غلامرضا جهانی مدرس FIFA و AFC در مقالهای نسبت به مشکلات و معضلات فوتبال پایه ایران پرداخته است که در ادامه میآید:
فوتبال پایه بهعنوان زیربنای توسعه فوتبال حرفهای، نقش بنیادینی در تربیت نسل آینده بازیکنان جوان ایفا میکند. در سالهای اخیر، این رده در ایران با افت شدید کیفی، آموزشی، مدیریتی و ساختاری مواجه شده که پیامدهای آن کاهش عملکرد تیمهای ملی، ضعف باشگاهها، نادیده گرفتن استعدادها و دلسردی و بی انگیزهگی گسترده استعدادها بوده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و مبتنی بر شواهد، مهمترین عوامل افت فوتبال پایه در کشور را بررسی کرده و مجموعهای از راهکارهای عملی برای اصلاح این ساختار ارائه میدهد.
۱. مقدمه
رشد و پیشرفت فوتبال هر کشور وابسته به کیفیت ساختارهای پایه آن است. بیتوجهی به این بخش موجب بروز چرخهای از شکستها، ضعفها و بحرانها در ردههای بالاتر میشود. بررسی روند سالهای اخیر نشان میدهد که فوتبال پایه ایران نهتنها دچار عقبماندگی شده، بلکه با مشکلاتی سیستماتیک مواجه است که نیازمند اصلاحات بنیادین و فوری است.
۲. بهکارگیری مربیان فاقد صلاحیت و استاندارد حرفهای
یکی از مهمترین عوامل تضعیف فوتبال پایه، نبود نظام آموزشی و ارزیابی علمی برای مربیان رده پایه است. انتخاب مربیانی که بسیاری از آنها حتی حداقل مدرک مربیگری را ندارند و در بهترین شرایط دارای مدرک D یا C هستند و همچنین انتخاب مربیان براساس رابطه، دستمزد و هزینه پایین یا فشارهای بیرونی، منجر به نتایج زیر شده است:
این شرایط موجب شده بخش قابلتوجهی از نوجوانان مستعد، مسیر رشد طبیعی خود را از دست بدهند.
۳. فساد ساختاری: از رابطهگرایی تا دلالیگری
نبود نظارت کافی، فوتبال پایه را بیش از سایر بخشها در معرض فساد قرار داده است. مهمترین نمودهای این فساد عبارتاند از:
تداوم این چرخه فساد، عدالت ورزشی را از بین برده و انگیزه و اعتماد خانوادهها را به شدت کاهش داده است.
۴. نبود قوانین حمایتی و ساختار نظارت اخلاقی
حفاظت از سلامت روانی و جسمانی نوجوانان در فوتبال پایه یکی از اصول اساسی مدیریت ورزشی در جهان است. نبود چنین ساختاری در ایران به پیامدهای زیر منجر شده است:
این ضعف نظارتی، تهدیدی جدی برای شخصیت، سلامت و آینده ورزشی بازیکنان نوجوان محسوب میشود.
۵. دخالت سیاست و نهادهای غیرورزشی در فرآیند انتخاب بازیکنان
ورود سیاست، قدرت و نهادهای غیرمرتبط به فوتبال پایه آثار مخربی بر شایستهسالاری دارد. مداخله در انتخاب مربی یا بازیکن منجر به:
این مسئله اساس رقابت سالم را از بین برده و تیمهای ملی را از ماهیت حرفهای خود دور ساخته است.
۶. ضعف سیستم استعدادیابی و فقدان آکادمیهای استاندارد
در فوتبال پیشرفته جهانی، آکادمیها دارای ساختاری دقیق، علمی و چندبعدی هستند؛ شامل: مربیان دارای مدارک بینالمللی سطح A و B ویژه آموزش و تربیت بازیکنان فوتبال پایه میباشند. (در چارت آموزش دورههای مربیگری AFC پس از گذراندن دورههای مربیگری D و C دورههای مربیگری به دو سطح B و A ویژه فوتبال پایه و دورههای مربیگری B و A و Pro ویژه بزرگسالان تقسیمبندی شده است. در سیستم آموزش و تربیت مربیان کشور، دورههای مربیگری ویژه فوتبال پایه وجود ندارد. این مسئله یکی از اصلیترین دلایل افت فوتبال پایه است).
اما در بسیاری از باشگاههای ایران، آکادمیها فاقد این زیرساختها هستند و تنها عنوان "آکادمی" را یدک میکشند. پیامد این ضعف:
فوتبال بزرگسالان آیینه تمامنمای عملکرد ردههای پایه است. زمانی که پایهها تضعیف شوند، خروجی آن به صورت موارد زیر نمایان میشود:
تجربه جهانی نیز نشان میدهد که فوتبال مبتنی بر رابطه، رانت و بیبرنامگی در هیچ کشوری به موفقیت نرسیده است.
۸. راهکارهای حرفهای و قابل اجرا
برای اصلاح بحران فوتبال پایه، مجموعهای از اقدامات کوتاهمدت و بلندمدت ضروری است:
۸–۱. ارتقای نظام آموزش و ارزیابی مربیان
اگر به دنبال تغییر و پیشرفت هستید، آن را از آموزش نیروهای متبحر، کارآمد و آکادمیک، با طراحی دورههای استاندارد مربیگری ویژه فوتبال پایه شروع کنید.
۸–۲. ایجاد نهاد مستقل و شفاف برای نظارت بر فوتبال پایه
۸–۳. توسعه سامانه ملی استعدادیابی
۸–۴. تشکیل واحد حقوقی و اخلاقی مستقل
۸–۵. ممنوعیت دخالت نهادهای غیرورزشی
۸–۶. توسعه واقعی آکادمیها و مسیر رشد بازیکنان
۹. نتیجهگیری
فوتبال پایه ستون فقرات فوتبال حرفهای است. بدون اصلاح ساختاری، نظارتی و آموزشی در این رده، هیچ برنامهای برای پیشرفت فوتبال ایران به نتیجه نخواهد رسید. گذر از فوتبال رانتی و رابطهمحور به فوتبال حرفهای، علمی و شفاف، تنها مسیر ممکن برای بازگرداندن اعتبار به تیمهای ملی و باشگاهی کشور است.
مدارس فوتبال تابستانها یک میلیون فرد را تیغ می زنند برای نهایت سالی دویصد بازیکن . باشگاه زیاد نظارت کم. ایران نیاز به این همه فوتبالیست ندارد. بسیاری از مدارس فوتبال باید تعطیل شوند و نفرات سراغ ورزشهای پایه و پرمدال بروند. وقت و هزینه و جسم مردم را با فوتبال نابود نکنید 