چرا ایران تمایل ندارد از برجام خارج شود؟

ابراهیم رضایی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از قول عراقچی در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته است: آقای عراقچی همچنین گفت سه کشور اروپایی، چین و روسیه از برجام خارج نشده‌اند و از سال ۱۳۹۹ ایران اجرای تمام تعهدات خود را متوقف کرده است در این میان باید گفت از آنجا که برخی بند‌های برجام به نفع ایران است، تصمیم گرفته شد عضو آن باقی بمانیم.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، با پایان یافتن مهلت اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ۱۸ اکتبر جاری (۲۶ مهر) و خاتمه رسمی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، تهران پایان دوره مأموریت «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی را ذیل این قطعنامه اعلام و بر حاکمیت خود بر برنامه هسته‌ای‌اش و مخالفت با ادامه قیمومیت این آژانس تأکید کرده است.

کاظم غریب‌آبادی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزیر خارجه ایران در ۲۵ مهرماه در گفت‌وگویی تلویزیونی در این باره گفته است: «با پایان قطعنامه ۲۲۳۱، موضوع ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز تغییراتی خواهد کرد. مدیرکل آژانس پیش از این هر سه ماه یک بار یک گزراشی درباره اجرای تعهدات برجامی ایران ارائه می‌کرد و با توجه به خاتمه قطعنامه، این گزارش هم دیگر طبیعتاً منتشر نخواهد شد و مدیرکل هیچ الزام و تعهدی ندارد که موضوع برجام و ارائه گزارشی درباره اجرای تعهدات ایران تحت برجام را در دستورکار شورای حکام آژانس نگهدارد.»

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین هم اعلام کرده بود که شورای حکام آژانس برای نخستین‌بار در ۱۰ سال اخیر، بررسی پرونده هسته‌ای ایران را بدون استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ انجام خواهد داد. وی در شبکه ایکس نوشت: «حدود سه هفته دیگر، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) پرونده هسته‌ای ایران را مورد بررسی قرار خواهد داد. برای نخستین بار در ۱۰ سال گذشته، این بررسی در چارچوب نظارت بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت انجام نخواهد شد، چرا که این قطعنامه عملاً از اعتبار ساقط شده است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این نشست تنها یک گزارش درباره اجرای موافقت‌نامه جامع پادمان (CSA) ارائه خواهد داد.»

در نامه‌ای است که روز جمعه دوم آبان‌ماه سفرا و نمایندگان دائم سه کشور ایران، روسیه و چین نزد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خطاب به مدیرکل این نهاد رافائل گروسی نوشتند نیز در این زمینه آمده است: ««مأموریت گزارش‌دهی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد راستی‌آزمایی و نظارت تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پایان یافته است.»

در نامه نمایندگان سه کشور به گروسی آمده است: «ما تأیید می‌کنیم که مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تمام مفاد آن در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ خاتمه یافته است. با توجه به این خاتمه، مأموریت گزارش‌دهی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد راستی‌آزمایی و نظارت تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پایان یافته است. در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اجرای برجام و همچنین راستی‌آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، توسط قطعنامه شورای حکام به تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ (GOV/۲۰۱۵/۷۲) تصویب شده است. این قطعنامه همچنان معتبر است و تنها راهنمایی است که دبیرخانه آژانس در این زمینه ملزم به رعایت آن است.»

۲۶ مهرماه سالجاری (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) بود که مهلت مقرر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پایان یافت. وزارت امور خارجه ایران همان روز در بیانیه‌ای درباره خاتمه قطعنامه مذکور اعلام کرد: موضوع هسته‌ای ایران که تحت عنوان «منع اشاعه» در دستورکار شورای امنیت قرار داشته باید از فهرست موضوعات مورد بررسی این شورا خارج شود و با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، باید با برنامه هسته‌ای ایران مانند برنامه هسته‌ای هر کشور فاقد تسلیحات هسته‌ای عضو معاهده منع اشاعه رفتار شود.

در همین راستا سیدعباس عراقچی وزیر خارجه ایران درباره خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱ به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل نامه نوشته بود. وی در این نامه اعلام کرده بود که قطعنامه ۲۲۳۱ به‌طور قطعی منقضی و خاتمه یافته است و هرگونه ادعای «احیا» یا «اعاده» قطعنامه‌های خاتمه یافته، از اساس باطل بوده، فاقد مبنای حقوقی است و قادر به ایجاد اثر الزام‌آور نیست.

عراقچی جمعه شب ۲۵ مهرماه و یک روز قبل از منقضی شدن قطعنامه ۲۲۳۱ در شبکه ایکس نوشت: قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل فردا ۲۶ مهر منقضی می‌شود و بدینوسیله تمامی محدودیت‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران پایان می‌یابد و ایران از دستورکار این شورا خارج می‌شود. ایران به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای منبعد تنها به حقوق و تعهدات خود طبق این پیمان متعهد خواهد بود. این تعهد شامل عدم هرگونه محدودیت در ابعاد برنامه هسته‌ای ایران است و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها در چارچوب توافق جامع پادمان و مطابق با قانون اخیر تصویب شده توسط مجلس شورای اسلامی صورت می‌گیرد.

با وجود اتمام قطعنامه ۲۲۳۱، اما ایران کماکان عضو برجام خواهد ماند. دلیل این موضوع این است که ایران منافعی را از برخی مفاد برجام خواهد برد.

در این زمینه ابراهیم رضایی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از قول عراقچی در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته است: جمع بندی آن است که قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه پیدا کرده، اما برجام خاتمه نیافته و شورای عالی امنیت ملی باید در این زمینه تصمیم بگیرد؛ از آنجا که برجام غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخته و از نظر شورای امنیت نیز معتبر است، جمع‌بندی شد که اعلام خروج نکنیم.

وی افزود: آقای عراقچی همچنین گفت سه کشور اروپایی، چین و روسیه از برجام خارج نشده‌اند و از سال ۱۳۹۹ ایران اجرای تمام تعهدات خود را متوقف کرده است در این میان باید گفت از آنجا که برخی بند‌های برجام به نفع ایران است، تصمیم گرفته شد عضو آن باقی بمانیم.