عبداللهیان: آمريكا چند بار به ما پيام داده است

دموكراسي نوپاي عراق مانند يك تكه برف در يك تابستان گرم به سرعت آب مي‌شود و ديگر كشورها فقط نظاره مي‌كنند چگونگي آب شدنش را. کشور عراق در شرایط جدید شاهد مواجهه با تشدید ناامنى‌‏ها و توسعه حضور گروهک تروریستى داعش شده است. البته عراق از سال 2003 میلادى که به اشغال آمریکا درآمد تاکنون و به‌‏رغم تشکیل دولت‏هاى مردمى از طریق برگزارى انتخابات‏هاى پارلمانى با پدیده ناامنى و بى‏‌ثباتى مواجه بوده و این موضوع تبدیل به مهم‏ترین مسأله امنیت ملى این کشور شده است. اما بحران جدید ناشى از اقدامات تروریستى داعش را مى‏‌توان به‏‌عنوان مهم‏ترین چالش امنیتى براى عراق طى یک دهه گذشته قلمداد کرد. گروهک تکفیری- بعثی داعش از 16 خردادماه 1393 اقدام به تحرکات نظامى جدى در عراق کرد و تا حدی توانسته است تعادل سیاسى، امنیتى و نظامى این کشور را به‌هم بریزد. کارشناسان معتقدند این موضوع یک پدیده خلق‌الساعه نیست و به‏‌دلیل وجود طراحى‏‌ها و برنامه‏‌ریزى‌‏هاى قبلى این قابلیت را دارد که تا آینده قابل پیش‌‏بینى ادامه یابد. ولی به‌طور مسلم با حضور قدرتمند دولت مركزي بالاخره نابود مي‌شود. بنابراین تحولات مربوط به این مسأله درحال حاضر تبدیل به مهم‏ترین دغدغه امنیت ملى کشورمان شده است که ضرورت دارد با واکاوى ماهیت و چالش‏هاى امنیتى این موضوع، طراحى‏‌هاى راهبردى هوشمندانه‌‏اى براى مدیریت و کنترل پیامدها صورت گیرد.

حسين اميرعبدالهيان، معاون عربي و آفريقايي وزارت امورخارجه نظري غير از اين دارد. او معتقد است «داعش بازيگر بازي‌خورده عراق است. بحران عراق لايه‌هاي گوناگوني دارد». براي پي بردن به لايه‌هاي مختلف اين بحران گفت‌وگوی آرمان با دكتر حسين اميرعبدالهيان، معاون وزير خارجه كشورمان را بخوانید:

 اكنون سه هفته از بحران عراق مي‌گذرد. آيا عراق تجزيه مي‌شود؟

شرايط عراق به‌گونه‌اي نيست كه اين كشور تجزيه شود. از ديگر سو مي‌توان ادعا كرد كه  قانون اساسي مترقي عراق پيش‌بيني كرده است كه نظام فدرالي مي‌تواند در اين كشور حاكم شود. بنابر قانون اساسي فعلي عراق هر استان يا هر چند استان مي‌توانند يك نظام فدرالي تشكيل دهند. من فكر مي‌كنم دوستان كرد ما در عراق از جمله رهبران كرد؛ برادر ما جناب آقاي بارزاني قدري شتابزده عمل مي‌كنند. تجزيه عراق به سود هيچ‌كس نخواهد بود. نه كرد، نه شيعه و نه حتي اعراب سني مذهب. به همين دليل معتقدم رهبران كردستان عراق بايد با تدبير بيشتري اقدام به تصميم‌گيري كنند.

 شما معتقديد تجزيه عراق يك نقشه از پيش طراحي‌شده و برنامه‌ريزي شده است؟

ايده تجزيه عراق هميشه از آرزوهاي رژيم‌صهيونيستي بوده است البته برخي از كشورهاي اروپايي هم در برخي از دوره‌ها از اين ايده جانبداري كرده و در جهت آن گام برداشته‌اند. ما سند يا اطلاع قطعي نداريم كه آمريكا در پشت قضيه مطرح‌كردن تجزيه عراق قرار داشته باشد. آمريكايي‌ها در مواضع رسمي‌شان بارها اعلام كرده‌اند كه از استقلال و تماميت ارضي عراق حمايت  مي‌كنند. تنها طرفي هم كه امروز در عراق بحث تجزيه و استقلال‌طلبي را پيش مي‌كشد جناب آقاي مسعود بارزاني است كه به عقيده من تصميماتشان قدري شتابزده است.

 روزنامه الحيات دو روز پيش مدعي شده بود كه دكتر ظريف به‌زودي به عربستان سفر مي‌كند. ادعاي الحيات قابل تائيد است؟

بحث گفت‌وگوي تهران و رياض موضوع اساسي است كه در دستور كار دستگاه ديپلماسي ايران قرار دارد اما در روزهاي اخير ما هيچ برنامه و هيچ سفري براي سفر دكتر ظريف به عربستان سعودي نداريم. البته ما همواره از رايزني وگفت‌وگوي موثر و سازنده با كشورهاي منطقه و ازجمله با عربستان‌سعودي حمايت مي‌كنيم و معتقديم كه تهران و رياض مي‌توانند از طريق گفت‌وگو و تشريك مساعي به بحران افراط‌گرايي، تروريسم و درگيري‌هاي شيعه و سني پايان دهند. اما در روزهاي آتي هيچ برنامه‌اي براي سفر وزيرخارجه تدارك ديده نشده است.

 به نظر شما رويكرد مقامات عربستان‌سعودي طي ماه‌هاي اخير تغيير كرده است يا همچنان رويكرد گذشته را در قبال ايران دارد؟

به نظر ما عربستان‌سعودي در برخي از حوزه‌ها خطاهاي راهبري را در قبال ايران انجام داده است. اما اين‌گونه نيست كه در عربستان‌سعودي همه از برخي  سياست‌هاي موجود حمايت كنند. برخي جريانات تندرو و افراطي در عربستان وجود دارند. به اعتقاد ما آنها به افراط‌گرايي و تندروي دامن مي‌زنند. ما معتقد هستيم كه همچنان ملك‌عبدا... به‌عنوان مقام اول در عربستان‌سعودي ايده‌هاي مثبت و سازنده دارد چنانچه تندروها اجازه دهند او مي‌تواند براي رسيدن به صلح و ثبات در خاورميانه گام بردارد. به عقيده ما مي‌توان به ايده‌هاي مثبت ملك‌عبدا... توجه كرد.

 دعوت از آيت‌ا... ‌هاشمي و دكتر ظريف به عربستان را در همين راستا ارزيابي مي‌كنيد؟

هميشه دعوت مقامات سعودي از مقامات كشور ما وجود دارد چه براي مناسك حج و چه براي ديدارها و سفرهاي دوجانبه اما مقامات كشور ما تنها درصورتي مي‌توانند اين ديدارها را انجام دهند كه مقدمات اين سفر فراهم شود. قرار نيست، سفر براي سفر انجام شود بلكه لازم است هر سفري در سطح سران دستاوردهايي را براي كشور داشته باشد. من در حاشيه تحليف رئيس‌جمهور مصر با فرزند ملك‌عبدا... كه قائم‌مقام وزارت خارجه اين كشور است، گفت‌وگوي مفصلي داشتم كه در آينده بتوانيم مقدمات سفر دكتر ظريف به رياض يا سفر سعودالفيصل به تهران را فراهم آوريم. اما گلايه ما از مقامات در عربستان سعودي اين است كه بيش از آنكه تمركز داشته باشند بر گفت‌وگوي رسمي با جمهوري اسلامي ايران بيشتر علاقه‌مند هستند كه از طريق رسانه‌ها با جمهوري اسلامي ايران گفت‌و‌گو كنند. به‌نظرم در شأن كشوري مانند عربستان‌سعودي نيست كه اين روش را در ديپلماسي در پيش بگيرد.

 همسايگان عراق در سرنوشت اين كشور موثر هستند، چه بخواهيم و چه نخواهيم. موضع كشورهاي منطقه در باب بحران اخير عراق و سوريه چگونه است؟

اتفاقي كه در عراق رخ داد نيازمند تجزيه، تحليل و آناليز است. آنچه در سه هفته گذشته در عراق تحت‌عنوان بحران داعش رخ داد به عقيده ما يك توطئه از پيش طراحي شده بود.

 اين توطئه از كجا طراحي شده بود؟ از داخل عراق؟

اين توطئه در سه سطح سازماندهي شده بود؛ در سه سطحي كه برخي از بازيگرانش همكاري داشتند، برخي طراحي داشتند و برخي هم اطلاع داشتند. در سطح داخلي عراق عناصر داعش، بعثي‌ها و برخي از ناراضيان؛ در سطح منطقه‌اي برخي از كشورهاي منطقه كه من مايل نيستم نام آنها را بيان كنم. اما در سطح فرامنطقه‌اي نوعي اطلاع و مي‌توان گفت ارتباط با اين بحران وجود داشت. بازيگر بازي‌خورده در اين ميدان گروهك تروريستي داعش است. به عقيده من داعش ابزار دست برخي كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي و عناصر داخل عراق قرار گرفت كاري هم كه انجام دادند در راستاي فعاليت‌هاي تروريستي بود كه گروهك‌هاي مختلف در خاك عراق انجام مي‌دادند. اما رفتار برخي از كشورها درخصوص تحولات عراق رفتار درست و صحيحي نبود. براي ما هنوز ابهام جدي وجود دارد كه چرا فرمانده داعش اولين پيام رسانه‌اي‌اش را از طريق كردستان عراق ارسال مي‌كند. لذا به اعتقاد ما مجموعه‌اي از هماهنگي‌هاي نوشته و نانوشته در عراق وجود داشته است. آن چيزي كه تاكنون توانسته است مانع دستيابي طراحان اين عمليات به اهدافشان شود در سطح داخلي هماهنگ‌شدن ارتش و دولت عراق براي مقابله با بحران و از سوي ديگر نقش موثر مرجعيت ديني در هماهنگ كردن مردم و همراهي آنها كاملا موثر بوده است. بنابراين شما نبايد در تحليل‌هاي خود بگوييد كه داعش تحولات اخير عراق را مديريت مي‌كند. به اعتقاد ما داعش فقط يك بازيگر فريب‌خورده است.

 آيا پيامي از آمريكا براي انجام همكاري مشترك دريافت شده است؟

ما در سه هفته گذشته پيام‌هاي بسياري را براي همكاري مشترك از سوي واشنگتن دريافت كرده‌ايم. آمريكايي بارها  از ما خواستند كه درخصوص بحران اخير عراق با آنها همكاري كنيم. اما حقيقت اين است كه ما در پاسخ به آنها گفته‌ايم كه نيازي به همكاري با واشنگتن نمي‌بينيم چرا كه معتقديم مردم عراق بايد خودشان تصميم بگيرند. اساسا ما از حضور نظامي آمريكا در عراق استقبال نمي‌كنيم. اما در غالب همكاري‌هاي دفاعي واشنگتن و بغداد انتظار مي‌رفت آمريكا تسليحات و امكانات بيشتري را براي مبارزه با تروريسم در اختيار دولت بغداد قرار دهد. رفتار آمريكا در سه هفته گذشته در خوشبينانه‌ترين حالت رفتار مشكوكي است. آمريكا بيش از آنكه تمركز بر سركوبي داعش کند؛ بر اين تمركز كرده كه دولت فعلي را عراق را تحت فشار قرار دهد و مشكلات داخل قدرت در داخل عراق را بزرگ‌نمايي كند. ارسال چند هواپيماي بدون سرنشين به خاك عراق نمي‌تواند اقدام موثري براي مبارزه با تروريسم انجام دهد. عدم اقدام عملي و عدم اتخاذ يك موضع صريح در قبال تروريسم باعث شده است تا ما نسبت به اقدامات واشنگتن مشكوك شويم. اما معتقديم كه مردم عراق و رهبران سياسي اين كشور مانع تجزيه عراق مي‌شوند. ايران هم در كنار مردم و دولت عراق از يكپارچگي اين كشور حمايت مي‌كند.

 برخي از رسانه‌ها معتقدند كه ايران در داخل عراق نيروي  دارد. اين ادعا را تائيد مي‌كنيد؟

خير، ما معتقديم عراق با نيروي مردمي و نظامي‌اش مي‌تواند بر اين بحران فائق آيد.

 حتي كارشناس نظامي و مشاور نظامي هم نداريم؟

خير، اما از طريق سفارتخانه ما در بغداد هرگونه مشورت و راهكار سياسي در تشكيل دولت ملي به نيروهاي عراقي مي‌دهيم. این رابطه راهبردی است و هرگونه تحول و اقدامی که ماهیت تروریستی و مداخله‌جویانه در عراق داشته باشد و بر امنیت این کشور تأثیر بگذارد، به‌طور طبیعی می‌تواند بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران هم تأثیر داشته باشد. از ابتدای بحران عراق فعالانه با این موضوع برخورد کردیم و در این مرحله ما در مبارزه با تروریسم به دولت عراق و مسئولان ذی‌ربط عراق مشورت‌های لازم را داده‌ایم. در راستای تأمین امنیت ملی کشورمان هر اقدامی که لازم باشد در چارچوب حقوق بین‌الملل انجام خواهیم داد. اگر مقامات رسمی عراق از ما درخواستی را برای خرید  یا واگذاری سلاح برای مبارزه با تروریسم داشته باشند، حتما در چارچوب حقوق بین‌الملل و قراردادهای شناخته‌شده متعارف دوجانبه، نسبت به آن اقدام خواهیم کرد.

مبارزه با تروریسم برای ما مسأله‌ای مهم و اساسی است و در این رابطه هیچ‌گونه کوتاهی نخواهیم کرد. ما در داخل عراق مشاورین نظامی نداریم اما در ارتباطاتی که با مقامات ذی‌ربط عراقی داریم طرف عراقی را از مشورت‌های لازم محروم نمی‌کنیم و در عین حال سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد به‌طور فعالانه در حوزه مناسبات سیاسی و پیگیری توافقات دوجانبه‌ای که بین دو کشور وجود دارد و ازجمله کمک به دولت عراق در مبارزه با تروریسم از ظرفیت سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد به‌طور طبیعی استفاده می‌کنیم.

 ظاهرا آمريكا در ليست 14 نفره‌اي كه براي وين 6 با خود به همراه برده است چند كارشناس عراق ديده مي‌شود. آيا قرار است در وين راجع به عراق گفت‌و‌گو شود؟

مذاكرات هسته‌اي صرفا متمركز بر موضوع هسته‌اي است. ما هيچ مذاكره‌اي در وين درخصوص عراق و سوريه نداريم.

 عملكرد خاورميانه‌اي وزارت خارجه را طی يك سال گذشته در خصوص تحولات منطقه چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ آيا به كارنامه خود نمره قابل قبولي مي‌دهيد؟

معتقدم عملكرد وزارت خارجه با توجه به سرعتي كه تحولات منطقه داشته است نه در يك سال گذشته بلكه در سه سال گذشته مثبت بوده است. نه‌تنها در ديپلماسي آشكار بلكه در ديگر حوزه‌هاي ديپلماسي در شوراي‌عالي امنيت ملي و ديگر حوزه‌ها دستگاه‌ها عملكرد مثبتي را ارائه داده‌اند. به‌طور كل ما و بقيه دستگاه‌هاي مرتبط و مسئول در راستاي اين چند نكته كليدي گام برداشتيم؛ اول تامين منافع ملي. دوم، به موازات آن تامين حداكثري امنيت ملي كشور. سوم، خنثي‌كردن تلاش‌هاي دشمنان براي گسترده شدن جنگ‌هاي طائفي، ملي و مذهبي. ما همواره داراي تحرك ديپلماتيك براي خنثي كردن اقدامات اختلاف‌افكنانه برخي از كشورها بوده‌ايم مجموعه اتفاقاتي كه در صحنه بين‌الملل و منطقه رخ داده است مويد تلاش‌هاي همكاران ماست. به جرات مي‌توانم ادعا كنم ما فعال‌ترين بازيگر در يك سال گذشته بوده‌ايم. در يك سال گذشته گشايش‌هاي خوبي در توسعه و تحكيم روابط با كشورهاي حوزه خليج‌فارس رخ داده است. مجموع سفرهاي ديپلماتيك ايران مي‌تواند گواه تغييرات به‌وجود آمده در حوزه سياست خارجي ما و فعال بودن ما باشد.

آيا خبر خوشي از ديپلمات ربوده‌شده ايراني در يمن (آقاي نيكبخت) داريد؟

خوش‌ترين خبري كه مي‌توانم بدهم اين است كه پيگيري‌هاي وزارت خارجه نتيجه داده و آقاي نيكبخت در صحت و سلامت كامل هستند. در اثر اين پيگيري‌ها آقاي نيكبخت در اولين فرصت به ايران انتقال داده مي‌شوند. اخبار و اطلاعات ما تائيد مي‌كنند كه ايشان سلامت هستند و ما به آزادي ايشان نزديك شده‌ايم اما در عين حال پيچيدگي‌ها و عوامل پيش‌بيني‌نشده‌اي وجود دارد كه ممكن است تاريخ آزادي به تعويق بيفتد. در سفر من به يمن مقامات اين كشور اخبار خوبي را در مورد آزادي ديپلمات ربوده‌شده به من دادند. اميدوارم بتوانيم همزمان با آزادي ايشان اخبار و اطلاعات را درخصوص تلاش‌ها و پيگيري‌هاي انجام‌شده، منتشر كنيم.