به گزارش تابناک، مجلسی معتقد است که در اوایل تشکیل اوپک ایران جایگاه بسیار مورد احترامی در آنجا داشت و در تصمیمگیریها نیز نقش برجستهای را ایفا میکرد. اما به مرور بعد از انقلاب، با شروع دشمنی ایران و آمریکا و اعمال تحریمها علیه کشورمان، تولید نفت ایران کاهش پیدا کرد و مقامش در اوپک نیز تنزل یافت. این دیپلمات باسابقه همچنین گفت که ایران به دلیل نیاز داخلیاش به تولید نفت که روزانه ۵/۲ تا ۳ میلیون است هیچ وقت به شرایط ونزوئلا دچار نخواهد شد.
چرا جایگاه ایران در اوپک تنزل پیدا کرد و از مقام چهارم به دوم رسید؟
ایران مقام معتبری در اوپک داشت و از لحاظ تولید ناخالص ملیهم شماره یک بود. زیرا ایران جمعیت و زیربنای اقتصادی داشت و مشغول فعالیت بود. در این بین انتظار میرفت بعد از انقلاب، مفاسد برطرف شود و از همه جهت در مسیر توسعه و پیشرفت قرار بگیریم. اما معکوس عمل شد. در عرصه بینالمللی نیز خصومت با آمریکا باعث شد تا تحت تحریمهای این کشور قرار بگیریم و به تدریج شرایط به سمتی رفت که ما را مجبور کردند نفت نفروشیم. درواقع سیاستهای ایران در منطقه و خصومتی که از ابتدا با اسرائیل داشتیم و حمایت آمریکا از اسرائیل، چنین شرایطی را برای ما پیش آورد. همچنین در جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل شاهد بودیم که این آمریکا بود که سایتهای هستهای کشور را بمباران کرد. تمام این موارد دست در دست هم داد تا جایگاه ایران در اوپک نیز تنزل پیدا کند.
چطور عراق و عربستان و امارات توانستند جایگاهشان را حفظ کنند یا به جایگاه برتری دست پیدا کنند؟
عربستان، امارات و عمان در درجه اول و عراق بعد از آزاد شدن از سلطه صدام حسین تصمیم گرفتند توسعه را استراتژی خود قرار دهند. هم اکنون در جنوب عراق بزرگترین سرمایهگذاریها برای توسعه در صنایع شیمیایی، پتروشیمی و نفت در حال اجرا است و یک هاب بزرگ در فاو در حال احداث است تا عراق مستقیما بتواند خلیجفارس را از راه زمین و از طریق سوریه و ترکیه به مدیترانه وصل کند. از سوی دیگر آنها تصمیم گرفتند که اسرائیل هدف اصلی مبارزه و دشمن شماره یک شان نباشد. حتی در میان اعراب خلیجفارس بحث صلح ابراهیم مطرح شد و بعد از جنگ ایران و اسرائیل نیز آنها به موضعگیری صرف بسنده کردند.
به لحاظ تاریخی شما چه نگاهی به جایگاه ایران در اوپک دارید؟
اوایل ایران در اوپک از احترام زیادی برخوردار بود و تنها کشور مستقل دائمی بود که در بوجود آمدن اوپک نقش اول را داشت. همچنین دبیر اول اوپک در زمان تشکیل، ایرانی بود و مقامات نفتی ایران به کارشان خیلی مسلط بودند. جمشید آموزگار، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران که نمایندگی ایران را در اوپک داشت، یک مقام نفتی بینالمللی بود. به گونهای که وقتی انقلاب شد و از ایران رفت به عنوان استاد یا مشاور موقعیتهای دانشگاهی خوبی برای او ایجاد شد.
ما کارشناسهای خوبی داشتیم و نفتمان را خودمان ادارهمیکردیم و دوران پیمانکاری کنسرسیوم نیز به پایان رسیده بود. نقش نخست، بالا بردن قیمت نفت و رساندن آن از ۳، ۴ دلار به ۲۰ دلار را ایران ایفا کرد. درست است که ایران از نظر میزان تولید بعد از عربستان قرار داشت، اما به تدریج عربستان به تولید ۱۰ میلیون بشکه در روز رسید. در ابتدا ایران ۶ میلیون بشکه نفت و عربستان ۷ میلیون تولید میکرد. یعنی عربستان از هفت میلیون رسید به ۱۰ میلیون و ایران از ۴، ۵ میلیون رسید به ۶ میلیون بشکه در روز. منتها ایران یک بازار بزرگ بود و پیمانکاریهای بزرگ در ایران در دست اجرا بود. ضمن اینکه صنایع بزرگ داشتیم، اما عربستان نه تنها چیزی نداشت بلکه به فساد شهرت داشت و پول نفت هم در اختیار شاهزادگان بود که در اروپا و جاهای دیگر آن را خرج میکردند. زمان زیادی طول کشید تا آن نظام منتفع خانوادگی به تدریج با بالا آوردن سطح سواد عربستان توانست به سمت توسعه روی بیاورد. الان حداقل سواد در عربستان به سطح دیپلم رسیده است.
اگر تحریمها برداشته شود، آیا ایران مانند سال ۹۴ میتواند تولید روزانه نفت خود را افزایش دهد؟
اگر تحریمها برداشته شود و ایران مانند دوره برجام جهانبینیاش به نوعی تغییر کند، اوضاع بار دیگر مانند همان سال به سمت بهبود خواهد رفت. اما باید به یک نکته توجه داشته باشیم که تا زمانی که دشمنی ایران و ایالات متحده پابرجا است، سخت است ...... بودیم که تمام فعالیتها در ایران متوقف شد و حتی چین هم از پارس جنوبی رفت. البته به نظر من برجام دومی در کار نخواهد بود، زیرا تضمینهایی میخواهد که دادن این تضمینها دشوار است. همچنین اگر تحریمها به طور کامل برداشته شود کارشناسانی به ایران خواهند آمد و قراردادهایی برای اصلاح روشهای پالایشی و فرآوری نفت ایجاد خواهد شد؛ لذا ایران در مسیر بهبود وضعیت استفاده و پالایش انرژی قرار میگیرد و بسیاری از مشکلاتش حل خواهد شد.
آیا ممکن است ایران با تنزل جایگاهش در اوپک و کاهش تولید روزانه به وضعیت افت شدید تولید مانند ونزوئلا دچار شود؟
باید به این نکته توجه داشت که ایران روزانه ۵/۲ تا ۳ میلیون بشکه نفت، مصرف داخلیاش است. البته درستتر آن است که بگوییم ۴ میلیون بشکه معادل نفت که ۵/۲ میلیون بشکه آن نفت و بقیه گاز جایگزین نفت است.
ایران یک کشور مصرفکننده بزرگ است و مصرف انرژی ما از بسیاری از کشورهای اروپایی بیشتر است. ضمن اینکه امتیازی که ایران نسبت به ونزوئلا دارد این است که کسانی که بر ونزوئلا حکومت میکنند صنعت ونزوئلا را با ملی کردنها، با از بین بردن طبقه متوسط و تکنوکراتی که بوجود آمده بود از بین بردند؛ بنابراین با توجه به نوع مدیریت و نیاز داخلی به نفت، ایران هیچ گاه ونزوئلا نخواهد شد.
بهترین اتفاقی که در حوزه نفت میتواند برای کشور بیفتد، به نظر شما چیست؟
چنانچه اوضاع اقتصادی کشور خوب شود، روزی میرسد که ما مجبور میشویم نفت صادر نکنیم که بهترین خبر برای ایران است. توجه داشته باشیم که چین یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت و انرژی و از صادرکنندگان نفت بود، اما امروز نه تنها تولید نفت چین اضافه شده بلکه این کشور به یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت هم تبدیل شده است. درواقع صادر کردن نفت نشاندهنده پیشرفت و توسعه نیست بلکه نشان دهنده ناتوانی از مصرف و پالایش نفت خام است.
سعیده سادات قهری
