ورزش، کیفیت زندگی و ضریب شادی

کیفیت زندگی در طیف وسیعی از زمینه‌ها، از جمله حوزه‌های توسعه بین‌الملل، بهداشت، و سیاست مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت زندگی نباید با مفهوم استاندارد زندگی  که عمدتاً بر درآمد استوار است، اشتباه گرفته شود. در عوض، شاخص‌های استاندارد کیفیت زندگی نه‌تنها شامل ثروت و استخدام هستند، بلکه شامل محیط زیست، سلامت جسمی و روانی، تحصیلات، تفریح و اوقات فراغت و تعلق اجتماعی نیز می‌شوند. در حالی که کیفیت زندگی از دیرباز هدف سیاست‌گذاری‌های صریح یا ضمنی بوده، تعریف و اندازه‌گیری مناسب آن امری دشوار بوده است. شاخص‌های متنوع «عینی» و «ذهنی» در سراسر طیف رشته‌ها و مقیاس‌ها، و کارهای اخیر پیرامون نظرسنجی‌های نیک‌بود ذهنی  و روانشناسی شادی موجب علاقه ی مجدد به آن شده است(EIU, 2013).

قرنهاست که مردم به طور ذاتي به دنبال زندگي خوب بوده اند و در اين راستا براي بهبود شرايط زيست خود ، بشر سعي مي کرد تا از استعدادها و توانمنديهاي خود حداکثر بهره برداري را بنمايد. ولي همواره مسأله اصلي اين بود که يک زندگي مطلوب و با کيفيت چگونه زندگي است؟
در ادبيات علوم اجتماعي ، توسعه اجتماعي نخست مترادف با تکامل اجتماعي بود. دراين دوره بشر در حال حرکت بسوي تمدن بود. ولي در دوره هاي اخير توسعه اجتماعي از فرضيه هاي تکاملي خود جدا شده و روي مسائلي در ارتباط با تامين نيازهاي بشري و ارتقاء کيفيت زندگي متمرکز شده است. در مراحل آغازين مطالعات تجربي مربوط به کيفيت زندگي ، مطالعات بصورت تقليل گرايانه و يک بعدي صورت مي گرفت. به عنوان مثال ، به سال 1985 در شمال غرب انگلستان تحقيقاتي به نام مطالعه کيفيت زندگي انجام شد که طي آن مفهوم کيفيت زندگي محدود به بيماريهاي رواني مزمن در نظر گرفته شد. در مطالعاتي که بدين سبک در زمينه کيفيت زندگي صورت مي گرفت ، آن را به عنوان نقطه اي محوري جهت ارزشيابي بهداشت رواني جامعه تلقي مي کردند. در طي دو دهه گذشته مفهوم کيفيت زندگي از مفهوم روانشناختي صرف به يک مفهوم چند بعدي مبدل شده است. اين برداشت چند بعدي از مفهوم کيفيت زندگي در سنجش و ارزيابي کارآيي سياستهاي رفاه اجتماعي نقش عمده اي را ايفا مي کند. آنچه که امروزه در حوزه رفاه اجتماعي و بهزيستي اهميت دارد ، اتخاذ ديدگاهي از کيفيت زندگي است که بتواند ابعاد اجتماعي ، اقتصادي ، رواني و زيستي را پوشش دهد. بطوريکه هدف اصلي آن ، بيشتر بررسي چند بعدي انسان مي باشد(Shariati eta l, 2012).
ورزش بطور عام و رویدادهای بین المللی ورزشی از قبیل همین جام جهانی برزیل به عزت نفس،اعتماد و اطمینان و بهبود مناسبات اجتماعی و وضعیت روانی جامعه کمک میکند. این رویدادها باعث افزایش تعاملات اجتماعی و فعالیت های بشری در جامعه می شود که متعاقب آن، افراد میانسال و مسن دوستان جدیدی پیدا کنند. همچنین باعث می شود تا در شبکه اجتماع باقی بمانند و با سایر مردم در سنین مختلف تعامل داشته باشند که این خود می تواند از گوشه گیری اجتماعی افراد جلوگیری کرده و افزایش بهرهوری در جامعه را سبب گردد. رویدادهای بین المللی ورزش می تواند کیفیت زندگی را در تمام سنین برای همگان بهبود بخشد. فعالیت بدنی می تواند کمک شایانی به درمان برخی اختلالات فکری مثل افسردگی بنماید. شرکت در رویدادهای بین المللی ورزش برنامه ریزی شده مطابق با سطح تناسب بدنی هر فرد می تواند فرصت یافتن دوستان جدید و اتصال با جامعه و کاهش احساس تنهایی و محرومیت اجتماعی را به فرد بدهد.

همچنین، شرکت در رویدادهای بین المللی ورزش می تواند خود اتکایی و اطمینان به خود را که معیارهای مبنایی در سلامت روح است افزایش دهد. اطلاعات اولیه ای که از تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در زمینه عوامل خطرساز وجود دارد حاکی از اینست که عدم فعالیت یا زندگی بی تحرک،یکی از 10 علت اصلی مرگ و میر ناتوانی در کل جهان است (Beutler, 2008; Kidd,2012 ).

مطابق با شاخص‌های ارزیابی فعالیت‌های کارآفرینانه دیده‌بان جهانی کارآفرینی ، یکی از معیارهای بسیار مهم و اثرگذار بر نرخ فعالیت‌های اقتصادی، کارآفرینانه و کسب و کارانه؛ شاخص شادی جهانی می‌باشد، با این توضیح که در جوامعی که نرخ تغییرات مثبت این شاخص زیاد است قطعاً نرخ رشد و رونق کسب و کارهای جدید و فعالیت‌های مخاطره آمیز اقتصادی جدید در آنجا زیاد است که در نهایت موجب ارتقای سطح توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها می‌شود. در این رهگذر توجه به فعالیت‌های ورزشی و توسعه آن به عنوان یک ابزار بسیار مهم برای ارتقای میزان شادی در جوامع، شاخص شادی جهانی می‌تواند به عنوان یکی از معیارهای مهم در توسعه فعالیت‌های ورزشی و کیفیت زندگی در جوامع لحاظ گردد(Bosma et al, 2012)
در جدول ذیل مطابق با گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی در سال 2012، رتبه برخی از کشورها در شاخص شادی جهانی شان آمده است(Bosma et al, 2012):

که البته ارتقا این ضریب در برزیل و پس از آغاز فعالیت های اجتماعی برای میزبانی جام جهانی فوتبال قابل تامل است.

بازخوانی متعدد کیفیت زندگي به ارائة تعريفي از سوي گروه كيفيت زندگي سازمان جهاني بهداشت منجر شده است. اين تعريف براي درك فرد از موقعيت خود در بافتي از نظام هاي فرهنگي و ارزشي و در زمينة هدف ها، انتظارات و استانداردها و علاقه مندي آنها ارائه شده است. در اين نگاه كيفيت زندگي مفهومي فراگير است كه سلامت جسماني، رشد شخصي، حالات روانشناختي، ميزان استقلال، روابط اجتماعي و ارتباط با محيط را در بر مي گيرد و بر ادراك فرد از اين ابعاد نيز مبتني است. در واقع، كيفيت زندگي دربرگيرندة ابعاد عيني و ذهني است كه در تعامل با يكديگر قرار دارند. از سوي ديگر، بايد توجه داشت كه كيفيت زندگي مفهومي پوياست، چون ممكن است ارزش ها، نيازها و نگرش هاي فردي و اجتماعي طي زمان در واكنش به رويدادها و تجارب زندگي دگرگون شوند. همچنين هر بعد از كيفيت زندگي مي تواند آثار چشمگيري بر ديگر ابعاد زندگي بگذارد. به بياني ديگر، كيفيت زندگي بيانگر تاثيرات عملكردي عدم سلامتي و برايندهاي آن بر درك فرد از جنبه هاي جسماني، روانشناختي و اجتماعي زندگي فردي است.

* عضو هیأت علمی دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران