بازدید 577495
گذری بر آخرین وصیت حضرت علی و نگاه شعرای ایران به مولا؛

حافظ، مولوی، سعدی و فردوسی درباره حضرت علی (ع) چه سروده‌اند؟

امر به معروف و نهى از منكر را ترك نكنید؛ نتیجه ترك آن این است كه بدان و ناپاكان بر شما مسلط خواهند شد و به شما ستم خواهند كرد، آنگاه هر چه نیكان شما دعا كنند، دعاى آنها برآورده نخواهد شد.
کد خبر: ۶۰۱۱۱۳
تاریخ انتشار: ۰۷ تير ۱۳۹۵ - ۰۸:۴۹ 27 June 2016

حافظ، مولوی، سعدی و فردوسی درباره حضرت علی (ع) چه سروده‌اند؟

در بیست و یکم رمضان سال چهلم هجری قمری، امیرالمونین حضرت علی (ع) در اوج مظلومیت به شهادت رسید و جامه دیدار یار بر تن کرد. از وصایاى حضرت علی ـ علیه‎السلام ـ در واپسین دم حیات مى‎توان به وصیت گهربار زیر اشاره نمود؛

«بسم الله الرحمن الرحیم
این آن چیزى است که على پسر ابوطالب وصیت مى‎کند: به وحدانیت و یگانگى خدا گواهى مى‎دهد و اقرار مى‎کند که محمد بنده و پیغمبر اوست، خدا او را فرستاده تا دین خود را بر دیگر ادیان پیروز گرداند. همانا نماز، عبادت، حیات و زندگانى من از آن خداست. شریکى براى او نیست، من به این امر شده‎ام و از تسلیم شدگان اویم.

فرزندم حسن! تو و همه فرزندان و اهل بیتم و هر کس را که این نوشته من به او رسد را به امور ذیل توصیه و سفارش مى‎کنم:

۱- تقوای الهى را هرگز از یاد نبرید، کوشش کنید تا دم مرگ بر دین خدا باقى بمانید.

۲- همه با هم به ریسمان خدا چنگ بزنید، و بر مبناى ایمان و خداشناسى متفق و متحد باشید و از تفرقه بپرهیزید، پیغمبر فرمود: اصلاح میان مردم از نماز و روزه دائم افضل است و چیزى که دین را محو مى‎کند، فساد و اختلاف است.

۳- ارحام و خویشاوندان را از یاد نبرید، صله رحم کنید که صله رحم حساب انسان را نزد خدا آسان مى‎کند.

۴- خدا را! خدا را! درباره یتیمان، مبادا گرسنه و بى سرپرست بمانند.

۵- خدا را! خدا را! درباره همسایگان، پیغمبر آن قدر سفارش همسایگان را فرمود که ما گمان کردیم مى‎خواهند آن‌ها را در ارث شریک کند.

۶- خدا را! خدا را! درباره قرآن؛ مبادا دیگران در عمل کردن، بر شما پیشى گیرند.

۷- خدا را! خدا را! درباره نماز؛ نماز پایه دین شماست.

۸- خدا را! خدا را! درباره کعبه، خانه خدا، مبادا حج تعطیل شود که اگر حج متروک بماند، مهلت داده نخواهد شد و دیگران شما را طعمه خود خواهند کرد.

۹- خدا را! خدا را! درباره جهاد در راه خدا، از مال و جان خود در این راه مضایقه نکنید.

۱۰- خدا را! خدا را! درباره زکات؛ زکات آتش خشم الهى را خاموش مى‎کند.

۱۱- خدا را! خدا را! درباره ذریه پیغمبرتان، مبادا مورد ستم قرار گیرند.

۱۲- خدا را! خدا را! درباره صحابه و یاران پیغمبر، رسول خدا (صلى الله علیه و آله) درباره آن‌ها سفارش کرده است.

۱۳- خدا را! خدا را! درباره فقرا و تهیدستان، آن‌ها را در زندگى شریک خود سازید.

۱۴- خدا را! خدا را! درباه بردگان، که آخرین سفارش پیغمبر درباره این‌ها بود.

۱۵- در انجام کارى که رضاى خدا در آن است بکوشید و به سخن مردم (در صورتی که مخالف آن هستند) ترتیب اثر ندهید.

۱۶- با مردم به خوشى و نیکى رفتار کنید چنانکه قرآن دستور داده است.

۱۷- امر به معروف و نهى از منکر را ترک نکنید؛ نتیجه ترک آن این است که بدان و ناپاکان بر شما مسلط خواهند شد و به شما ستم خواهند کرد، آنگاه هر چه نیکان شما دعا کنند، دعاى آن‌ها برآورده نخواهد شد.

۱۸- بر شما باد که بر روابط دوستانه ما بین خویش بیفزایید، به یکدیگر نیکى کنید، از کناره‎گیرى و قطع ارتباط و تفرقه و تشتت بپرهیزید.

۱۹- کارهاى خیر را به مدد یکدیگر و به همراه هم انجام دهید، از همکارى در مورد گناهان و چیزهایى که موجب کدورت و دشمنى مى‎شود، بپرهیزید.

۲۰- از خدا بترسید که جزا و کیفر خدا شدید است.

خداوند همه شما را در کنف حمایت خود محفوظ بدارد و به امت پیغمبر توفیق دهد که احترام شما (اهل بیت) و احترام پیغمبر خود را پاس بدارند. همه شما را به خدا مى‎سپارم. سلام و دورد حق بر همه شما.... (۱)
 

از علامه امینی پرسیدم: آخرین ذكرى كه على ـ علیه‎السلام ـ بر زبان مبارك جارى فرمود چه بود؟

مى‎فرماید: بعضى مى‎گویند پس از وصیتى كه ذكر آن رفت امام علی(علیه‎السلام) لحظه‎اى بیهوش شد و چون به هوش آمد دیگر سخنى جز لا اله الا الله از حضرت شنیده نشد تا جان به جان آفرین تسلیم فرمود.

چنانکه بعضى دیگر گفته‎اند: (۲) آخرین فرمایش ایشان این آیه شریفه بود: فمن یعمل مثقال ذره خیراً یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره. (۳)

البته گروهى دیگر ذکر کرده‎اند (۴) که حضرت ابتدا به فرشتگان خدا سلام داد سپس این آیات را زمزمه فرمود که المثل هذا للیعمل العاملون، (۵) یعنى براى چنین لحظاتى باید عمل کرده و بکوشند و ان الله مع الذین اتقوا و الذین هم محسنون (۶) یعنى خدا با مردمى است که عمر خود را به تقوا و پرهیزکارى گذراندند و مردمى که همواره کار نیک مى‎کنند. آنگاه در واپسین دم حیات فرمود: اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمد عبده و رسوله.

حافظ، مولوی، سعدی و فردوسی درباره حضرت علی (ع) چه سروده‌اند؟

امیرمومنان علی (ع) گفتار و کردارش برای شیعیان او اسوه‌ی انسان و انسانیت است. ابعاد شخصیتی او؛ از مهربانی‌اش گرفته تا شجاعت و مردانگی، همواره الهام‌بخش روح و جان ایرانیان بوده است و شاعران و عرفا نیز از این قاعده، مستثنی نبوده‌اند، آنچنانکه هر کدام سروده‌هایی در وصف امام اول شیعیان داشته‌اند.

مولانا؛ جلال‌الدین محمد بلخی

یکی از مشهورترین سروده‌های مولوی، مثنوی بلندی است که یکی از مبارزات امیرالمومنین را روایت می‌کند؛ مبارزه‌ای که با خدو انداختن فرد کافر، برخورد تأمل‌برانگیز و درس‌آموز حضرت علی (ع) را در پی دارد؛

از علی آموز اخلاص عمل/ شیر حق را‌دان مطهر از دغل

در غزا بر پهلوانی دست یافت/ زود شمشیری بر آورد و شتافت

او خدو انداخت در روی علی/ افتخار هر نبی و هر وَلی

آن خدو زد بر رخی که روی ماه/ سجده آرد پیش او در سجده‌گاه

در زمان انداخت شمشیر آن علی/ کرد او اندر غزااش کاهلی

گشت حیران آن مبارز زین عمل/ وز نمودن عفو و رحمت بی‌محل

گفت بر من تیغ تیز افراشتی/ از چه افکندی مرا بگذاشتی

....

گفت من تیغ از پی حق می‌زنم/ بنده‌ی حقم نه مامور تنم

شیر حقم نیستم شیر هوا/ فعل من بر دین من باشد گوا

ما رمیت اذ رمیتم در حراب/ من چو تیغم وان زننده آفتاب

رخت خود را من ز ره بر داشتم/ غیر حق را من عدم انگاشتم

سایه‌ای‌ام کدخداام آفتاب/ حاجبم من نیستم او را حجاب

من چو تیغم پر گهرهای وصال/ زنده گردانم نه کشته در قتال

خون نپوشد گوهر تیغ مرا/ باد از جا کی برد میغ مرا

***

مولوی همچنین در غزلی زیبا، این گونه مهر و وابستگی‌اش را به امیر‌المومنین (ع) ابراز می‌کند:

تا صورت پیوند جهان بود علی بود/ تا نقش زمین بود و زمان بود علی بود

آن قلعه گشایی که در قلعه‌ی خیبر/ برکند به یک حمله و بگشود علی بود

آن گرد سرافراز که اندر ره اسلام/ تا کار نشد راست نیاسود، علی بود

شاهی که ولی بود و وصی بود علی بود/ سلطان سخا و کرم و جود علی بود

آن شیر دلاور که برای طمع نفس/ بر خوان جهان پنجه نیالود، علی بود

سر دو جهان جمله ز پنهان و ز پیدا/ شمس الحق تبریز که بنمود، علی بود

آن عارف سجّاد، که خاک درش از قدر/ بر کنگرهی عرش بیفزود علی بود

مسجود ملایک که شد آدم، ز علی شد/ آدم چو یکی قبله و مسجود علی بود

هم آدم و هم شیث و هم ادریس و هم الیاس/ هم صالح پیغمبر و داوود علی بود

هم موسی وهم عیسی و هم خضر و هم ایوب/ هم یوسف و هم یونس و هم هود علی بود

آن لحمک لحمی، بشنو تا که بدانی/ آن یار که او نفس نبی بود علی بود

موسی و عصا و ید بیضا و نبوت/ در مصر به فرعون که بنمود، علی بود

عیسی به وجود آمد و در حال سخن گفت/ آن نطق و فصاحت که در او بود علی بود

خاتم که در انگشت سلیمان نبی بود علی بود/ آن نور خدایی که بر او بود علی بود

آن شاه سرافراز که اندر شب معراج/ با احمد مختار یکی بود علی بود

محمود نبودند کسانی که ندیدند/ کاندر ره دین احمد محمود علی بود

آن کاشف قرآنکه خدا در همه قرآن/ کردش صفت عصمت و بستود علی بود

چندان که در آفاق نظر کردم و دیدم/ از روی یقین در همه موجود، علی بود

هم اول و هم آخر و هم ظاهر و باطن/ هم عابد و هم معبد و معبود، علی بود

این کفر نباشد، سخن کفر نه این است/ تا هست علی باشد و تا بود علی بود

***

یا غزل‌هایی با مطلع‌های

آن شاه که با دانش و دین بود علی بود/ مسجود ملک ساجد و معبود علی بود

و

شاه ما شاه است و نامش مرتضاست/ در دو عالم شاه ما شیر خداست

 

فردوسی

ابوالقاسم فردوسی توسی که روایت‌گر جاودانه‌ شاهنامه است، در اقصی‌نقات اشعارِ حماسی خود، گریز‌هایی دارد به جایگاه و شأن والای علی‌ابن ابی‌طالب (ع). او قهرمان واقعی را علی می‌داند و قهرمان‌های داستانش را با صفات او مطابق می‌گیرد. ضمن اینکه این شاعر بزرگ، پرداخت‌های مکرری به خصائل و جایگاه امیر‌المومنین دارد، آنچنانکه در ابیات زیر می‌خوانیم:

مرا غمز کردند کان پر سخن/ به مهر نبی و علی شد کهن

***

نترسم که دارم ز روشن دلی/ به دل مهرجان نبی و علی

***

که من شهر علمم، علیم در است/ درست این سخن قول پیغمبر است...

***

...چهارم علی بود جفت بتول/ که او را به خوبی ستاید رسول

***

از او بر روان محمد درود/ به یارانش بر هر یکی برفزود

***

سر انجمن بد ز یاران علی/ که خواندش پیمبر علی ولی

***

وگر در دلت هیچ مهر علی است/ تو را روز محشر به خواهش ولی است

***

یا این ابیات متوالی

پس از مصطفی مدح شیر خدا/ بود نزد ارباب عرفان روا

به مدح علی خامه سر می‌کنم/ زمین تا فلک پر گهر می‌کنم...

ز جولانگه غیب بیرون خرام/ برون آر تیغ علی از نیام

سر دشمنان از بدن دور کن/ برای دل دوستان سور کن

 

حافظ

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی که سروده‌هایش، همواره در دل و جان ایرانیان جای داشته نیز از شاعران مطرح پارسی‌سراست که در سروده‌هایش چندین و چندبار به مدح امام علی (ع) پرداخته است. اما این غزل، می‌تواند برآیندی باشد بر علاقه حافظ به مولای متقیان؛

طالع اگر مدد دهد دامنش آورم به کف/ گر بکشم زهی طرب ور بکشد زهی شرف

طرف کرم ز کس نبست این دل پرامید من/ گر چه سخن همی‌برد قصه من به هر طرف

از خم ابروی توام هیچ گشایشی نشد/ وه که در این خیال کج عمر عزیز شد تلف

ابروی دوست کی شود دست کش خیال من/ کس نزده‌ست از این کمان تیر مراد بر هدف

چند به ناز پرورم مهر بتان سنگ دل/ یاد پدر نمی‌کنند این پسران ناخلف

من به خیال زاهدی گوشه نشین و طرفه آنک/ مغبچه‌ای ز هر طرف می‌زندم به چنگ و دف

بی‌خبرند زاهدان نقش بخوان و لا تقل/ مست ریاست محتسب باده بده و لا تخف

صوفی شهر بین که چون لقمه شبهه می‌خورد/ پاردمش دراز باد آن حیوان خوش علف

حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق/ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف

 

سعدی

استاد سخن؛ سعدی نیز از این قافله جا نمانده و در آثار خود، مکررا مهری که از امیرمومنان به دل داشته را بیان کرده است. این غزل، نمونه‌ تمام قدی از این محبت است:

کس را چه زور و زهره که وصف علی کند؟/ جبار در مناقب او گفته: «هل اتی»

زورآزمای قلعه خیبر که بند او/ در یکدگر شکست به بازوی لافتی

مردی که در مصاف، زره پیش بسته بود/ تا پیش دشمنان ندهد پشت بر غزا

شیر خدای و صفدر میدان و بحر جود/ جان‌بخش در نماز و جهانسوز در وغا

دیباچه مروت و سلطان معرفت/ لشکرکش فتوت و سردار اتقیا

فردا که هر کسی به شفیعی زنند دست/ ماییم و دست و دامن معصوم مرتضی

یا رب، به نسل طاهر اولاد فاطمه/ یا رب، به خون پاک شهیدان کربلا

دلهای خسته را به کرم مرهمی فرست/ ای نام اعظمت درِ گنجینه شفا

 

تعداد بازدید : 12879
دانلود


پی‎نوشت‎‌ها

۱- مقاتل الطالبین، صص ۴۴ – ۲۸، ابن اثیر، ج ۳، صص ۱۹۷ – ۱۹۴، مروج الذهب، ج ۲، صص ‍ ۴۴ –۴۰.
۲- انساب الاشراف، ص ۴۹۹.
۳- زلزال /۸ – ۷.
۴- بعثت، غدیر، عاشورا/ مهدى، محمدرضا حکیمى، ص ۸۴.
۵- صافات / ۶۰.
۶- نحل/ ۱۲۹.
سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
مطالب مرتبط
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هفدهم رمضان