از انتشار اولین روزنامه در ایران، شکل گیری گام به گام دولت انقلابی در سال 57، ماجرای قیمت روغن کرمانشاهی در سال 1340 تا زادروز مبدع روش "داده-ستانده" در روسیه.
به گزارش تابناک اقتصادی، از دیرباز گفته اند که گذشته چراغ راه آینده است؛ و در این میان تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ایست تمام نما از پدیده های اقتصادی که در گذشته رخ داده است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان از دریچه زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی هجدهم بهمن ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.
انتشار نخستین شماره از روزنامه ی وقایع اتفاقیه
1229: روزنامه ی وقایع اتفاقیه، دومین نشریه ی فارسی زبان و سومین نشریه ی ایران است. این نشریه که به صورت هفتگی منتشر می شد به دستور میرزا تقی خان امیرکبیر در تهران و در دوران ناصرالدین شاه تاسیس شد. انتشار این هفته نامه در راستای اهداف امیرکبیر برای انجام تغییراتی بنیادین در ایران به منظور گام برداشتن در مسیر پیشرفت کشور تلقی می شود. نخستین شماره این نشریه که در هجدهم بهمن ماه 1229 منتشر شد، بدون اشاره به نام وقایع اتفاقیه و تحت عنوان "روزنامچه اخبار دارالخلافه طهران" انتشار یافت. چنانچه پیش از این گفته شد وقایع اتفاقیه به صورت هفتگی منتشر می شد هرچند که نام روزنامه را داشت.
در نخستین شماره از این روزنامه دلیل چاپ آن بدین صورت عنوان شده است که «از جمله محسنات این گازت یکی آن که سبب دانایی و بینایی اهالی این دولت علّیه است. دیگر آن که اخبار کاذبه اراجیف که گاهی برخلاف احکام دیوانی و حقیقت حال در بعضی از شهرها و سرحدات ایران پیش از این باعث اشتباه عوام این مملکت می شد، بعد از این به واسطه ی روزنامچه موقوف خواهد شد.» پس از شهادت امیرکبیر اداره ی روزنامه به محمدحسن خان صنیع الدوله سپرده شد و او هم در عمل روزنامه ی خودش (روزنامه ی ایران) را جایگزین وقایع اتفاقیه کرد.
امیرکبیر درباره ی روزنامه ی وقایع اتفاقیه می گوید: «عوام نمی دانند که مصرف و حسن این وقایع اتفاقیه در چیست. یا خیال می کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده اند به جهت منافع و مداخل. لکن این طور نیست و نباید باشد. این ها به جهت تربیت خلق است و این که این ها از امور دیوانی و اخبار و مناسبات دول و منافع خاص و عام و مقتضیات عصر عالم باشند. تا روزی که من هستم نمی شود که این اطلاع به عامه نرسد.»
تصویب اولین قانون مطبوعات ایران
1286: هفدهم بهمن 1286 اولین قانون مطبوعات ایران در 52 ماده به تصویب رسید. در اصل بیستم از قانون «انتشار کتب ظلال و مواد مضره به دین مبین» ممنوع گشته است. هرگاه چیزی مخالف قانون مطبوعات در آن ها منتشر بشود، نشر دهنده یا نویسنده مطابق قانون مطبوعات مجازات می شود. همچنین وزارت معارف مسئول اجرای این قوانین است. این قانون تا سال 1305 در زمان پهلوی اول و تصویب دومین قانون مطبوعات دارای اعتبار بود.
سال 40 شمسی و چهار واقعه ی اقتصادی و مهم آن
1340: جراید کشور خبر از ورود یک هیات آلمانی به کشور برای مذاکره پیرامون خرید قسمتی از تولیدات کارخانجات نساجی ایران دادند. از آن جا که قسمتی از تولیدات منسوجات کارخانه های نساجی دارای مازاد مصرف داخلی بوده است، مذاکراتی با بعضی از کشورهای خارجی برای صدور این مازاد در جریان بوده و نمونه هایی نیز جهت بررسی به این کشورها ارسال شده است.
همچنین در هجدهم بهمن همین سال موردی عجیب پیش آمد که در جراید آن دوران بازتاب داشت و آن مورد عجیب روغن کرمانشاهی بود؛ در خبرهایی که پیرامون قیمت برخی از کالاهای اساسی در جراید اواسط بهمن 1340 به چاپ رسیده بود، قیمت روغن کرمانشاهی در خود کرمانشاه که محل اصلی تولید روغن حیوانی مرغوب بوده و است، از سایر نقاط ایران گران تر است. در این خبر اعلام شده بود که این روغن در کرمانشاه 180 ریال و در سایر شهرها به طور میانگین 150 ریال است.
از دیگر خبرهای اقتصادی این روز آغاز به کار اداره ی تهاتری بانک مرکزی است. اداره تهاتری بانک مرکزی در سیزدهم بهمن 1340 توسط دکتر پورهمایون طی مراسمی افتتاح شد و خبر آن در هجدهم بهمن ماه در جراید منعکس گردید. تهاتر در اقتصاد به معنای معامله ی جنس در مقابل جنس آمده است.
و در ادامه این که، جراید در این روز خبر از انتخابات اتحادیه های صنفی کشور دادند. انتخاباتی که قرار بود 90 صنف مختلف در آن شرکت کنند.
اعتبارات بانک رفاه برای خانه سازی و افزایش حقوق کارمندان
1341: در این روز توسط وزیر کار اعلام شد که بانک رفاه می تواند با اعتبارات بانکی خود، جهت خانه سازی برای کارگران اقدام کند. همچنین در بررسی لایحه ی استخدام کشوری که توسط نخست وزیر وقت، اعلم، انجام شد، مذاکراتی پیرامون افزایش حقوق کارکنان صورت گرفت.
برخی از وقایع مهم و اقتصادی سال 57
1357: در این روز جراید اسامی 12 عضو «کابینه انقلابی» مهندس بازرگان را اعلام کردند. همچنین در بخش های اقتصادی جراید، تصویب طرح لغو 20 هزار ریال عوارض گذرنامه و نیز اعلام عدم وابستگی سندیکای مشترک کارکنان صنعت نفت از جمله خبرهای اقتصادی کار شده است. سندیکای مشترک کارکنان صنعت نفت با رد سخنان کیانوری که سندیکا و کارکنان صنعت را وابسته به حزب توده خوانده بود، حرکت مبارزاتی این سندیکا را در جهت ملی و برقراری جمهوری اسلامی تحت رهبری امام خمینی عنوان می کند. تبریک سایر سندیکاها و نمایندگان صنایع به دکتر بازرگان به جهت نخست وزیری از دیگر اخباری است که نشان دهنده نقش اصناف و سندیکاها از حرکت انقلابی مردم است.
وقایع خارجی تاریخ ـ 6 فوریه
تاسیس حزب کارگر انگلستان
1900: اوایل فوریه سال 1900 حزب کارگر در انگلستان تاسیس شد. پیشینه ی احزاب سیاسی انگلستان به قرن هفدهم و سال های پس از جنگ داخلی این کشور باز می گردد که «حزب سلطنت» و «حزب میهن» شکل گرفت. اما حزب کارگر با هدف راه یافتن نمایندگان طبقه کارگر به پارلمان انگلیس، تاسیس شد و تا انتخابات سال 1910 توانست به تدریج تعداد کرسی هایش در مجلس عوام را به 42 کرسی برساند.در سال 1945 بزرگترین پیروزی حزب کارگر رقم خورد که دولتی با اکثریت حزب کارگر به نخست وزیری کلمنت آتلی شکل گرفت. این دولت بانک انگلیس و بسیاری از صنایع مهم از جمله گاز، زغال سنگ، الکتریسیته و حمل و نقل را ملی کرد و نخستین نظام تامین اجتماعی گسترده را به وجود آورد.
زادروز رونالد ریگان
1911: رونالد ویلسون ریگان چهلمین رئیس جمهور آمریکا ششم فوریه 1911 در ایلینویز متولد شد. وی که پیش از ریاست جمهوری هنرپیشگی و فرمانداری کالیفرنیا را تجربه کرده بود موفق شد از طرف حزب جمهوری خواه و با شکست جیمی کارتر به ریاست جمهوری آمریکا دست یابد. رونالد ریگان لیسانس خود را در رشته ی اقتصاد و جامعه شناسی اخذ کرده بود. سیاست های اقتصادی او که Reaganomics خوانده می شد عبارت بود از کاهش نرخ مالیات برای افزایش رشد اقتصادی، کنترل کردن عرضه پول برای کاهش تورم، مقررات زدایی از اقتصاد و کاستن هزینه کردن دولت در اقتصاد. سیاست های اقتصادی او موجب کاهش نرخ تورم از 12 درصد به 4 درصد شد.
درگذشت واسیلی لئون تیف
1999: واسیلی لئون تیف اقتصاددان روسی تبار در این روز جهان را بدرود گفت. او استاد دانشگاه هاروارد و برنده ی نوبل اقتصاد در سال 1973 بود. این جایزه معتبر به خاطر تحلیل ریاضیاتی و ارائه شیوه «داده ـ ستانده» و کاربرد آن در مسائل مهم اقتصادی، به وی تعلق گرفت. وی عضو موسسه اقتصاد جهانی دانشگاه کیل بود و تحقیقات خود را در زمینه ی مشتق گیری آماری از منحنی های عرضه و تقاضا ادامه داد. تلاش او بر این بود که داده های کیفی اقتصاد را به داده های کمی و قابل دسترسی تبدیل کند. لئون تیف در گفت و گویی این چنین از سیر فکری خود یاد کرده است: «دوران کارشناسی ام را در روسیه گذراندم و همان جا بود که مارکس را آموختم. اما من یک اقتصاددان مارکسیست ستیزه جو نیستم». از او با عنوان واضع نظریه ی داده ـ ستانده یاد می گردد.
منابع:
آرشیو دنیای اقتصاد/ ویکی پدیا
