فواد پورعبادي
دکتر «عبدالوهاب المسيري»، کارشناس مسائل تاريخ صهيونيسم که به واقع مي‌توان او را سرشناس‌ترين انديشمند ضدصهيونيستي دانست، سه روز پيش، يعني شامگاه چهارم جولاي 2008 به خاطر ابتلا به بيماري سرطان درگذشت. به همين بهانه در اين گزارش، نگاهي گذرا به زندگي‌نامه وي مي‌اندازيم.
از تولد تا پايان تحصيلات
«عبدالوهاب المسيري» در اکتبر 1938 ميلادي در شهر «دمنهور» در استان «البحيرة» مصر متولد شد و پس از پايان دوره ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان، در سال 1955 به دانشکده ادبيات و زبان انگليسي در دانشگاه اسکندريه مصر پيوست. پس از آن براي ادامه تحصيل به آمريکا رفت و در سال 1964 موفق به گرفتن مدرک فوق ليسانس ادبيات انگليسي از دانشگاه کلمبيا شد و در سال 1969 نيز دکتراي خود را در همين رشته از دانشگاه «رتجرز» دريافت کرد.
وي در آغاز جواني به جنبش «اخوان المسلمين» مصر پيوست و سپس با گرايش به انديشه‌هاي مارکسيستي، عضو فعال حزب کمونيست و پس از آن، مجذوب فرهنگ غرب به ويژه آمريکا شد. دوستان وي تحصيل در آمريکا را عامل اصلي اين مسأله مي‌دانند. او مدتي بعد کم کم به فرهنگ اسلامي روي آورد و نوشتن در اين زمينه و در عرصه ضدصهيونيستي را آغاز کرد.
مطالعات ضدصهيونيستي او از اواسط دهه‌هاي هفتاد قرن گذشته ميلادي آغاز شد كه البته بايد گفت مطالعات عميقي نيز در تاريخ جنبش‌هاي اسلامي داشت.
فعاليت‌هاي آکادميك
پس از پايان تحصيلات و گرفتن مدرک دکترا به مصر و به دانشگاه اسکندريه که در آن تحصيل کرده بود، بازگشت و به تدريس در آن مشغول شد. او همزمان در دانشگاه «عين الشمس» نيز تدريس مي‌کرد و نيز چندين سال در دانشگاه عربستاني «ملک سعود بن عبدالعزيز» و دانشگاه کويت حضور يافت.
المسيري به عنوان استاد مهمان در دانشکده نظامي «ناصر» و دانشگاه اسلامي مالزي نيز تدريس کرد. او همچنين عضو شوراي کارشناسي پژوهشگاه تحقيقات سياسي و استراتژي الأهرام مصر بود. چندين سال نيز پست مشاور فرهنگي نمايندگان اتحاديه عرب در سازمان ملل متحد را بر عهده داشت و از اعضاي «مؤسسه جهاني انديشه اسلامي در واشنگتن» آمريکا نيز بود.
او همچنين از بنيانگذاران جنبش «اصلاح و تغيير» مصر (حزب الکفاية) در جولاي 1952 به شمار مي‌رفت؛ اين جنبش سياسي فعال، همواره در پي تغيير نظام حاکم در مصر از راه مسالمت‌آميز بوده و مخالف شديد نظام حکومت وراثتي است که حسني مبارک، رئيس‌جمهور مصر به دنبال آن است. المسيري در سال 2007 مسئول هماهنگي در اين جنبش شد.
از ديگر فعاليت‌هاي سياسي وي، شرکت در تنظيم شکايتنامه‌اي عليه حسني مبارک بود. علت اين شکايت که از سوي شماري از نخبگان مصر بود، ارايه پيشنهاد از سوي اسرائيل و پذيرفتن رئيس‌جمهور مصر براي آغاز تدريس زبان عبري در دانشگاه‌هاي مصر به عنوان زبان دوم اين کشور بود.
در پي اين اعتراض، المسيري به همراه همسرش توسط نيروهاي امنيتي مصر ربوده و به منطقه‌اي نزديکي قاهره به نام «صحراوية» تبعيد شد.
زندگي پربار المسيري، سرشار از دستاوردهاي سياسي، فرهنگي و ادبي بوده که بيش از پنجاه سال آن را در جنب‌وجوش گذرانده شد.
تأليفات ضدصهيونيستي
سنگين‌ترين و سرشناس‌ترين کتاب ضدصهيونيستي اين انديشمند مصري، «دايرة المعارف يهود، يهوديت و صهيونيسم» نام دارد. نوشتن اين کتاب، حدود 25 سال به طول انجاميد و وي پول زيادي نيز از ثروت شخصي خود را هزينه اين کتاب کرد. اين دايرة‌المعارف در سال 1999 ميلادي به چاپ رسيد و در سال 1383 شمسي توسط «مؤسسه مطالعات و پژوهش‌هاي تاريخ خاورميانه» ترجمه شد. البته بخش‌هايي از اين دايرة‌المعارف در دهه‌هاي هشتاد ميلادي قرن گذشته به صورت کتابچه‌هاي کوچکي به چاپ رسيد.
المسيري در زمينه انديشه صهيونيسم نيز چندين کتاب ديگر نگاشته که از جمله آن، مي‌توان به اين موارد اشاره کرد:
1- دست‌هاي پنهان/ 1998
2- گفتمان صهيونيسم/ 2003
3- يهود در انديشه آن/ 1998
4- پروتکل يهود و صهيونيسم/ 2003
5- فروپاشي اسرائيل از درون/ 2002
6- صهيونيسم و تارهاي عنکبوت/ 2006
7- تجانس يهود با شخصيت يهودي/ 2004
8- گروه‌هاي وظيفه‌دار صهيونيستي/ 2001
9- از انتفاضه تا جنگ آزادي فلسطين/ 2002
10- او يک فلسطيني است و خواهد ماند/ 2002
11-مقدمه‌اي بر نبرد اعراب و اسرائيل/ 2002
12- سرزمين وعد؛ نقدي بر صهيونيسم سياسي/ 1977
13- برداشت صهيونيسم از اعراب و گفت‌وگوي مسلحانه/ 2003
14- ايدئولوژي صهيونيسم؛ پژوهشي در يک پديده اجتماعي/ 1981
15- دانشنامه اصطلاحات و مفاهيم صهيونيستي؛ با ديدگاه نقدي/ 1975
16- پايان تاريخ؛ مقدمه پژوهشي در ساختار انديشه صهيونيسم/ چاپ 1972
17- صهيونيسم و خشونت از ابتداي شهرک‌سازي تا انتفاضه الأقصي/ 2001
18- دروغ‌هاي صهيونيسم از ابتداي شهرک‌سازي تا انتفاضه الأقصي/ 2001
19- انديشه صهيونيسم از دوران هرتزل تا دوران معاصر/ قرار بود امسال چاپ شود
20- يهوديان کيستند و يهوديت چيست؛ پرسش‌هايي در مورد هويت و بحران صهيونيسم/ اين کتاب نيز قرار بود امسال به چاپ برسد.
تأليفات ادبي
عبدالوهاب المسيري همچنين در زمينه شعرگويي و داستان‌نويسي براي کودکان داراي تبحر خاصي بود. در سال 2003 ميلادي نيز جايزه ويژه «سوزان مبارک» (همسر رئيس‌جمهور مصر) در زمينه داستان نويسي براي کودکان را از آن خود كرد. او تعدادي کتاب نيز در زمينه ادبيات نگاشته که مي‌توان به برخي از آنها اشاره کرد:
1- پژوهش‌هايي در شعر/ 2007
2- در باب ادب و انديشه؛ پژوهش‌هايي در شعر و نثر/ 2007
3- ترانه‌هايي براي اشياي زيبا/ 2002
4- شاهزاده و شاعر/ 1993
تأليفات در زمينه انديشه
از جمله كتاب‌هاي المسيري در زمينه انديشه نيز عبارتند از:
1- تحولات فکري من؛ ريشه‌ها و دستاوردها/ 2006
2- پژوهش‌هاي معرفت شناسي در تجدد غربي/ 2006
3- تجدد و پساتجدد/ 2003
4- دفاع از بشر؛ پژوهش نظري و تطبيقي/ 2003
5- انسان و تمدن؛ پژوهشي نظري و تطبيقي/ 2002
6- فلسفه مادي و تفکيک انسان/ 2002
7- زبان و دنياي مجازي بين توحيد و وحدت وجود/ 2002
8- سکولاريسم جزيي و سکولاريسم کلي/ 2002
9- جهان از منظر غرب/ 2001
10- سکولاريسم زير ذره‌بين/ 2001
11- مسأله زن بين آزادي و تمرکز بر زن بودن/ 1999
12- انديشه جنبش روشنگري و تناقضات آن/ 1999
13- مسأله گرايش؛ ديدگاه معرفتي و دعوت به اجتهاد/ 1993
جوايز دريافتي
اين انديشمند سرشناس مصري، علاوه بر آثار نامبرده و ده‌ها کتاب و کتابچه ديگر، در زندگي پر فعاليت خود، ده‌ها جايزه از مؤسسات، سازمان‌ها و دانشگاه‌هاي گوناگون جهان دريافت کرده است که در پايان، مي‌توان به برخي از آنها اشاره نمود:
1- تقديرنامه اتحاديه انديشمندان اندونزي/ 1994
2- تقديرنامه دانشگاه بيت‌المقدس اشغالي/ 1995
3- تقديرنامه اتحاديه پزشکان قاهره/ 1996
4- تقديرنامه استانداري البحيرة/ 1998
5- تقديرنامه اتحاديه دانشجويان اندونزي/ 1999
6- تقديرنامه دانشگاه اسلامي مالزي/ 1996
