شرایط امروز نتیجه تفکر سریع القلم هاست/ برای پر کردن دره ها، باید قله ها را تراشید +فیلم

قاضی زاده که پیشرفت‌های بزرگ کشور را حاصل نگاه مکتبی می‌داند، اما معتقد است مشکلات و شرایط امروز، نتیجه مدیریت به شیوه و با نگرش «سریع القلم‌ها» در چهل سال گذشته است.

سئوالات گفت‌و‌گو با دکتر قاضی زاده گاه سراغ  حاشیه می‌رود، اما از همان حاشیه احتمالا به یک موضوع مهم و اساسی می‌رسد. بخش اول گفتگوی تابناک با دکتر سید امیرحسین قاضی زاده را هم می‌خوانیم.

 

***

 نه. از ابتدا امیرحسین بوده.  البته شاید دلیل خاصی داشته... نمی‌دانم چقدر برای بینندگان شما جالب باشد. اول تصمیم گرفته بودند اسم مرا "امیرمحمد" بگذارند که آن هم تقریبا اسم جدیدی است، اما، چون من در شب اربعین به دنیا آمدم، به همین خاطر با اندکی تغییر "امیرحسین" گذاشته اند. یعنی یک دلیل این‌گونه دارد.

 

خب جالب شد...

 

بله. 

 

کمی هم زودتر (۱۸ سالگی) ازدواج کردند. 

‌

بله. ایشان دانشجوی کارشناسی ارشد است.

 

امسال کنکور داده و دانشجوی حقوق است. 

 

بالاخره فشار‌ها و اتفاقات تلخ، در بتن خود اتفاقات مثبتی را هم در درون خود دارد. سال‌های سال، شاید بیش از ۲۰۰ سال بود – به خصوص در دوره پهلوی – که تلاش می‌شد یک دوگانه "ایرانی" و "اسلامی" ایجاد شود. حتی بعضی از جامعه‌شناس‌ها این‌گونه تئوریزه کرده بودند که ما دو نوع افکار عمومی در ایران داریم: یک افکار عمومی ملی گرا و یک افکار عمومی مذهبی گرا؛ و ملیت و مذهب را همیشه در مقابل هم قرار می‌دادند. به نظرم این جنگ ۱۲ روزه، فرصتی ایجاد کرد که این پارادایم را کلاً تغییر دهد و بفهماند که اسلام – به معنای اسلام ناب و اصیل –، بدون ایران بقا نمی‌یابد. یعنی اگر ایران سقوط کند، این اسلام هم سقوط می‌کند.

 

بله و در ضمن، اگر اسلام در ایران صدمه ببیند، ایران هم سقوط می‌کند و "ایرانستان" می‌شود و تجزیه می‌شود. دیگر مفهومی یکپارچه به نام ایران نخواهیم داشت؛ آن ایرانِ تمدنی – که این ایران فعلی، عقبه تمدنی "ایران تمدنی" است –؛ و اسلام بدون ایران و ایران بدون اسلام، باقی نخواهند ماند. وقتی حضرت آقا فرمودند "از ایران بخوان"، از هر دو مفهوم خواستند پاسداری کنند. یعنی بگویند آقا، این ایران، این سرزمین مقدس، ذره‌ذره‌اش پایگاه اسلام است و اسلام نیز حافظ ایران است. این باز همان نگاه حسینی ماست که باعث شده ما حماسه بیافرینیم و در طی این ۴۵-۵۰ سال، علیرغم تاریخ ۲۰۰ سال قبل از خودش که هر روز تکه‌ای از خاک ما جدا می‌شد، نگذاشتیم به این خاک تجاوز شود و دشمنان را مرتب عقب راندیم. حالا در یک دوره، بعثی‌ها بودند، الان اسرائیلیان و آمریکایی‌ها هستند که مثلا در خلیج فارس حضور دارند و این دشمنی‌هایی که در اطراف می‌بینید...

 

یکپارچه است. این ایران، خانه حسین (ع) است. اگر ایران را بگیری، امام حسین خانه‌ای در عالم ندارد که پرچمش در اهتزاز باشد. ایران هم با محوریت اسلام پابرجاست. یعنی یک مفهوم یکپارچه است، دو مفهوم نیست. به نظر من، این شاید بزرگترین تأثیر و دستاورد جنگ بود که همه ملت ایران را – حتی مخالفین و حتی خارج‌نشینان را – یکپارچه کرد. یعنی همه را پشت یک صف قرار داد: پشت "ایران تمدنی" که حافظ فرهنگ ایرانی-اسلامی است و این پرچمداری را انجام می‌دهد.

نکته دومی که باز اتفاق افتاد، این بود که مردم نشان دادند در روز سختی، باهم هستند و از هویت و استقلال خود، با تمام سختی‌ها، دفاع می‌کنند. یعنی درواقع حاضر نیستند استقلال بفروشند. مصری‌ها وقتی داشتند قرارداد کمپ دیوید را انجام می‌دادند، می‌گفتند: "ما سیاست می‌فروشیم، اقتصاد می‌خریم". وقتی می‌گفتند "سیاست می‌فروشیم"، منظورشون این بود که استقلال می‌فروشند. رویشان نمی‌شد کلمه استقلال را به کار ببرند. شعارشان این بود: "سیاست می‌فروشیم، اقتصاد می‌خریم"؛ و این شد منشأ کمپ دیوید و بعد آن، جبهه پایداری که در مقابل اسرائیل بود – آن شش کشوری که ایجاد شده بود و محورش مصر بود – پرچم را گذاشت زمین. بعد بقیه هم پیوستند. از آن شش کشوری که در مقابل اسرائیل باقی مانده بودند، فقط سوریه بود که شرایطش اخیرا تغییر پیدا کرد. "استقلال می‌فروشیم، اقتصاد می‌خریم". ملت ایران نشان داد که استقلال را به هیچ قیمتی نمی‌فروشد. این بزرگترین رکن است. یعنی به هیچ عنوان تسلط خارجی را نمی‌پذیرند. در طول تاریخ، هیچ‌وقت – درست است که ممکن است فتح نظامی شده باشند –، اما هیچ‌وقت اشغالگر را نپذیرفتند. چه در حمله اسکندر مقدونی، چه در حمله مغول، چه در حملات دیگر به این سرزمین. حتی زمانی که این سرزمین به دست دشمن خارجی افتاد. هنوز ما به خاطر جدا شدن آذربایجان، از پیمان‌های ترکمنچای و گلستان به عنوان عهدنامه‌های ننگین یاد می‌کنیم. آنها کشور مستقلی شدند، آن روسیه تزاری و روسیه کمونیستی هم دیگر وجود ندارند، ولی ما هنوز... ما هنوز از عهدنامه پاریس و یا جدا شدن افغانستان و تاجیکستان و... به ننگین بودن یاد می‌کنیم. بالاخره در طول تاریخ، ممکن است این ماجرا هضم شده باشد، ولی ملت ما... گذشت زمان و تاریخ هم این داغ را سرد نکرده. نه، این عادی نشده برایشان. اگر خاکی جدا می‌شد... 

‌

نه، این‌طور نیست. نگاه کنید، خاک همچنان آنقدر ارزشمند است که آن ایرانی که در کنگره آمریکاست – و معلوم نیست متولد ایران باشد یا نه – می‌رود پشت تریبون کنگره و از ایران دفاع می‌کند.

نگاه کنید، بعضی کشورها، کشور جعلی‌اند، اصلاً کشور نیستند، چون «ملت‌سازی» شده‌اند. ملت نبوده‌اند. ما در جهان، دو سه تا ملت تاریخی داریم: ما هستیم، مصری‌ها هستند، یونانی‌ها هستند، چینی‌ها هستند. بقیه «ملت‌سازی» شدند. یعنی آن هویت ملی که بگوید آقا من هویت ملی دارم، نه هویت قبیله‌ای یا «انسان جهانی شده» است؛ یا هویت قبیله‌ای دارد یا هویت منطقه‌ای. شما در همین کشور‌های اطراف ما – با اینکه خیلی کوچک هستند – هویت واحد خیلی کم پیدا می‌کنید. هویت‌های چندگانه دارند؛ بر اساس قومیت‌شان، بر اساس زبانشان، بر اساس مذهبشان طبقه‌بندی می‌شوند. ولی یک ارمنی ایرانی، خودش را ایرانی می‌داند. جنگ ۱۲ روزه این را نشان داد. در جنگ تحمیلی هم نشان داد. نمی‌گوید من ارمنی‌ام. بله.

 

اتفاقاً قانون اساسی ارزش‌های اساسی در حاکمیت را مشخص کرده است – مانند عدالت، استقلال، آزادی، حاکمیت مردم و ایجاد جامعه‌ای متعالی.

 

این را قبول دارم. توضیح می‌دهم. پس موارد اصلی را گفتم. استقلال، آزادی، نظر مردم، جامعه اسوه، بعد عدالت هم شاخص‌هایی دارد. به همین نسبت موارد و مصادیق و اجزا را مشخص کرده است. مساله ما این است که قانون اساسی، رسوخ پیدا نکرده است. سیاست کلی برای اجرای قانون اساسی نوشته شده است، اما نفوذ نیافته و در نهاد‌های ما نهادینه نشده است.

برای تبدیل این شعار‌ها – مثل دفاع از مظلوم، حق طرح دعوا – به برنامه‌ای عملی و «ادبیات رایج حکمرانی»، چه کار‌های ویژه‌ای باید انجام شود؟ شما به شفافیت قانون اساسی اشاره کردید که مثلاً در بحث عدالت، به رفع تبعیض از زنان و قومیت‌ها یا دفاع از مستضعفین پرداخته، اما می‌فرمایید این مفاهیم به فرهنگ مدیریتی ما تبدیل نشده است. از این جهت من هم نظر شما را قبول دارم و کاملاً درست است. شما وقتی پشت میز مدیریتی نشسته‌اید بر اساس دریافت خود عمل می‌کنید و این دریافت درونی منطبق بر نهادینه شدن آن مفاهیم نیست. مثلاً اخیراً عزیزی گفته بودند که مستضعفین نباید مسئولیت داشته باشند. این دقیقاً خلاف نظر امام خمینی است. مکتب، اما می‌گوید فردی که مزه فقر را چشیده باشد و فقر برایش مساله بوده باشد، می‌تواند درک درستی از آن داشته باشد.

 

نه، ببینید. این در واقع می‌شود همان مثال معروف که «ملکه ماری آنتوانت» وقتی شنید که زنان در بیرون قصر اجتماع کرده‌اند و نان برای خوردن ندارند، گفت: «خوب بروند بیسکویت بخورند». کسی که یک روز گرسنگی نکشیده باشد، نداشتن را اصلاً نمی‌فهمد.

 

ببینید... اینها را بخواهید به نظر امام نسبت بدهید که این‌طور نیست. بالاخره این انقلاب اسلامی با وجود تمام تحریم‌ها و نظام سیاست‌گذاری اقتصادی نئولیبرالیسم که در تمام این سال‌ها بر آن حاکم بوده، در این شرایط قرار گرفته است. مبانی نئولیبرالیسم بر طبقاتی نگه داشتن جامعه تأکید دارد و اگر در آمریکا هم فقیر وجود دارد، آن را توجیه می‌کند و می‌گوید باید همین باشد. می‌گوید سرمایه‌دار زحمت کشیده و باید هم شرایط بهتری داشته باشد.

بله... دقیقاً. درست است که استعداد مهم است، اما شما باید امکانات را هم عادلانه در جامعه توزیع کنید. مستضعف به خاطر این است که ما او را ضعیف نگه داریم. امام (ره) فرمودند: «در کنار هر کوخی کاخی است». باید این شرایط را از کاخ‌نشین برداشته و برای کوخ‌نشین فراهم کنیم...

 

این را دنیا دارد می‌گوید. مکتب دولت رفاه همین را می‌گوید که قله‌ها را باید بتراشی تا دره‌ها را پر کنی.

 

تجربه دنیا همین را می‌گوید. شما مدل اقتصادی و تجربه ژاپن، یا حتی انگلستان و کشور‌های دیگر را ببینید. آنها هم به این نتیجه رسیدند که سرمایه‌داری افسارگسیخته در حال از بین بردن جامعه‌شان است. برای همین به صورت پلکانی برخورد می‌کنند. یعنی یک جا‌هایی بر اساس درآمد فرد، تا هفتاد درصد مالیات می‌گیرند.

 

خب، حاصلِ آن این هم نباید باشد که مستضعف را حذف کنی. الان آموزش ما طبقاتی شده و تک‌کرسی‌های طبقه فقیر را هم داریم از آنها می‌گیریم.

 

امثال آقای سریع‌القلم ... در این چهل سال...

 

آرمان‌ها نوشته شده است؟ بله. اما جاری نشده. چون کسانی در رأس کار بودند که به آن آرمان‌ها اعتقادی نداشتند و در مکتب دیگری تربیت شده بودند. مثل این بود که کتابی را تولید کردیم، اما کتاب مدارسمان را از کشور همسایه آوردیم و از آن کتاب خودمان استفاده نمی‌کنیم. یعنی مدیری که در رأس اجرا هست، به آن چیزی که آموزش دیده است عمل می‌کند، نه آن چیزی که مکتوب نوشته شده است.
پایان بخش اول